Benzin baǧasynyŋ qymbattauy tek avtokölık jürgızuşılerın ǧana emes, barşa qazaqstandyqtardy da alaŋdatyp otyr, öitkenı soŋǧy önım qūnynyŋ ortaşa eseppen 5-7%-y jeŋıl janarmai bolyp tabylady. Otyn-energetika keşenınıŋ tiımdı jūmys ısteuı jäne baǧa saiasaty älem elderınıŋ ekonomikasyna aitarlyqtai äser eterı sözsız.
2021 jyldyŋ jeltoqsanynda oktan körsetkışı 95 bolatyn benzinnıŋ ortaşa baǧasy Qazaqstanda orta eseppen 210 teŋge şamasynda bolsa, älemdık ortaşa körsetkış litrıne 528 teŋgenı qūrady. Barlyq eldıŋ halyqaralyq naryqtardaǧy bırdei mūnai baǧasyna qol jetkızu mümkındıgı bar, bıraq ärtürlı elderde benzin baǧasynyŋ belgılenuı subsidiialau saiasatymen, salyq salumen jäne jeŋıldetılgen baǧamen şikızatqa qol jetkızu turaly kelısımderge de bailanysty. Älemdegı eŋ arzan benzin baǧasy Venesuela, İran, Siriia, Angola, Aljir, Kuveit jäne Nigeriia siiaqty elderde. Al postkeŋestık elder arasynda Türkımenstan benzinı eŋ arzan on eldıŋ qataryna kıredı. Qazaqstan da şet qalyp tūrǧan joq. Salalyq retteu saiasaty älemdegı eŋ arzan otyny bar elderdıŋ arasynda 9-orynǧa şyǧuǧa mümkındık berıp tūr.
Janarmai qūiu stansalaryna baǧanyŋ mūndai deŋgeiı, eŋ aldymen, bırqatar mūnai öndıruşı kompaniialardyŋ ışkı naryqqa öndırılgen jalpy kölemnıŋ 65%-ǧa deiıngı şikızatty jeŋıldetılgen baǧamen jetkızu boiynşa şarttyq mındettemelerıne bailanysty mümkın bolyp otyr. Būl jergılıktı mūnai öŋdeu zauyttaryn aiyrbas qūnynan orta eseppen 45%-ǧa deiın arzan şikızatpen qamtamasyz etuge mümkındık beredı.
Qazaqstanda daiyn öŋdelgen önımnıŋ baǧasy şamamen şikızattyŋ naryqtyq baǧasyna teŋ bolatyn jaǧdai qalyptasqan. Qaraşa aiynyŋ soŋynda Qazaqstanda bır barrel benzinnıŋ ortaşa baǧasy 71,8 AQŞ dollaryn qūrasa, osy kezeŋde Brent markaly mūnaidyŋ bır barrelınıŋ baǧasy 71,4 AQŞ dollaryn qūrady. (1 jäne 2-surettı qaraŋyz).
Janarmai qūiu stansalaryna baǧanyŋ mūndai deŋgeiı, eŋ aldymen, bırqatar mūnai öndıruşı kompaniialardyŋ ışkı naryqqa öndırılgen jalpy kölemnıŋ 65%-ǧa deiıngı şikızatty jeŋıldetılgen baǧamen jetkızu boiynşa şarttyq mındettemelerıne bailanysty mümkın bolyp otyr. Būl jergılıktı mūnai öŋdeu zauyttaryn aiyrbas qūnynan orta eseppen 45%-ǧa deiın arzan şikızatpen qamtamasyz etuge mümkındık beredı.
Eger osy retteuden bır jaǧynan tūtynu naryǧy tömen baǧalar esebınen eleulı paida alatyn bolsa, ekınşı jaǧynan, būl salanyŋ tömen investisiialyq tartymdylyǧyna, tehnologiialyq damu üşın kapitaldy qalyptastyru boiynşa mümkındıkterdıŋ qysqaruyna, jaŋa ken oryndaryn igeruge jäne naryqtardyŋ keŋeiuıne äkeledı.Benzin baǧasynyŋ qalyptasuyna äser etken ekınşı maŋyzdy faktor – otandyq mūnai öŋdeu zauyttaryn jaŋǧyrtu, būl ışkı naryqtyŋ qajettılıkterın qanaǧattandyruǧa jäne salystyrmaly türde qymbat importtalatyn benzin esebınen tapşylyqty jabudan bas tartuǧa mümkındık berdı. Ärtürlı sarapşylardyŋ baǧalauy boiynşa aldaǧy 5-7 jylǧa otandyq otynnyŋ jaŋa tapşylyǧy jäne negızgı mūnai öŋdeu zauyttarynyŋ maksimaldy öndırıstık quatyna jetu boljanuda. Būl rette mūnai öŋdeu zauytyn jaŋǧyrtu şetel valiutasyndaǧy qaryz qarajaty esebınen jürgızılgenın tüsınu qajet, būl mındettemeler kölemı men tüpkılıktı baǧanyŋ valiuta baǧamynyŋ qūbylmalylyǧyna täueldılıgın tudyrady. Oktan küşeitkışterdıŋ otandyq öndırısınıŋ jolǧa qoiyluy saladaǧy şaǧyn ülestıŋ baǧalanuyna yqpal etedı.
Sonymen qatar, salystyrmaly türde tömen baǧalar qazırgı eksporttyq şekteulerge qaramastan, janarmaidyŋ Resei, Qyrǧyzstan jäne Özbekstan siiaqty körşıles elderge «sūr» eksportyn tudyrdy. Būl teŋgerımsızdık otynnyŋ mausymdyq tapşylyǧynan körınedı.Düniejüzılık jäne aimaqtyq integrasiialyq üderıster jalpy naryqtyq baǧalarǧa säikes keluge de aitarlyqtai äser etedı. Sonymen, 2025 jylǧa qarai Euraziialyq ekonomikalyq odaq elderı mūnai men mūnai önımderınıŋ bıryŋǧai naryǧyna köşedı, būl öz kezegınde qazaqstandyq janarmai qūiu stansiialarynyŋ baǧa belgılerıne äser etedı.
Ūqsas jaŋalyqtar
