Täuelsızdık turaly 100 äŋgıme: Eltaŋba qalai jasaldy...

Qazaqstan Täuelsızdıgınıŋ 30 jyldyǧyna orai «QazAqparat» HAA» AQ elektrondy nūsqada «Täuelsızdık turaly 100 äŋgıme» kıtabyn şyǧardy. Qazaq, orys jäne aǧylşyn tılındegı elektrondy kıtap – 1991 jyldan bastap bügıngı künge deiıngı soŋǧy üş onjyldyqtaǧy Qazaqstan Täuelsızdıgınıŋ jetıstıkterımen tıkelei nemese janama bailanysty bıregei oqiǧalar almanahy. Spikerlerdıŋ köpşılıgı tarihi oqiǧanyŋ kuägerı bola otyryp, özderınıŋ jeke estelıkterı men emosiialarymen bölısedı, el damuynyŋ ärbır naqty kezeŋınıŋ būryn belgısız bolǧan bölşekterın eske alady. Sonymen qatar, būl kıtapta soŋǧy 30 jyl ışındegı ekonomikalyq, qoǧamdyq-saiasi jäne mädeni prosesterdı taldaityn salalyq sarapşylardyŋ pıkırlerı keltırılgen. Äŋgımelerde Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı-Elbasy Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ saiasattaǧy beinesı erekşe oryn alady. «QazAqparat» HAA oqyrmandar nazaryna osy kıtaptan üzındıler jariialaidy. «Şaŋyraǧymyz biık bolsyn»: Memlekettık Eltaŋbany jasau Jandarbek MÄLIBEKOV, Arhitektor, Eltaŋba avtory Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık Eltaŋbasynda qanşalyqty tereŋ maǧyna bar ekenın köpşılık tüsınbe bermeidı. Ol sızge körınetın äbır elementınde bar. Onyŋ filosofiiasynyŋ myqtylyǧy sonşa Eltaŋbanyŋ özı bızdıŋ memlekettılıgımızdıŋ tūmary bolyp tabylady. Sebebın de aita ketuımızge bolady. 1992 jyldyŋ basynda täuelsız Qazaqstannyŋ Memlekettık rämızderınıŋ eŋ üzdık jobasyna konkurs jariialandy. Ol kezde men Taşkentte tūratyn edım. Tanystar maǧan baiqaudyŋ şarttary jariialanǧan gazettı berdı. Men tolyqqandy zertteulermen salystyruǧa tūratyn öte auyr, mūqiiat jūmys jasadym. Merzımı üş ai boldy. Men qazaq halqynyŋ tarihyna, bızdıŋ eldıŋ mädenietı men salt-dästürıne tereŋ endım. Öz jūmysymda bızdıŋ ruhani mūramyzdyŋ tereŋdıgın körsetkım keldı. Jobamnyŋ maǧynasyn jaqsy sözdermen jetkızuge bolady: «Şaŋyraǧyŋ biık bolsyn, keregeŋ keŋ bolsyn, bosaǧaŋ berık bolsyn!». Qazaqtar üşın eŋ bastysy – osy tılek-bata! Sosyn bızdıŋ rämızderımızdıŋ negızgı elementterınıŋ bırı – kiız üi. Kiız üi – adamzattyŋ ejelgı säulet tuyndysy, tıptı Egipet piramidalarynan da köne ekenın adamdar bıle bermeidı. Būl mobildı tūrǧyn üi köptegen äleumettık mäselelerdı şeşıp otyrdy. Şaŋyraq basqa da maǧynada aitylady. Jastar üilenıp, otau qūrǧan kezde qazaqtar ädette «üi ışınen üi tıgedı» deidı. Olarǧa öz betınşe ömır süru üşın kiız üi syiǧa tartylady. Şaŋyraǧymyz KSRO-dan bölınıp şyqqan jaŋa täuelsız memleket retınde qalyptasty. Sodan keiın bır közben qaraǧannan-aq memleketımız qorǧalyp tūrǧan boluy kerek degen sūraq tuyndady. Men taǧy da tarihi faktılerge jügındım: Qazaqstanda jylqylar alǧaş ret qolǧa üiretıldı. Bızdıŋ tarihymyzda tūlpar batyrdyŋ serıgı, qorǧauşysy dep aituǧa bolady, at - er qanaty, jaudan qūtqaruşy. Menıŋ jobamdaǧy jylqylar da erekşe: köptegen mädenietterde müiızdı attar qasiettı dep sanalady. Eltaŋbada beinelengen attyŋ müiızınde bızdıŋ dästürımız beinelengen. Ädemı jäne küştı müiızder jetı saqinadan tūrady. Olar Jetı ru – «jetı ata» degendı bıldıredı. Eltaŋbadaǧy tūlparlardyŋ qanatty jylqylar ekendıgı turaly pıkırlerdı jiı oqyp, estimın, bıraq būl pıkır dūrys emes. Şyn mänınde «qanatty at» – Renessans uaqytynyŋ tarihi däuırı. Olar ülken, orta jäne kışı sıltemelerden tūrady, olar bırıgıp, er-toqymǧa «otyrady». Būl üş jüz arasyndaǧy bırıgu men kelısım däuırın körsetedı. Jas memlekettıŋ tūraqtylyǧy turaly äser qalyptastyru üşın Eltaŋba beinesınde jelbau beinelengen. Qatty jel kezınde kiız üidı nyǧaitu üşın jelbauǧa auyr zattar bailanady. Kiız üidıŋ ışınde jelbau ılınıp tūruy kerek, bıraq Eltaŋbada men «tabaldyryqty» nyǧaitu üşın ony syrtqa şyǧardym. Kıreberıstıŋ üstıne memlekettıŋ atauy – «Qazaqstan» degen jazu qosyldy. Al uyqtar şaŋyraqty ūstap tūrady, būl bızdıŋ elımızdı tūryp jatqan türlı ūlttar. Eŋ üzdık memlekettık rämızderge arnalǧan auqymdy konkursqa 245 jobanyŋ qatysqandyǧy esımde. Komissiia är apta saiyn jinalyp otyrdy, soŋynda menıŋ jobam deputattardyŋ qarauyna ūsynyldy. Komissiianyŋ otyrysynan bölek Prezident Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ özı kelıp, konkursqa tüsıp jatqan Eltaŋba nūsqalarymen tanysyp şyǧypty. Bärın mūqiiat qarapty, menıŋ jobam qatty ūnady.