«Prezident Nazarbaev – keŋestık saiasattaǧy jaryq jūldyz, türlı respublikalar arasyndaǧy ırı tūlǧa. 50 jasar Qazaqstannyŋ liderı – belgılı deŋgeide qatal, täjıribelı, jedel şeşım qabyldai alatyn adam. Odaqtyŋ basqa respublikalarynyŋ özı moiyndaǧan jyly şyraily, talantty jäne tabandy basşy. Nazarbaev respublikany basqaryp tūrǧanda, Qazaqstannyŋ tabystarǧa jetu mümkındıgı mol bolady», deptı täuelsızdıkten būryn-aq HH ǧasyrdyŋ ūly reformatorlardyŋ bırı Li Kuan Iý. Osy pıkırdı oqi otyryp, onyŋ sonşalyqty kısı tani bıletın danyşpandyǧyna, köregendıgıne taŋǧalmauyŋ mümkın emes.
Sol aitqandai, keŋestık jüieden şyŋdalyp şyqqan Nūrsūltan Nazarbaev – täuelsız memlekettıŋ negızın qalap, onyŋ örkendeuıne ölşeusız üles qosqan bırtuar tūlǧa, ekonomikany qarqyndy damytu men halyqtyŋ äl-auqatyn arttyruda airyqşa tabystarǧa qol jetkızgen kemel köşbasşyǧa ainaldy. Ol – babalarymyzdan kele jatqan ūly arman – täuelsızdıgımızdı tūǧyrly etu jolyndaǧy qiyn belesterden halqyn aman alyp ötıp, tarih törınen öz ornyn aldy.
Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev turaly AQŞ kongressmenı Kris Kennon bylai degen edı: «Men jas Qazaqstannyŋ damuyn ülken yqylas qoia qadaǧalap jürmın, 1991 jyly būrynǧy Keŋes Odaǧynan täuelsızdık alǧan sätınen bastap, būl el taŋǧalarlyq saiasi jäne ekonomikalyq jaŋǧyrulardy basynan keşırdı. Qazaqstan qaryştap alǧa basyp keledı, ärı dūrys baǧytta kele jatyr. Qazaqstan qalyptasty, būǧan onyŋ basşysy N.Nazarbaevtyŋ sıŋırgen eŋbegı ülken. Men Qazaqstan tabystarynyŋ säuletşısı Prezident N.Nazarbaevtyŋ saiasi köregendıgın joǧary baǧalaimyn, ol aitylyp jatqan syndarǧa qaramastan, elın quatty ekonomikalyq memleketterdıŋ qataryna qosyp, būrynǧydan da auqymdy saiasi reformalar jasauǧa kırıstı». Bızdıŋ Elbasymyzdyŋ bükıl eŋbegı osy bırneşe jolda tamaşa körınıs tapqan siiaqty.
El täuelsızdıgınıŋ alǧaşqy jyldarynan bastap Elbasymyz Nūrsūltan Äbışūly ekonomikamen bırge bılım jäne ǧylym salasyn damytuǧa airyqşa köŋıl bölıp keledı. Bügıngı taŋda elımızdıŋ bılım jüiesı jaŋa zamanǧa laiyq ärı halyqaralyq standartqa säikes jetılıp keledı jäne onyŋ otandyq ülgısı qalyptasuda desek, mūnda Elbasy N.Nazarbaevtyŋ innovasiialyq oi-tūjyrymdary men tıkelei qamqorlyǧynyŋ maŋyzy zor bolǧanyn atap ötuımız qajet.
«HHI ǧasyrda bılımın damyta almaǧan eldıŋ tyǧyryqqa tırelerı anyq. Bız bolaşaqtyŋ joǧary tehnologiialyq jäne ǧylymi qamtymdy öndırısterı üşın qadrlar qoryn jasaqtauymyz qajet. Osy zamanǧy bılım beru jüiesınsız ärı alysty barlap, keŋ auqymda oilai bıletın osy zamanǧy basqaruşylarsyz bız innovasiialyq ekonomika qūra almaimyz. Demek, barlyq deŋgeidegı tehnikalyq jäne käsıptık bılım berudı damytuǧa baǧyttalǧan tiıstı şaralar qoldanuymyz şart». Bügınde Prezidenttıŋ osy tapsyrmasyn ūstanǧan elımızdıŋ bılım saiasaty älemdık arenadan öz ornyn naqtylauda. Sebebı bılımdı de bılıktı maman-kadrlar ekonomikany qarqyndy damytuda maŋyzdy resurs bolyp tabylady.
Täuelsızdık jyldaryndaǧy otandyq bılım berude jinaqtalǧan täjıribenı taldap qarasaq, elımızdıŋ bılım beru jüiesı älemdık standartqa bırşama jaqyndap qalǧanyna naqty derekter köz jetkızedı. Osy üderıstıŋ bügınge deiıngı nätijelı atqarylyp keluıne, älbette, Elbasynyŋ är jyldardaǧy eŋbekterındegı, äsırese onyŋ Qazaqstan halqyna arnaǧan jyl saiynǧy joldaularyndaǧy elımızdıŋ bılım jüiesınıŋ sapasyn arttyruǧa, strategiialyq mındetterın şeşuge baǧyttalǧan tübegeilı qaita özgertulerdıŋ qajettılıgın tuyndatatyn innovasiialyq oi-pıkırlerı men memlekettık strategiialyq baǧdarlamalary negızgı ǧylymi-teoriialyq, ǧylymi-ädıstemelık baǧyt-baǧdar bolyp, elımızdıŋ bılım beru saiasaty men onyŋ jüiesın qalyptastyruǧa mol mümkındık bergenın baiqau qiyn emes.
Sodan berı bükıl Elbasy atap körsetken mäselelerdı jüzege asyru üşın ǧylymi-praktikalyq jobalar men tūjyrymdamalar jäne strategiialyq baǧdarlamalar jasalyp, qyruar jūmystar atqaryldy.
Men juyrda ǧana Memleket basşysynyŋ qabyldauynda bolyp, otandyq bılım salasyna qamqorlyǧyn şyn jüregımmen sezıngendei boldym. Kezdesude Memleket basşysyna oqu ornynyŋ qyzmetı jäne «Qazaqstandyqtardyŋ äl-auqatynyŋ ösuı: tabys pen tūrmys sapasyn arttyru» taqyrybyndaǧy Joldaudy ıske asyru aiasynda atqarylyp jatqan jūmystar jönınde esep berdım. Prezidentımız elımızdegı joǧary bılım beru jüiesın qalyptastyru jäne damytu üderısındegı Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq pedagogikalyq universitetınıŋ rölın erekşe atap öttı. «Būl universitet – Qazaqstannyŋ alǧaşqy joǧary oqu oryndarynyŋ bırı. Elımızdegı joǧary bılım beru jüiesınıŋ negızı osy oqu ordasynan bastau alady deuge bolady. Sız jäne bükıl oqytuşy-professorlar qūramy otandyq bılım beru ısıne aldaǧy uaqytta da üles qosatyndaryŋyzǧa senemın», dedı Elbasy. Sondai-aq ol «Men sızderdıŋ 90 jyldyq mereitoilaryŋyzǧa özım keleiın dep edım, bıraq mümkındıgım bolmady. Sondyqtan arnaiy Qūttyqtau hatymdy berıp, Memlekettık hatşy Gülşara Äbdıqalyqovany jıberdım. Menıŋ būl universitetke közqarasym erekşe. Men sızdı universitettıŋ 90 jyldyǧyna bailanysty bükıl ūjym atynan qabyldap otyrmyn. Ūjymyŋyzǧa menıŋ qūttyqtauymdy jetkızudı tapsyramyn», dedı.
Jarty saǧatqa sozylǧan būl kezdesude köptegen maŋyzdy mäsele köterıldı. Prezident, bırınşıden, universitettıŋ 90 jyldyq mereitoiyn qalai ötkızgenımızdı, ekınşıden, qazan aiyndaǧy Joldaudy oryndau üşın qandai jūmystar atqaryp jatqanymyzdy, üşınşıden, Pedagog märtebesı turaly qabyldanatyn zaŋǧa bailanysty atqarylatyn jūmystardy, törtınşıden, universitettıŋ bäsekege qabılettıgın arttyru üşın ne ısteu keregın sūrady. Men Elbasyna universitettıŋ 90 jyldyq mereitoiyna bailanysty atqarylǧan ıs-şaralardy, onyŋ ışınde Euraziialyq pedagogikalyq joǧary oqu oryndary qauymdastyǧynyŋ forumyn, matematikalyq modeldeu jönındegı halyqaralyq konferensiiasyn ötkızgenımızdı, fransiialyq joǧary oqu oryndary basşylarymen ärıptestık turaly bırneşe kelısımşarttarǧa qol qoiǧanymyzdy, Tülekter forumyn jäne Saltanatty mäjılıs ötkızgenımızdı jäne būl ıs-şaralarǧa şetelderden 200-ge juyq ǧalymdar, 70-ke tarta joǧary oqu oryndarynyŋ basşylary qatysqanyn atap öttım. Sonymen bırge Elbasynyŋ qazan aiyndaǧy Joldauyna bailanysty aldaǧy jyldary qabyldanatyn «Pedagog märtebesı turaly» zaŋ jobasyn jasap, Bılım jäne ǧylym ministrlıgıne tapsyrǧanymyzdy, jalpy, Joldau boiynşa tiıstı ıs-şaralar josparyn bekıtıp, jūmys ıstep jatqanymyzdy jetkızdım. Elbasynyŋ bäsekelestıkke qabılettı universitetter qatary köbeiıp tūrǧan qazırgı taŋda olardy qalai basyp ozasyŋdar degen sūraǧy da köŋılge tereŋ oi saldy. Osyǧan bailanysty men universitettıŋ strategiialyq jospary boiynşa 2025 jylǧa qarai Euraziialyq odaqqa müşe elderdıŋ 45 joǧary pedagogikalyq oqu oryndary arasynda köşbasşylyqqa talpynyp otyrǧanymyzdy, QS World University Rankings älemdık reitingınde 2018 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa 481 oryndy ielenıp otyrsaq, 2025 jylǧa qarai 450 orynǧa tūraqtaudy maqsat etıp otyrǧanymyzdy aittym.
Memleket basşysy älemdık üzdık universitettermen bailanysymyz, Sorbonna-Qazaqstan institutynyŋ jaiy turaly sūrady. Men bügınde Abai atyndaǧy QazŪPU jahannyŋ 27 memleketınıŋ 150-den astam bedeldı universitetterımen bailanys jasap otyrǧanyn, halyqaralyq qatynastar salasyndaǧy ärıptestıktıŋ aiasy jyl saiyn keŋeiıp kele jatqanyn Qazaqstan Prezidentı N.Ä.Nazarbaev pen Fransiia Prezidentı Fransua Ollandtyŋ qoldauymen Abai universitetı bazasynda aşylǧan Sorbonna-Qazaqstan institutyn bügınge deiın 77 magistrant bıtırıp, olar Fransiia men Qazaqstannyŋ ekı bırdei diplomyn alyp şyqqanyn, bügınde būl oqu ornynyŋ äleuetı artyp kele jatqanyn, onda jūmys ısteitın oqytuşylardyŋ köpşılıgı Parij Sorbonnasy universitetınıŋ professorlary ekenın Elbasynyŋ qaperıne saldym.
Öz kezegınde Elbasy N.Ä.Nazarbaev özınıŋ biylǧy Joldauynda oqytu jäne aǧartu qyzmetı men student jastardyŋ jaǧdaiyn jaqsartu mäselelerıne basa män berılgenın aitty. «Pedagog märtebesın arttyru – maŋyzdy mındetterdıŋ bırı. Osy mındettı jüzege asyru barysynda universitetterıŋız aldyŋǧy şepte boluǧa tiıs. Būl mäselenı jan-jaqty pysyqtau qajet», dedı Memleket basşysy.
Sonymen qatar Prezident universitettıŋ qazırgı zamanǧy ǧylymi-tehnikalyq progress talaptaryna sai boluy kerek ekenın qadap aitty. «Älemnıŋ aldyŋǧy qatarly oqu oryndarymen yntymaqtasyp, bailanys ornatqan jön. Täjıribe almasyp, bırlese jūmys ısteu qajet. Sondai-aq Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq pedagogikalyq universitetınıŋ märtebesın arttyru jönındegı jūmystardy jalǧastyrudyŋ maŋyzy zor. Sız basqaratyn universitet pedagogikalyq bılım beretın basty oqu orny boluǧa tiıs», degen N.Ä.Nazarbaev psiholog mamandaryn köptep daiyndaudy, mūǧalım daiyndaudyŋ sapasyn arttyrudy, oqu baǧdarlamasyn jaŋartudy, pedagogikalyq ǧylymdy damytudy, kelesı jyly ötkızıletın «Jastar jylyna» bailanysty jastar saiasatyn jan-jaqty jürgızudı tapsyrdy. Sonymen bırge universitet tülekterın jūmysqa ornalastyru mäselesımen tiianaqty ainalysudy, latyn grafikasyn engızuge bailanysty oqu-ädıstemelık qūraldar daiarlaudy jedeldetudı ūsyndy. Osy kezdesude Prezident N.Ä.Nazarbaev özınıŋ bes äleumettık bastamasyna bailanysty studentter jataqhanasyn saludyŋ jaiyn sūrady. «Biyl jer telımın alyp daiyndalyp otyrmyz, studentter jataqhanasynyŋ qūrylysyn keler jyly bastaimyz» dep edım, ol kısı rizaşylyǧyn bıldırdı. Tıptı «Sızderge qandai kömek kerek?» dep äkelık qamqorlyǧyn da bıldırıp jatty. Al universitet ūjymyna alǧys aityp, qaita-qaita sälem joldauynyŋ özı Elbasynyŋ qarapaiymdylyǧy men zor adamgerşılıgınıŋ belgısı. Būl kezdesuden men ruhani baiyp, qanattanyp qaittym, universitet ūjymyna Elbasy sälemı men tapsyrmalaryn jetkızdım.
Takir BALYQBAEV,
professor
