Äuezovtıŋ jüregıne mahabbat dänegın sepken taǧy basqa arular da bolǧan. Olar: Aqqal, Ǧaini, Räziia, Gülban, Mäspen, Külän, Orazken, Olga, Nadia jäne basqalar.
Mūhtar Äuezovtıŋ otbasylyq jeke ömırı
Qazaqtyŋ zaŋǧar jazuşysy, Alaş qairatkerı, NKVD-nyŋ tirynan aman-esen qalǧan sanauly azamattyŋ bıreuı bolǧan, qalyŋ qazaqtyŋ atyn älemge tanytqan, ūly Abaidy älemdık deŋgeige kötergen Mūhaŋ, Mūhtar Äuezovtıŋ otbasylyq ǧūmyry kımdı bolsa da eleŋ etkızbei qoimaidy. Mūqaŋ, şyntuaitqa kelsek, tanymal jazuşy bolǧanymen ömırde otbasylyq ǧūmyrynan baqyt sezınbei ötken adam. İä, ol jeke ömırınde baqytsyz adam bolǧan. Mūhtar Omarhanūly zaŋdy nekedegı üş jary bolypty. Olar – Raihan, Kämila jäne Valentina. Bozbala Mūhtar auyldaǧy oiyn-sauyq keşterınıŋ bırınde Käken baidyŋ qyzy Raihanǧa es-tüssız ǧaşyq bolyp, atasy Äuezdıŋ arqasynda Raihanmen bas qosyp şaŋyraq kötergen. Bıraq, köp ūzamai bolaşaq ūly jazuşy ūly saparǧa bel buyp, bılım-ılım jolymen Semeige ketedı.
Semeide jürgenınde jazuşynyŋ köŋılı būzylyp, basqa qyzǧa auǧan eken. Peduchilişenıŋ bıtıru keşınde Öskenbaeva Kämilamen tanysady. Kämila – Abaidyŋ nemeresı, Maǧauiianyŋ qyzy. Oqyǧan kerbez qyzǧa qolqa salu üşın Dıldäǧa jalynyp-jalpaiyp, araǧa aǧaiyn-tuystardy aralastyryp, toǧyz düre sybaǧasyn alyp, äiteuır ne kerek, armany Kämilaǧa qol jetkızıp, otau tıgedı. Ekeuı qol ūstasyp Leningradqa barady. Leningrad – bügıngı Peterbor qalasy, būl qalanyŋ tabiǧaty özı tüsınıksız, aspanynda būlyŋǧyr būlt qaraiyp tūrady, anda-sanda jylauyq aspany köz jasyn syǧymdap alady. Būl aua-raiy taldyrmaş sūlu Kämilanyŋ densaulyǧyna jaǧa qoimaǧandyqtan Mūhtar ony elge jıbergen bolatyn. Jazuşy «boidaqtyǧyn» paidalanyp, jastyqtyŋ jelıgımen köp jüredı. Sol uaqyttarda Kämila jarynyŋ Leningradtan kelmegenıne aşulanyp, ışqūsadan aza tūtyp, aşyǧyp dünie salady. Auyldaǧy asylynan aiyrylǧan soŋ, Mūhaŋ künäsınen arylu üşın «Abai joly» romanynda qazaq qyzdarynyŋ özgeşe qasietın körsetu arqyly keşırım sūraǧan bolady. Bıraq, ol Kämilaǧa jasaǧan qiianatyn ömır boiy ūmyta almai, özın-özı kınälap ötken-dı.
Kämilanyŋ qazasynan keiın köŋılı qūlazyp, toryǧyp jürgen Mūhtar Valentinamen tanysady. Aqyry Valiamen bas qosady. Ekeuınıŋ nekesı zaŋdy ärı ǧūmyrly bolǧanymen jazuşy serılıgınen, serı köŋıldıŋ sergeldeŋınen aiyǧa almaǧan.
Jazuşynyŋ äielderı jaiynda söz bolǧanda köp äiel aluymen qatar zamandastarynyŋ äielderımen köŋıl jarastyrǧany da aitylady. Äsırese, Iliias Jansügırovtıŋ jesırı Fatima Ǧabitova ekeuınıŋ arasynda ystyq mahabbat lebı bolǧan. Osy mahabbattyŋ kuäsınde bolyp ömırge ǧalym, qoǧam qairatkerı Mūrat Äuezov keldı. 
Äuezovtıŋ jüregıne mahabbat dänegın sepken taǧy basqa arular da bolǧan. Olar: Aqqal, Ǧaini, Räziia, Gülban, Mäspen, Külän, Orazken, Olga, Nadia jäne basqalar. Mūhaŋnyŋ mahabbat hikaiasy, onyŋ sezımıne bölengen sūlularynyŋ hikaiasy Ä.Marǧūlan, D.Baiqadamova siiaqty közkörgenderınıŋ estelıgınde kezdesedı.
Ūly jazuşy B.Momyşūlyna jazǧan hatynda: «Men – mahabbat grossmeistrımın!» degen eken. Mıne, ūly jazuşynyŋ jeke otbasylyq ömırı osyndai bolǧan eken...
Qazaq äielderınıŋ taǧdyr-talaiy
Qazaqtyŋ äielderı ne körmedı deseŋşı! Taǧdyrdyŋ jazuymen «halyq jauynyŋ äielderı» degen kesapat aidar tanylyp, aidaldy, eŋbekpen tüzetu lagerlerıne jabyldy, tūtqyndaldy. Ziialylar otbasylary talqandaldy. Airandai ūiyǧan otbasynyŋ berekesı qaşyp, qūty şaşyrady. Erı – atyldy, otanasy – türmege jabyldy, balalary – jetımder üilerıne jıberıldı. 1937–1938 jyldyŋ soiqany myqty boldy. KarLAG, ALJİR sekıldı lagerlerdıŋ qūpiialary älı de aitylmai keledı. Bız osy ǧylymi zertteu jūmysyn jazu barysynda V.Mustinovtyŋ «Slujenie naroda» (Almaty, 1984 jyl), «Stranisy tragicheskih sudeb» (Almaty, 2002 jyl), «KarLAG» (Qaraǧandy, 2012 jyl), T.Jūrtbai «Ūranym – Alaş» (Almaty, 2009 jyl) sekıldı kıtaptardy derekközı retınde paidalanyp, basşylyqqa aldyq.
Endı kezekte Qazaqstan territoriiasynda ornalasqan «Aljir», «KarLAG», «GULAG» jüiesıne baǧynǧan taǧy basqa da türmelerdı baryp, arnaiy öz közımızben zerttep, memlekettık mūraǧattardaǧy tarihi qūjattardy aqtaryp, solardy ǧylymi ainalymǧa engızu mındet bolmaq.
Maǧjannyŋ Zyliqasy küieuıne jaǧylǧan küienı ketıru üşın jan tynyştyǧyn ūmytqan jan edı. Küieuınıŋ qoljazbalary men qūndy qaǧazdaryn jinastyryp saqtady, bızdıŋ däuırımızge jetkızdı. Säkennıŋ äielı üş märte temır torǧa jabylsa, Iliiastyŋ äielı Almaty men Mäskeude tūru qūqyǧynan aiyryldy. Būl tek bergısı. Älı aitylmai kele jatqan qanşama derek bar. Qanşama şyndyq jerge kömıldı. Solaqai saiasattyŋ zardabynan tarih būrmalandy. Nebır jany jaisaŋ tūlǧalardyŋ ömır joly kerı jazyldy. Aqiqat köşınen adasty. Terıs jazudyŋ arqasynda terıs oily ūrpaq östı. Būl da – 37 men 38-dıŋ zardaby.
Qazaq äielderı taǧdyrlary qyl üstınde tūrsa da moiymady, jasymady. Baz keşse de ūrpaqtaryn ösırdı. Keleşekke ümıtpen qarady. Sol ülbıregen ümıtterı azattyqtyŋ aq taŋy atqanda oryndaldy. Bıraq, qazaq äielderı jaily mäsele köp mäselenıŋ bırı bolyp qalyp barady. Kün tüspeitın köleŋkenıŋ betın aşudyŋ kezı jettı. Täuelsızdıkte jetken jetıstıkterdı paidalana otyryp, jaŋaşa közqaraspen jaŋaşa tarihty jazu qolǧa alynyp keledı. Solardyŋ bırı äiel mäselesı boluy kerek. Būl mäselenı äzırşe jyly jauyp qoidy.
ALJİR (Otan satqyndary äielderınıŋ Aqmola lagerı) – Stalindık totalitarlyq jüie kezınde «halyq jaulary» sanalyp, saiasi quǧyn-sürgınge ūşyraǧan memleket jäne qoǧam qairatkerlerınıŋ, şaruaşylyq, partiia-keŋes basşylarynyŋ äielderı men qyzdary jazyqsyz jazasyn ötegen lager. S.Seifullinnıŋ äielı Gülbahram, B.Mailinnıŋ äielı Künjamal, T.Rysqūlovtyŋ äielı Äziza, S.Qojanovtyŋ äielı Küländam, S.Meŋdeşevtıŋ äielı Räziia, T.Jürgenovtıŋ äielı Dämeş, N.Nūrmaqovtyŋ äielı Züppūn, S.Aspendiiarovtyŋ äielı Rabiǧa, Mainūr Sarymoldaeva, Märiiam Toǧjanova, Äiış Qūlymbetova, Bibıjamal Syrǧabekova, Janbike Şanina, Aişa Qabylova, Uäzipa Külenova, Maǧripa Rüstemova, Äsma Şomanova, Zaǧipa Tınälina, Barşyn Qälmenova, Mädina Orazova, Märiiaş Esengeldina t.b. köptegen qazaq azamattarynyŋ äielderı, aiauly analary «jazasyn» ötedı. Lagerge anasymen bırge tüsken säbiler 2-3 jasqa jetken soŋ analarynan aiyrylyp alynyp, balalar üiınıŋ tärbiesıne berıldı. 1950–1957 jyldary būl zardap taǧy qaitalandy. Tek 1980 jyldary ǧana saiasi jüie özgerıp, jaǧdai oŋaldy.
«Men qazaq qyzdaryna qairan qalam!» degen bar emes pe?! Sol än bızdıŋ atalmyş tarmaqşamyzdyŋ negızgı ideiasyn aiqyndap, aişyqtap tüserı haq! Būl – erlık! Qazaq äielderı naǧyz erlık jasady. Taǧdyr tarazysy ädıl baǧasyn köp jyldan soŋ äreŋ berdı.
Söz soŋy
Bız osy jūmysymyzda qazırgı qazaq ädebiettanu ǧylymynda zertteudı qajet etetın, aqtaŋdaq bettıŋ qyr-syryna üŋılıp, tot basqan, kün tüspeitın köleŋkede jatqan, şaŋ basyp, mūraǧat sörelerınde qaz-qatar tızılıp tūrǧan tarihi derekter men qūjattardy jaryqqa şyǧaryp, ǧylymi ainalymǧa engızudı közdedık. Zertteu nysanamyz – Alaş qairatkerlerınıŋ otbasylyq jeke ömırı. Alaş ziialylarynyŋ otbasylyq jeke ömırı – ǧibratty, taǧylymdy.
HH ǧasyr basyndaǧy qazaq azamattary men qyzdary şetterınen oqyǧan edı. Olar öz zamandastarynyŋ qaimaǧy, naǧyz qazaq intelligensiiasy boldy. Olar qazaqtyŋ baǧy edı. Amal neşık, olar jasyndai jalyndap öte şyqty! Olardyŋ ärbır qyryn, san salaly soqtyqpaly, soqpaqty ömır joldaryn zertteu – bızge artylǧan amanat jügı. Eger naqty tarihi baǧasyn bere almasaq, babalar ruhy bızdı keşıre almas. Tektı babalardyŋ ūrpaǧy äste osal boluǧa qaqysy joq! Sondyqtan bız osyndai moinymyzdaǧy amanatty sezınıp, tylsymǧa toly taǧdyr ielerınıŋ jeke älemıne üŋıludı hoş körıp, zerdeledık. Zertteu nätijesı jaman emes. Bırsypyra mälımetterge qanyq boldyq. Älı de zertteu jalǧasary anyq.
Qairan, bozdaqtarym-ai! Solaqai saiasattyŋ qūrbany bolyp, jer jastanǧan aqiyqtarym-ai! Qaraǧai basyn şortan şalǧan zamanda, qaratünek kezeŋde qara tızımge enıp, tuǧan halqyna, şetsız, şeksız süigen öz elıne olardy «halyq jauy» qylyp körsetken, taǧdyrlarymen oinaǧan qany būzyq, qany qara qanǧa jerık Stalin men Goloşekin, Mirzoiandar qan qaqsatty emes pe!
Tūtas buynnyŋ töl basy – Ahmet, syrşyl, romantik aqyn – Maǧjan, jyr qūlagerı – Iliias, jyr sūŋqary – Säken, «qazaqtyŋ Djek Londony» atanǧan – Jüsıpbektıŋ te ömırlerı baldai tättı bolmady. Bıraq, būlardyŋ eŋbekterın bızge jetkızgen, mūralaryn qyzǧyştai qorǧaǧan äielderı edı. Äielderı mūragerlerı boldy.
Sözımızdı qorytyndylaityn bolsaq, Alaş arystarynyŋ äielderı – senımdı serıkterı. Bır sözben aitqanda, «muzasy» deu oryndy. Būl äielder – ūlttyŋ ūstyny, ūiytqysy. Būlar – bügıngı jetkınşek qyzdarǧa ülgı. Naǧyz qazaq qyzy, qazaq äielı osyndai bolu kerek-tı. Olar Alaş arystarynyŋ jan joldastary häm mūŋdastary, ädebi keŋesşılerı bola bıldı.
Paidalanylǧan ädebietter tızımı:
1.Respublikalyq «Jūldyzdar otbasy» («Aŋyz adam» ) jurnaly, №20 (32) qazan, 2011 jyl, 52 b. // Ahaŋnyŋ ūrpaqtary Mäskeude tūrady.
2.Aqqūly S. Älihan Bökeihan Qazaq jerınıŋ joqşysy. I t. – Şymkent: Aziat, 2016 j. – 652 b.
3.«Ūlt bolmysy» respublikalyq ädebi-mädeni jurnal №9 (11) 2012 jyl, 21 b.
4. Respublikalyq «Jūldyzdar otbasy» («Aŋyz adam» ) jurnaly, №11, jeltoqsan, 2011 jyl, 52 b. // Ahmet ata maŋdaiymnan sipaǧanda äkelık meiırımdı sezdım.
5.Baisalova Ş. Aldymda asqar tau bop sen tūrasyŋ // Ana tılı, 1993 jyl, 28 qaŋtar.
6.Tūŋǧatar Q. Iliias Jansügırūly. Qūlager aqyn – ǧibratty ǧūmyr // Jetısu, №17761, 1 qaŋtar 2013 jyl, 8 b.
7.Ǧabitova F. Örteŋde öngen gül. – Almaty, 1998 jyl, 143 b.
8.«Jūldyzdar otbasy. Aŋyz adam» respublikalyq jastar jurnaly, №1(37) 2012 jyl, 52 b. // Maǧjannyŋ aqyndyǧy Säkendıkınen joǧary
9.Maǧjan älemı. Ädebi zertteu. Qūrast.: Süleimenov J. Almaty: Asyl kıtap, 2009. – 496 b. 10.«Aq jelken» respublikalyq jasöspırımder jurnaly, №7 (20478), 2013 jyl, 29-31 bet
Äuezovtıŋ jüregıne mahabbat dänegın sepken taǧy basqa arular da bolǧan. Olar: Aqqal, Ǧaini, Räziia, Gülban, Mäspen, Külän, Orazken, Olga, Nadia jäne basqalar. Mūhaŋnyŋ mahabbat hikaiasy, onyŋ sezımıne bölengen sūlularynyŋ hikaiasy Ä.Marǧūlan, D.Baiqadamova siiaqty közkörgenderınıŋ estelıgınde kezdesedı.
Ūly jazuşy B.Momyşūlyna jazǧan hatynda: «Men – mahabbat grossmeistrımın!» degen eken. Mıne, ūly jazuşynyŋ jeke otbasylyq ömırı osyndai bolǧan eken...
Qazaq äielderınıŋ taǧdyr-talaiy
Qazaqtyŋ äielderı ne körmedı deseŋşı! Taǧdyrdyŋ jazuymen «halyq jauynyŋ äielderı» degen kesapat aidar tanylyp, aidaldy, eŋbekpen tüzetu lagerlerıne jabyldy, tūtqyndaldy. Ziialylar otbasylary talqandaldy. Airandai ūiyǧan otbasynyŋ berekesı qaşyp, qūty şaşyrady. Erı – atyldy, otanasy – türmege jabyldy, balalary – jetımder üilerıne jıberıldı. 1937–1938 jyldyŋ soiqany myqty boldy. KarLAG, ALJİR sekıldı lagerlerdıŋ qūpiialary älı de aitylmai keledı. Bız osy ǧylymi zertteu jūmysyn jazu barysynda V.Mustinovtyŋ «Slujenie naroda» (Almaty, 1984 jyl), «Stranisy tragicheskih sudeb» (Almaty, 2002 jyl), «KarLAG» (Qaraǧandy, 2012 jyl), T.Jūrtbai «Ūranym – Alaş» (Almaty, 2009 jyl) sekıldı kıtaptardy derekközı retınde paidalanyp, basşylyqqa aldyq.
Endı kezekte Qazaqstan territoriiasynda ornalasqan «Aljir», «KarLAG», «GULAG» jüiesıne baǧynǧan taǧy basqa da türmelerdı baryp, arnaiy öz közımızben zerttep, memlekettık mūraǧattardaǧy tarihi qūjattardy aqtaryp, solardy ǧylymi ainalymǧa engızu mındet bolmaq.
Maǧjannyŋ Zyliqasy küieuıne jaǧylǧan küienı ketıru üşın jan tynyştyǧyn ūmytqan jan edı. Küieuınıŋ qoljazbalary men qūndy qaǧazdaryn jinastyryp saqtady, bızdıŋ däuırımızge jetkızdı. Säkennıŋ äielı üş märte temır torǧa jabylsa, Iliiastyŋ äielı Almaty men Mäskeude tūru qūqyǧynan aiyryldy. Būl tek bergısı. Älı aitylmai kele jatqan qanşama derek bar. Qanşama şyndyq jerge kömıldı. Solaqai saiasattyŋ zardabynan tarih būrmalandy. Nebır jany jaisaŋ tūlǧalardyŋ ömır joly kerı jazyldy. Aqiqat köşınen adasty. Terıs jazudyŋ arqasynda terıs oily ūrpaq östı. Būl da – 37 men 38-dıŋ zardaby.
Qazaq äielderı taǧdyrlary qyl üstınde tūrsa da moiymady, jasymady. Baz keşse de ūrpaqtaryn ösırdı. Keleşekke ümıtpen qarady. Sol ülbıregen ümıtterı azattyqtyŋ aq taŋy atqanda oryndaldy. Bıraq, qazaq äielderı jaily mäsele köp mäselenıŋ bırı bolyp qalyp barady. Kün tüspeitın köleŋkenıŋ betın aşudyŋ kezı jettı. Täuelsızdıkte jetken jetıstıkterdı paidalana otyryp, jaŋaşa közqaraspen jaŋaşa tarihty jazu qolǧa alynyp keledı. Solardyŋ bırı äiel mäselesı boluy kerek. Būl mäselenı äzırşe jyly jauyp qoidy.
ALJİR (Otan satqyndary äielderınıŋ Aqmola lagerı) – Stalindık totalitarlyq jüie kezınde «halyq jaulary» sanalyp, saiasi quǧyn-sürgınge ūşyraǧan memleket jäne qoǧam qairatkerlerınıŋ, şaruaşylyq, partiia-keŋes basşylarynyŋ äielderı men qyzdary jazyqsyz jazasyn ötegen lager. S.Seifullinnıŋ äielı Gülbahram, B.Mailinnıŋ äielı Künjamal, T.Rysqūlovtyŋ äielı Äziza, S.Qojanovtyŋ äielı Küländam, S.Meŋdeşevtıŋ äielı Räziia, T.Jürgenovtıŋ äielı Dämeş, N.Nūrmaqovtyŋ äielı Züppūn, S.Aspendiiarovtyŋ äielı Rabiǧa, Mainūr Sarymoldaeva, Märiiam Toǧjanova, Äiış Qūlymbetova, Bibıjamal Syrǧabekova, Janbike Şanina, Aişa Qabylova, Uäzipa Külenova, Maǧripa Rüstemova, Äsma Şomanova, Zaǧipa Tınälina, Barşyn Qälmenova, Mädina Orazova, Märiiaş Esengeldina t.b. köptegen qazaq azamattarynyŋ äielderı, aiauly analary «jazasyn» ötedı. Lagerge anasymen bırge tüsken säbiler 2-3 jasqa jetken soŋ analarynan aiyrylyp alynyp, balalar üiınıŋ tärbiesıne berıldı. 1950–1957 jyldary būl zardap taǧy qaitalandy. Tek 1980 jyldary ǧana saiasi jüie özgerıp, jaǧdai oŋaldy.
«Men qazaq qyzdaryna qairan qalam!» degen bar emes pe?! Sol än bızdıŋ atalmyş tarmaqşamyzdyŋ negızgı ideiasyn aiqyndap, aişyqtap tüserı haq! Būl – erlık! Qazaq äielderı naǧyz erlık jasady. Taǧdyr tarazysy ädıl baǧasyn köp jyldan soŋ äreŋ berdı.
Söz soŋy
Bız osy jūmysymyzda qazırgı qazaq ädebiettanu ǧylymynda zertteudı qajet etetın, aqtaŋdaq bettıŋ qyr-syryna üŋılıp, tot basqan, kün tüspeitın köleŋkede jatqan, şaŋ basyp, mūraǧat sörelerınde qaz-qatar tızılıp tūrǧan tarihi derekter men qūjattardy jaryqqa şyǧaryp, ǧylymi ainalymǧa engızudı közdedık. Zertteu nysanamyz – Alaş qairatkerlerınıŋ otbasylyq jeke ömırı. Alaş ziialylarynyŋ otbasylyq jeke ömırı – ǧibratty, taǧylymdy.
HH ǧasyr basyndaǧy qazaq azamattary men qyzdary şetterınen oqyǧan edı. Olar öz zamandastarynyŋ qaimaǧy, naǧyz qazaq intelligensiiasy boldy. Olar qazaqtyŋ baǧy edı. Amal neşık, olar jasyndai jalyndap öte şyqty! Olardyŋ ärbır qyryn, san salaly soqtyqpaly, soqpaqty ömır joldaryn zertteu – bızge artylǧan amanat jügı. Eger naqty tarihi baǧasyn bere almasaq, babalar ruhy bızdı keşıre almas. Tektı babalardyŋ ūrpaǧy äste osal boluǧa qaqysy joq! Sondyqtan bız osyndai moinymyzdaǧy amanatty sezınıp, tylsymǧa toly taǧdyr ielerınıŋ jeke älemıne üŋıludı hoş körıp, zerdeledık. Zertteu nätijesı jaman emes. Bırsypyra mälımetterge qanyq boldyq. Älı de zertteu jalǧasary anyq.
Qairan, bozdaqtarym-ai! Solaqai saiasattyŋ qūrbany bolyp, jer jastanǧan aqiyqtarym-ai! Qaraǧai basyn şortan şalǧan zamanda, qaratünek kezeŋde qara tızımge enıp, tuǧan halqyna, şetsız, şeksız süigen öz elıne olardy «halyq jauy» qylyp körsetken, taǧdyrlarymen oinaǧan qany būzyq, qany qara qanǧa jerık Stalin men Goloşekin, Mirzoiandar qan qaqsatty emes pe!
Tūtas buynnyŋ töl basy – Ahmet, syrşyl, romantik aqyn – Maǧjan, jyr qūlagerı – Iliias, jyr sūŋqary – Säken, «qazaqtyŋ Djek Londony» atanǧan – Jüsıpbektıŋ te ömırlerı baldai tättı bolmady. Bıraq, būlardyŋ eŋbekterın bızge jetkızgen, mūralaryn qyzǧyştai qorǧaǧan äielderı edı. Äielderı mūragerlerı boldy.
Sözımızdı qorytyndylaityn bolsaq, Alaş arystarynyŋ äielderı – senımdı serıkterı. Bır sözben aitqanda, «muzasy» deu oryndy. Būl äielder – ūlttyŋ ūstyny, ūiytqysy. Būlar – bügıngı jetkınşek qyzdarǧa ülgı. Naǧyz qazaq qyzy, qazaq äielı osyndai bolu kerek-tı. Olar Alaş arystarynyŋ jan joldastary häm mūŋdastary, ädebi keŋesşılerı bola bıldı.
Paidalanylǧan ädebietter tızımı:
1.Respublikalyq «Jūldyzdar otbasy» («Aŋyz adam» ) jurnaly, №20 (32) qazan, 2011 jyl, 52 b. // Ahaŋnyŋ ūrpaqtary Mäskeude tūrady.
2.Aqqūly S. Älihan Bökeihan Qazaq jerınıŋ joqşysy. I t. – Şymkent: Aziat, 2016 j. – 652 b.
3.«Ūlt bolmysy» respublikalyq ädebi-mädeni jurnal №9 (11) 2012 jyl, 21 b.
4. Respublikalyq «Jūldyzdar otbasy» («Aŋyz adam» ) jurnaly, №11, jeltoqsan, 2011 jyl, 52 b. // Ahmet ata maŋdaiymnan sipaǧanda äkelık meiırımdı sezdım.
5.Baisalova Ş. Aldymda asqar tau bop sen tūrasyŋ // Ana tılı, 1993 jyl, 28 qaŋtar.
6.Tūŋǧatar Q. Iliias Jansügırūly. Qūlager aqyn – ǧibratty ǧūmyr // Jetısu, №17761, 1 qaŋtar 2013 jyl, 8 b.
7.Ǧabitova F. Örteŋde öngen gül. – Almaty, 1998 jyl, 143 b.
8.«Jūldyzdar otbasy. Aŋyz adam» respublikalyq jastar jurnaly, №1(37) 2012 jyl, 52 b. // Maǧjannyŋ aqyndyǧy Säkendıkınen joǧary
9.Maǧjan älemı. Ädebi zertteu. Qūrast.: Süleimenov J. Almaty: Asyl kıtap, 2009. – 496 b. 10.«Aq jelken» respublikalyq jasöspırımder jurnaly, №7 (20478), 2013 jyl, 29-31 bet
