Bırınşı bölım!
Aǧaiyndy elderdı qyrqystyryp, jerın alyp otyrǧandar – äkımşılıktegıler jäne olarmen auyz jalasqan jergılıktı lobbistter
QR tūŋǧyş prezidentı, Elbasy - Nūrsūltan Nazarbaevqa;
Qazaqstan Respublikasynyŋ prezidentı Qasym-Jomart Toqaevqa;
QR Prezidentı äkımşılıgınıŋ basşysy Erlan Qoşanovqa;
QR Parlamentı mäjılısınıŋ spikerı Nūrlan Nyǧmatullinge;
QR ışkı ıster ministrı Erlan Tūrǧymbaevqa;
QR Bas prokurory Jaqyp Asanovqa;
QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgınıŋ töraǧasy Marat Ahmetjanovqa;
QR Memlekettık qyzmet ısterı agenttıgınıŋ töraiymy Janar Jaiylǧanovaǧa
Altyntöbe auyly okrugınıŋ tūrǧyndarynyŋ atynan
Qūrmettı, Qazaqstan halqy men Qazaqstannyŋ joǧary bilıgındegı lauazymdy tūlǧalar! Bız jaqtaǧy dauǧa nazar salyŋyzdar!
Men sızderge Türkıstan oblysy, Qazyǧūrt audany, özımnıŋ tuǧan auylym, tuǧan ölkem - Altyntöbe auyly okrugınde oryn alyp jatqan täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynyŋ ışınde şeşımın tappaǧan jer dauynan äbden şarşap, aq pen qarany aiyra almai, tözımı şegıne jetken jergılıktı halyqtyŋ küizelısı men jan-aiqaiyn jetkızemın. Aşu-yzaǧa bulyqqan halyqtyŋ jan-aiqaiy osy uaqytqa deiın BAQ-tarǧa, äleumettık jelıler men ūlttyq aqparattyq portaldarǧa şyqpady. Sebebı, bızdıŋ qolymyzda jer dauyna qatysty materialdar qory jetkılıksız boldy. Jergılıktı auyldyq jerlerde öz jerlerın igeremın, öz käsıbımdı döŋgeletemın degen azamattarǧa QR Konstitusiialyq zaŋdary men QR 2003 jylǧy «Jer Kodeksınıŋ» 103 babyna säikes däleldeudı qajet etpeitın män jailar dep tabylatyn şartty jer ülesı berılmei, jergılıktı atqaruşy bilık tarmaqtary - audan äkımşılıgınıŋ, oblys äkımşılıgınıŋ, eŋ soŋynda QR Auylşaruaşylyǧy ministrlıgınen bastap är-taraptar jerdı bır bırıne sıltep, ötkızıp jıbergen Qaulylary men şeşımderı, qūjattarymen tanystyra kele, jergılıktı memlekettık atqaruşy organdardyŋ halyq 30 jyl boiy talap etse de, ärtürlı qūityrqylyqtarǧa salyp, Altyntöbe auyly okrugınde erteden ata-babasy qonystanǧan halyqtyŋ müddesıne öz tūrǧylyqty jerın osy uaqytqa deiın şeşıp beruge jaramai otyr. Bızdıŋ qolymyzda jergılıktı memlekettık atqaruşy organdardyŋ hattary men qaulylary, bızge jauap bergen qūjattary bar. Onyŋ esesıne, jergılıktı memlekettık atqaruşy organdarmen auyz jalasqan lobbistter men latifundistterdıŋ halyqtyŋ jerın är tūsynan jūlma-jūlmasyn şyǧaryp paidalanyp, memlekettık akt jasap alyp, menşıktep otyrǧany qasiettı jerdıŋ iesı – jergılıktı tūrǧyndardyŋ aşu-yzasyn ai ötken saiyn emes, kün ötken saiyn asqyndyryp barady. Mūnyŋ soŋy jaqsylyqpen aiaqtalmaitynyn jergılıktı atqaru organdary eskerer emes. Eŋ bır soraqysy – jergılıktı organdarmen auyz jalasqan lobbistterge halyqtyŋ rūqsatynsyz jer uchaskelerıne memlekekttık akt jasap aluyna jol berılse, halyqtyŋ müddesıne kelgende eşqandai jer de, mülık te būiyrmai tūrǧany eldı aşyndyryp otyr. Būl bügın ǧana emes, täuelsızdık alǧan 30 jyl boiy jalǧasyp kele jatyr. Mūnyŋ soŋy auyl tūrǧyndarynyŋ arasyndaǧy töbeles pen dau-damailarǧa, bır bırınıŋ jaǧyn ūryp syndyryp, bır bırıne qol jūmsauyna alyp kelude. Qazırgı künı Altyntöbe auyly okrugındegı azamattary bır bırın jau köretın jaǧdaida otyr.
Kezınde keŋes odaǧy ydyrap, Qazaqstannyŋ barlyq öŋırlerındegı, audandaryndaǧy auyl okrugterındegı sovhozdar en kolhozdar, şaruaşylyqtar tarap, jergılıktı halyqqa özderıne tiesılı şartty jer ülesterı berılıp jatty. Bıraq nege ekenı belgısız, Altyntöbe şaruaşylyǧy taratylmai, halyqqa özınıŋ jerınıŋ qūjattary men jerdıŋ kök qaǧazy berılmei, şaruaşylyq būrynǧy Keŋes ükımetı kezındegı keŋşar siiaqty qalpynda qaldy. Soŋynda Altyntöbe şaruaşylyǧynyŋ jer telımderı tūqym öndıruşı şaruaşylyq retınde Qazaqstan Respublikasynyŋ Auylşaruaşylyǧy ministrlıgınıŋ «Respublikalyq memlekettık qazynalyq käsıporyny» (RMQK) retınde saqtaldy. Jer telımderı QR Auylşaruaşylyq ministrlıgınde qandai maqsatta saqtalǧany da belgısız. Rasynda elitaly tūqym öndıruşı şaruaşylyq retında saqtalyp, Respublikaǧa paidasy tigenı jönınde mälımetter de joq.
Negızınen, Altyntöbe şaruaşylyǧynyŋ jer telımderı jergılıktı tūrǧyndarǧa QR «Jer Kodeksınıŋ» 103-babyna säikes taratyluǧa tiıs bolatyn. Bıraq būl şaruaşylyqty taratu jergılıktı memlekettık organdardyŋ tarapynan ıske aspai, halyqqa şaruaşylyqtyŋ jerlerı Zaŋ aiasynda berılmei, äkımşılıktı basqarǧan basşylar men jergılıktı lobbistterdıŋ tyrnaǧynda kettı. Sodan berı Altyntöbede qonystanǧan jūrlşylyqtyŋ berekesı ūşty, qūqy taptaldy, müddesı ūrlandy, äleumettık ahualy basqa auyldyq okrugterımen salystyrǧanda 15-20 jylǧa artta qaldy. Nege deisız? Sebebı jalǧyz. Halyötyŋ özıne tiısılı jerı joq. Jerı joq halyqtyŋ qolynda eşteŋe de bolmaidy.
Būrynǧy Keŋes ükımetı kezındegı Altyntöbe şaruaşylyǧynyŋ jer telımderı de Qazaqstan Respublikasynyŋ «Ükimeti belgilegen tärtippen» memlekettik mekemelerge bekitılıp berılgen özge de memlekettik mülik jekeşelendiru obektıleri alǧaşqy jekeşelendıru (privatizasiia) jyldary «Jekeşelendıru turaly» Qazaqstan Respublikasynyŋ 1995 jylǧy 23 jeltoqsandaǧy N 2721 Zaŋy negızınde taratylyp berıluı tiıs bolatyn. Bıraq jergılıktı memlekettık atqaruşy organdar būl prosestı jekeşelendıru zaŋy negızınde jüzege asyrmady. QR Ükımetı men Bas Prokuratura da bızdıŋ okrugtıŋ mülkı men jerlerınıŋ taratyluyn zaŋ jüzınde qadaǧalauǧa almady. Sol uaqyttaǧy ketken aǧattyqtyŋ saldary qazırgı kezde Altyntöbe auyly okrugınıŋ tūrǧyndaryna jan küizelısın alyp kelıp otyr.
Qazaqstan Respublikasynyŋ tarihynda eŋ alǧaşqy jekeşelendıru (privatizasiia) nauqanyna biyl 28 jyl tolyp otyr. Al, menıŋ tuǧan ölkem – Altyntöbe auyly okrugınıŋ halqy siiaqty Respublika boiynşa qanşama jersız otyrǧan auyl okrugterı bar boluy mümkın. Soŋǧy kezde auyldardan qalaǧa jūmyspen, äleumettık jaǧdaiynyŋ naşarlyǧynan ketıp jatqan azamattardyŋ sany da kürt artqan. Mūnyŋ bärı de käsıp jasaimyn degen azamattardyŋ jerınıŋ bolmauynyŋ saldarynan tuyndauda.
Altyntöbe auyly okrugınıŋ jerlerın «Oŋtüstık» äleumettık käsıpkerlık korporasiiasyna kımder jäne qandai maqsatta ötkızıp jıberdı?
16 säuır 2010 jyly sol uaqyttaǧy Qazyǧūrt audanynyŋ äkımı T.Alievtıŋ Atltyntöbe auyly okrugınıŋ barlyq jer telımderın «Oŋtüstık» äleumettık käsıpkerlık korporasiiasynyŋ jarǧylyq kapitalyna jeke menşık qūqyqpen ötkızu turaly qaulysy şyǧady.
Qaulyda ne deidı?
Qaulyda jerdı «Oŋtüstık» äleumettık käsıpkerlık korporasiiasynyŋ jarǧylyq kapitalyna jeke menşık qūqyqpen tapsyru maqsatynda «Qazaqstan Respublikasyndaǧy jergılıktı memlekettık basqaru jäne özın-özı basqaru» turaly zaŋynyŋ baptaryn negızge alyp, Altyntöbe auyly okrugınıŋ qoǧamdastyq ökılderı men azamattardyŋ kelısımın aldyq dep, qūjattarǧa qol qoidyryp, jer uchaskesıne qūqyqty tabystau komissiiasynyŋ № 31 qorytyndysymen, «Oŋtüstık» äleumettık käsıpkerlık korporasiiasynyŋ basqarma töraǧasynyŋ orynbasary S.Tūrbekovtyŋ äkımdıkke jazǧan hatyn negızge alyp, äkımdıktıŋ №153 qauylsy arqyly Altyntöbe şaruaşylyǧynyŋ 15935 (Qazyǧūrt audany äkımınıŋ 16 säuır 2010 jylǧy № 153 qaulysynda 15935 gektar dep körsetılgen egıstık, jaiylym, suarmaly, şabyndyq jerlerın qosa alǧanda) gektar jer telımderın «Oŋtüstık» ÄKK (äleumettık käsıpkerlık korporasiiasy) AQ-nyŋ menşıgıne jeke menşık qūqyqpen berıp jıberedı. Qazyǧūrt audany äkımınıŋ 16 säuır 2010 jylǧy № 153 qaulysynda jerdı «Oŋtüstık» ÄKK AQ-na tabystau kezınde äkımdıkte tömende aty atalǧan azamattar qol qoiyp, halyqtyŋ qūqyn korporasiiaǧa tabystyp, Altyntöbe auyly okrugınıŋ jerlerın ötkızgen:
1. Audan äkımı – T.Aliev
2. M.Momynov
3. G.Taǧaeva
4. N.Älımbaev
5. B.Qystauov
6. K.Şaimerden
Qaulyny ıske asyryp, oryndauşylar:
1. Qazyǧūrt audandyq jer qatynastary bölımınıŋ bastyǧy – A.Qojahan
2. T.Taǧaeva
3. Keŋesşı – D.Kulimov
4. Jalpy bölım meŋgeruşısı – A.Öserbaev
Mıne, jer uchaskesıne qūqyqty halyqtyŋ atynan tabystaǧan adamdar osylar. Osy azamattardyŋ halyqtyŋ qūqyn taptaǧan äreketınen keiın, Altyntöbe auyly okrugındegı tūrǧyndardyŋ tynyştyǧy būzyldy. Täuelsızdık alǧan jyldardan bastap qūqy taptalǧan halyqtyŋ müddesı jerlıgıktı äkımşılıktıŋ tarapynan eskerusız qalyp, jyl saiyn dau-damai men berekesızdık bügıngı künge deiın jalǧasyn tauyp keledı. Mūhtar İsabaev bastaǧan Altyntöbe auyly okrugınıŋ bastamaşy tobynan qūralǧan azamattary talai jyldar boiy özınıŋ jerın daulap, kooperativ aşyp, korporasiiaǧa bardy. Bıraq eşqandai da nätije bolmady. Olar elbasynyŋ auylşaruaşylyǧynyŋ kooperativterın ırılendıru saiasatyn da eskermei, halyqqa özınıŋ jerın qaitarmai, ärtürlı aldaularmen şyǧaryp saldy.
Altyntöbe auyly okrugınıŋ azamattary audan äkımşılıgı men audandyq jer qatynastary basqarmasynyŋ tabaldyryǧyn tozdyrdy. Oblys äkımşılıgı men oblystyq qūzyrly organdardyŋ esıkterın de tozdyrdy. Eŋ soŋynda bır emes, ekı bırdei QR Auylşaruaşylyǧy ministrlıgınıŋ de tabaldyryǧyn tozdyrdy. Bärınıŋ adynan öttı. Bärınıŋ jauabyn aldy. Qūjattardyŋ bärı qolymyzda. Aqyr soŋynda Altyntöbe auyly okrugınıŋ barlyq jer telımderı jergılıktı halyqtyŋ müddesıne şeşılmedı.
Osy ūzaq uaqyt boiy jalǧasqan jaisyz äreketterdı tüsıngen, tübı jerınen aiyrylsa, auylynan köşıp ketuge mäjbür bolatynyn oilaǧan Altyntöbe auyly okrugınıŋ jastary men azamattary bas qosyp, halyqtyŋ bolaşaǧy men keleşegı üşın, müddesı men prespektivasy üşın bastamaşy top qūryp, jerdı halyqtyŋ müddesıne şeşu maqsatynda ıske kırısıp kettı. Jergılıktı atqaruşy organdar halyqqa eşqandai da alternativa qaldyrmaǧan. Jer joq. Käsıp joq. Bereke joq. Jyl saiyn janjaldasqan halyq.
Osy jaǧdaidy eskere otyryp, jūmysty jaiyna qoiyp, būl mäselege bel bailap kırısken jastar tobyn jasaqtap, ıstı bastadyq. Men sızderge aldaǧy uaqytta täuelsızdık alǧan jyldardan bergı jalǧasqan sybailastyq pen halyqqa qarsy jasalǧan jaisyzdyqtardyŋ bärın baiandaimyn. Materialdardyŋ bärın feisbukke, äleumettık aqparattyq portaldarǧa şyǧaramyn. Sebebı, būl mäsele būqaranyŋ aldyna şyqpasa, şeşılmeitınıne közımız jettı.
Bız Altyntöbe auyly okrugınde bastamaşy top qūryp, okrugtıŋ jerlerıne qatysty ıs materialdaryn Qazyǧūrt audandyq sotyna tapsyrdyq. Endı aldaǧy uaqytta jerge qatysty sot prosesterı bastalatynyn aita ketemız. Bız Altyntöbe auyly okrugınıŋ 10 myŋǧa juyq halqynyŋ müddesı üşın kürestı bastadyq. Barlyǧyŋyz da bızge qoldau körsetıp, ıstıŋ oŋynan şeşıluıne yqpal etulerıŋızdı sūraimyn. Būl tek qana Altyntöbe auyly okrugınde ǧana oryn alyp jatqan jaǧdai emes, barlyq oblystar men audandarda bar jaǧdai. Bızdıŋ audanda jer dauy qatty asqynyp, soŋy töbelesterge ūlasyp, azamattarymyz sottalyp jatyr. Altyntöbe auyly oktugınde jer dauyna qatysty 22 adam tergeuge tartylyp, 5 azamattyŋ üstınen qylmystyq ıs boiynşa sot prosesı jürude. Qazyǧūrt audandyq sotynyŋ sudiasy Düriia Amantaiqyzy okrugtıŋ azamattary - İsabaev Äbılqasym men Orymbaev Jorabaiǧa 2021 jylǧy 08-qyrküiektegı № 5140-21-00-1/56 sandy ıs boiynşa ekı jyldan asa uaqytqa bas bostandyǧynan aiyru jazasyn kestı. Qazyǧūrt audandyq soty jerın qorǧaǧan azamattardy sottap jatyr. Būl jaǧdaidy halyqty qorqytyp-ürkıtu dep sanaimyz. Mūnyŋ bärın arnaiy maqalamen tüsındıretın bolamyn.
Qūrmettı, Qasym-Jomart Kemelūly!
Türkıstan oblysy, Qazyǧūrt audany, Altyntöbe auyldyq okrugınıŋ tūrǧyndary Qazaqstannyŋ halqy. Olar büiregınen teuıp şettetetındei ögei halyq bolyp syrttan kelgen joq. Ǧasyrlar boiy ata-babalary osynda ǧūmyr keşken. Auyldaǧy azamattardyŋ barlyǧy özderınıŋ şartty jer ülesı qolyna tise, şet jaqqa qaŋǧyrmai, öz käsıpterın jürgızuge mümkındık alar edı. Bıraq jergılıktı oblys, audan deŋgeiındegı atqaruşy organdar täuelsızdık alǧan jyldardan berı halyqqa jerın qaitaryp beruge qūqyq tanytpai otyr. Azamattardyŋ köpşılıgı öndırıstık kooperativter aşyp, käsıp jasaimyn dep niettınep otyr. Bıraq azamattarǧa şartty jer ülesı berılmegen. Şartty jer ülesı berılse jergılıktı auyl tūrǧyndaryna orta jäne şaǧyn käsıptı jandandyruǧa mümkındık tuar edı. Qoldan jasap otyrǧan osyndai qūityrqylyqtardyŋ arqasynda būl mümkın bolmai otyr. Bızdıŋ maŋaiymyzdaǧy Jaŋabazar, Kökıbel, Tūrbat siiaqty auyl okrugterınıŋ tūrǧyndarynyŋ barlyǧynda Keŋes ökımetınen qalǧan şaruaşylyqtar taratylyp, özderınıŋ QR «Jer Kodeksınıŋ» 103 babyna säikes şartty jer ülesterın alǧan. Barlyǧy da emın-erkın şarualaryn ıske asyryp otyr. Äleumettık jaǧdailary da bızdıŋ auyl okrugıne qaraǧanda äldeqaida jaqsy.
Bızge de zaŋ şeŋberınde osy mehanizmdı qoldanbasa, azamattarǧa QR «Jer Kodeksınıŋ» 103 babyna säikes şartty jer ülesı berılmese, onda talai dau-damai men qaqtyǧystar oryn alyp, halyqtyŋ berekesı ketıp, asqyna beretın bolady. Soŋy qantögıske de alyp keletın bolady. Sebebı, bız audan men oblystyŋ jergılıktı atqaru organdarynyŋ täuelsızdık alǧan jyldardan berı halyqtyŋ müddesıne şeşpei kelgen jer dauyn qazır öz erkımen şeşetınıne senbeimız. Qazır jergılıktı atqaruşy organdar azamattardy Azamattyq ıspen emes, qylmystyq ıspen sottap jatyr. Būl qisynǧa kelmeitın äreket ärı jergılıktı bilıktıŋ halyqty basynuy dep sanaimyz. Sondyqtan da memleketımızdıŋ basşysy dep, aryzymyzdy sızge jetkızıp otyrmyz!
Atalmyş maqala redaksiianyŋ pozisiiasyn bıldırmeidı. Qarsy taraptyŋ da oi-pıkırın jariialauǧa daiynbyz.
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
