Кезінде, көркем де көсем Ата Тіліміздің тылсым қасиеті мен күрделі тағдырына деген өзгеше көзқарасымызға («Қазақ әдебиеті». №47-50. 2012) «мұсылмандық» зор кіжініс («Қ.Ә.». №7, 2013. Қайыр Құрақұлан. «Керасқақ мінезге тізгін бермейік…») білдірілді. Оған уәж («Қ.Ә.». №20, 2013) айтсақ та, сол кіжініс «Сондағы «жеткен» шегіміз баяғы керасқақтық па?!» («Қ.Ә.». №30, 2013) түрінде қайтадан бас көтерген. Сондықтан, ол гөй-гөйге жауап қатпаймыз деп ұйғардық. Сөйтіп, арада бірталай уақыт өтті.
Келе-келе, ондайлық үнсіздігімізге дал бола, жер-жерден хабарласқан оқырмандардың көптігі бізді ерекше толғануға да мәжбүр еткен. Бірақ, қолымызға қайыра қалам алдырған себеп ол толғаныс емес, жеке басымыздың намысы да емес; аңғалақтау басымызға кештеу келген мынадай бір қамырықты Ой: «діни догматик алдында солайша үнсіз қала беру – «Сөз Атасын да өлтіру»; өнер-білім һәм ғылым атаулының атасы саналатын ғажайып ТІЛ (Рух; Ес; Сөз) ӨНЕРІН ғұмырларына мұрат еткен мыңдағанжылдық арлы бабалар аруағына да сатқындық». Шынында солай.
Өйткені, бұрынғы мақалаларымыздағы қағидалық барша тұжырымдар бағзы бабаларымыздың түбегейлі ұмытылған дерлік ежелгі даналық қазынасынан еді. Амал нешік, Қ.Қ. оларды «сұлба-схемалар», «қаусырулар» деп келемеждеп бақты. Сондықтан, өзіміз қысқа да нұсқа айтуға барынша тырысқан қорытынды осы әңгімені еврейлік-арабтық діни ертектерге ғана құлай берілген қадымшыл оппонентімізге емес, Аталы Сөзді тереңінен түсінетін ойлы оқырмандарымызға арнаймыз.
***
«Қадымшыл оппонент» демекші, барған сайын зырқыраған пропеллерге ұқсап бара жатқан «эволюция сағатының тілі» қадымшылдық түнегі тұрмақ, күні кешегі жәдитшілдік «жылтылдарының» да қида-қидасын шығаруда. Ал, біздің басты ұстанымымыз – Шаһкерім өсиеті: «Дін тазасын діннен ізде: дін шатағын сынға сал!». Идеялық құбыланамамыздың кез келген догматтарды тас-талқан ететін Сөзтаным (Естаным-Ойтаным) ғылымы болмағы да сондықтан.
Себебі, Сөзтаным – барлық мүмкін ілім-білімді тұтас қамтитын Бестаным (Адамтану, Табиғаттану, Күнтану, Ғарыштану, Құдайтану) ғылымдарының кілті. Бір-ақ мысал. Мәселен, Тәңіризмдегі көнеден келе жатқан «Ж А РА Т У Ш Ы» терминінің төрт мағынасын (1. жоқтан бар етуші Құдай. 2. жақсы көруші Құдай. 3. хайуанға бас білдіріп, кемеліне келтіруші Құдай.
4. қажетті шаруасына пайдаланушы Құдай.) «ж а р а т ы л у ш ы хайуан» ретіндегі пендеге қатысты талдасақ та, «эволюция» деген идеяны да, оның қазіргі әлемнің үш ұйықтаса түсіне кірмейтін түпкі мәні мен маңызын да (3, 4.) байырғы бабаларымыздың кәміл білгендігі дәл анықталмақ. Әйтсе де, ол – мәселенің басы ғана. Ары қарай, аталмыш терминнің «ЖАр+а+т+у+шы» түріндегі жіктелінімін де мұқият зейіндеп қана қоймай, оның түпкі «ЖА(й)» түбірінің де сансыз мағыналарының философиясын жеке-жеке және саралау абзал.
Соның бәрін тұтастыра зерделегенде ғана, осы бір ғана терминде тәңіртанымдық тұтас бір концепция (!) жатқандығын анық ұғынбақпыз. Яғни, «Ғарыш бастауы» ретіндегі «Үлкен Жарылысқа» әлденендей «ЖА(й)» (шар-нажағай) себепкер болған» дейтін қазіргі ғылыми теория да сол көне термин концепциясында.
Бірақ, Қ.Қ. «Сөзтаным → Бестаным» қағидасын мойындамайды. Себебі, рухтық бүкіл жасампаздық (тарих, өнер, ілім, білім, ғылым, тұрмыс, салт-дәстүр, кәсіп, ым, таңба; қысқасы, Дүниеде адамға қатысты не бар, соның бәрі) негізінің де АТАЛЫ СӨЗ екендігі математигіміздің қаперіне кіріп те шықпайды.
Ақиқатында, кез келген математиктің ойша шығарған есебі де – Сөз; өйткені, Ой бірмезетте дыбыссыз сөйленіп те тұрады. Өйтпесе, ойланылмайды да! Күн астындағы нұрлы ауаның нұр мен ауаға бөлінбейтіні секілді, Ойдың дыбыссыз сөздік болмысы да Өзінен ешқашан ажырамақ емес. Ал, кәдімгі Сөз – Ойдың нөмірі бірінші «реальды» болмысы. Адамдар бір-бірімен ойша тілдесетін, бәрін ойша тындыратын заман да келеді әлі. Ол кезде аң-құспен тілдесу де әдеттегі шаруаға айналмақ…
Сондай қарапайым заңдылықтарды білмегендіктен, «сөз емес сөзді кісі емес кісі айтады». Мысалы, біз Тәңірі, Тенгри, тәйірі, Тәңір, Дингир, т.т. сөздер түпнұсқасының «Йан Ыра» (Жан Ыра; Тан Ыра) екендігін жазғанбыз. Қ.Қ. соны біле тұрып, «Тәңіризм» ұғымына албаты күйіп-піседі. Бұрынғы жазғандарымыздан қомақты-қомақты көшірмелер жасап, оларға жалалы комментарий берумен де «бек шұғылданған» Қ.Қ. Тәңіризмді: «тауда таңбасы, ойда елесі жоқ әлдене»-деп те әжуәлайды. Онысы да – далбаса.
Қазақ археологиясы қазынасындағы «Алтын Адамдардың» ғажайып жәдігерлері мен бағзы «Құдай-Күн + «Тау»-Әлем» культіне орай қастерленген қасиетті Тауларымыздағы ғарыштық информация кодтары ретіндегі қисапсыз құпия петроглифтер (олардың бір «Күнбастыларының» өзі неге тұрады!) Тәңіризмнің араб шапқыншылығынан аман қалған «таудағы таңбасы» емей немене? Қ.Қ-ның «ойда елесі жоқ» дегені де тәңіризмдік ырым-сенімге, салт-дәстүрге өте бай ұлт тірлігінен мақұрымдықтың белгісі. Хикметтің көкесі – өз Ата Тілімізде. Оған да бір мысал.
Тәңіризмдегі үштік жүйенің «үш Бақ», «үш тоғыз» деп басталып беретін көптеген постулаттық құпия формулаларын тұтастыра зерттесек, ғарышты «Бұ Дүние мен О Дүние» деп, екіге бөліп қана қарастыратын суқит догма да (христиандық-исламдық догматизмнің басты бір ұстыны) қоса әшкереленбек. Мәселен, әркімнің «бірінші ақ үйі» – Ене жатыры, «бірінші қара үйі» – шарана. Қайтыс (возвращение; «смерть») кезінде, «екінші ақ үйінің» қасына «екінші қара үйі» тігіледі.
Адамның «үшінші ақ үйі мен қара үйі» – О Дүниеде. Яғни, әр адам (Кіші Күн) Ене жатырынан – Бұ Дүниеге, Бұ Дүниеден – О Дүниеге (Ортаңғы Күнге), О Дүниеден Түп Дүниеге (Құдырет Күнге) көшеді. «Ұрықтан кемел Рухқа (Періштеге) айналу» барысындағы үшғаламдық сапар [буддизмдік жалған «сансара» идеясына негіз болған «сансыра» (Жан азабы) сапары] сондай.
Тәңіризмнің үштік жүйесіндегі мына қағидалар сол үшғаламдық сапар жайында: «Ер – үш ақ үй тігеді, үш қара үй тігеді»; «Ер кезегі – үш кезек»; «Дүние – кезек» я «Алма – кезек» [«Алма» – көне «Ал Ем» («Әлем»; шипалы ақ емшек-Күн; Жарық Дүние) атауының метатезалық толықша бір түрі]; «Үш Бақ»; Ер бармаймын деген жеріне үш барады, ат баспаймын деген жерін үш басады». Соңғысында Рухтың «кентаврлық» «Аңқыр+Мөңкір» сипаты қоса жұмбақталған.
Иә, «Қазақ Тілі – жұмбақ, не айтса, бәрінің шешуі бар, шешуін білуге тырысу керек» (Мәшһүр Жүсіп).
«… Біз, ақынның өзінен өзге жұрт, нені, кімнен, қандай ғайыптан күнілгері хабардар болып, біліп отыруға тиіс екенбіз?»-деп кекететін Қ.Қ сол «Қазақ Тілінің жұмбағын шешуге» талпынбай ма; таным-білімнің барша алгоритмі сонда жатыр ғой! «Адамның баласы – бауырың» деген Абайды да білмей, Оның сол Сөзінің «дұрыс нұсқасын» іздеп әуре болумен қатар, «ондай ойды Абайға ғана меншіктемекке тыраштанады» деп бізге жала да жабатын профессордың пайымы Шаһкерім мен Мәшһүр Жүсіп әулиелігінен де тым-тым жырақта жүр.
Бәлкім, профессор математик нақты теориялық есептерге ғана жүйрік шығар? Олай десек, өткен мақалаларымызда біз Тәңіризмнің жоғарыдағыдай «сандық» жүйелерінің «бес Күндік Жалған» бестігі бастатқан көптеген «бестік» қағидаттарын да келтіргенбіз.
Қ.Қ-ның математиктігі рас болса, сол «сандық» жүйелерді неге зерделемейді?! Қазақтың Киіз Үйінен баскиіміне дейін пәлсапалық математика. Мысалы, «кішкентай шар + конус» («Қар+Қара»): төбелдірікті қарқара. Бір өзінде идеализм мен материализм де, автогенезия мен эктогенезия да ғажап үйлескен «… Он дегенім – оймақ. Оны – бір қара жұмбақ» (қате үлгісі: «он бір (11) қара жұмбақ») санамағы ше? Докембрийден басталған метаморфозалық эволюцияның адамды «бесік» дәуірінен («бес дегенім – бесік») ары қарай, Ғарыштық Сана Ійесіне айналуға дейін жетілдіретінін («он дегенім – оймақ»; төбесі шұрық-шұрық оймақ – қос ұғымның символы: 1. жұлдызданған ғарыш. 2. «ине»-нұрлы Күн) арғы бабалары бесжасар ұрпағына да (!) солайша ойнап отырып жеткізген Қазақтың Сөзінің өзі жай сөз емес, – «сегіз қырлы өткір Сөз»!
Сондай-сондай қыруар есептер жүйесінде тәңіризмдік нендей магиялық модульдер бар екендігіне тым құрмаса математик ретінде қызығушылық танытуға тиіс Қ.Қ. соларды түсіндіруге тырысқан бізді «саудагердей жымысқы», «дандайсыған кәпір» деп күстәнәлап, «1,7 млрд.-қа жуық қолдаушысы бар ұлы дін» (исламды айтады. Т.Ә.) мадағын қайталай береді. Көптікті хақтықпен шатастырмау керек, мәселе санда емес, – мәнде. Екіншіден, идеялық тұғыры мықты дін ешқашан секталарға пышырамайды. Ал, «1,7 млрд.-тық исламның» өзара жауығып, қырқысып жатқан ірілі-ұсақты сексенге жуық секталарға ыдырап үлгергендігі – тарихи факт.
Математигіміз соны «есептеудің» орнына: «Рухтың – Құдай және керісінше, Құдайдың Рух болғаны ма? Христиандардың «Святой Дух» дегенінің көшірмесі емес пе бұл?!»-деген бос сөзге беріледі. Өйткені, ақыл-естің өздігінен ештеңе ойлай алмайтындығын, оны ойландырушының Ійе-Еге-Эго (Мен) яғни Рух екендігін біз бұрын айтқанбыз. Рух – қисапсыз нұрлы Ойлар ғаламы (Кіші Күн) ретіндегі ақыл-есті басқарушы Патша Құдай-Ійе. Сол секілді, құдыретті Ақыл-Ес те (Құдырет Күн; Күндердің Күні) бар. Патша-Ійесі – Түп Құдай-Рух. Ал, ойшыл Борхес «монстр» деп сынаған христиандық жалған тримуртидың әу-бастағы тәңіризмдік дұрыс үлгісі: «Ата Құдай+ (ҰЛ ҚҰДАЙ-РУХ) +Ене Құдай». Неге «Ұл-Құдай-Рух»? Оның мәнісі – өзге бір баян. Әңгіме барысында біз буддизмге негіз болған «Құтқарғы Адам+ (ҚҰТ ҰЛ) +Құт Қар» үштігін де сөз етеміз.
Енді оппонентіміздің «ГËдель теоремасы» арқылы нені дәлелдемегіне келейік. Дәлелдемегі – «адам ақылының шектеулілігі». Соны түсіндіру үшін, ол көр-жерді «көке»-леп айтып жөнеледі. Тегінде, А д а м н ы ң (пенденің емес) парасаттық деңгейін ГËдель теоремасымен безбендеу – ақымақтық. Пенденің ғана ақылы шектеулі, Адамның ақылы шексіз. Себебі, тәңіризмдік көне «Адам» («а+ДАМ»; Жұмақ Күн Құдайы.,) термині, текорат заңдылығы бойынша, «Кіші Құдай» дегенді де білдірген. Біз «Адам» дәрежесіне әлі жеткен жоқпыз. Мысалы, қазіргі әлемде сәт сайын бір ғылыми жаңалық ашылып жатады деуге болады.
Ол процесс барған сайын үдей бермек. Соның бәрі – пенделерге ғана тән материалдық-техникалық прогресс (МТП) қарекеті. Бірақ, п е н д е л і к МТП мәңгілік емес. Оның соңы а д а м д ы қ рухани-парасаттық прогресс (РПП) құзыретіне шындап ұласады да; түптің түбінде адамзатқа МТП-ның қажеті де болмай қалады; мәселен, коммуникативтік құралдар орнына телепатия келеді; т.с.с. Өйткені, ең керемет «техника» да – мый. Болашақта РПП арқасында, әр пенде (ир. «п+ЕН+д+е»; «ЕН»: смердящий смертный.,) Адамға айналады. Соның өзі, өткенде айтқанымыздай, «… қас топас → топас → пенде → Аңқылдақ → Бақшы (Кіші Құдай-Адам)» түріндегі эволюциялық трансформация.
Жаратушы Ійе қас топасты солайша біртін-біртін «жаратады» (бар етеді; жақсы көреді; хайуандығына «бас білдіртіп», Адам қылады; қажетіне пайдаланады). Демек, «Құдай бізге ақыл-сана бере тұрып, оны шектеп тастаған» деп ойлау – Құдайды әділетсіз деп қорлау болмақ. Құдай әділетті: «Ақыл деген – ө л ш е у с і з бір жарық Нұр» (Шаһкерім) яғни шексіз жасампаз «Кіші Күн». Пенденің ақылын шектеп тұрған Құдай емес, – өзінің хайуандығы. Одан «құтылу» үшін, Табиғаттың өз «шірігі» («мүңкірлігі») арқылы ұдайы жұпарлана өсіп-өркендеп жататындығы секілді, Пенде-Рух ретіндегі әр пенде де өзінің «зұлым» («Мөңкір-Мүңкір») қабылетін ізгі («Аңқыр»: еркек-Жұпар Періште) қабылетінің ақ ниетіне орай қызмет еткізе білуге яки «өз хайуандығына бас білдіріп», сол арқылы мұратқа жетпекке» үнемі жігерлене талпынуы қажет.
Кентавристикалық «Ат – мұратқа жеткізер» нақылының мәнісі де сонда. Сондай жігерлі талап – пенденің рухани тазарып, Адам («Басына Бақ қонған» жан; Кіші Құдай) болмағына тәңірлік кепіл. Ол туралы Абай: «Іштегі кірді қашырса, Адамның хикмет кеудесі»-дейді. «Іштегі кірден» (хайуандықтан) арылғандардың «жүрегінің көзі ашылады». «Жүректің көзі ашылса, Хақтықтың түсер сәулесі» (Абай). Пайғамбарлық бұл Сөздің мәнісін өзіміз бұрын айтқан «Төртеуі түгел (кемел) болса, төбедегі көреді; алтауы ала (шала) болса, ауыздағы (Сөз) өледі» қағидасы түсіндіреді.
Яғни, «төрт көз» (жүрек, өкпе, емшек, кәдімгі көз) кемелденсе, төбедегі Төбекөз («Кіші Құдай» ретіндегі Рухтың Көзі) «ашылады». «Басқа Бақ қонудың» кереметі сондай! Мысалы, Төбекөзі ашылғандарға, өкпе «көзінің» қасиетіне орай, терең су бетімен жаяу жүру, әуелей ұшу, көзге көрінбес күйге ену оп-оңай. Ең бастысы, «Төбекөз» арқылы а қ ы л ғ а құдайлық тылсым ғаламнан «Хақтықтың түсер сәулесі» (Абай). А д а м мүмкіндігінің шексіздігі де, онымен салғастырғандағы пенделік пұшаймандықтың «ақылға сәуле қонбаса («ақылға Хақтықтың сәулесі түспесе». Т.Ә.), хайуанша жүріп күнелтпек» (Абай) болатындығы да содан. «Хақтықтың сәулесі» ағзаға қажетті биоэнергия болып та табылады. «Сандық» (ондық) жүйеге орай айтылған бұл аксиомаларды да математигіміздің ұға қоюы неғайбіл. Бабаларымыздың иерархиялық біртұтас «Үш Бақ» ұғымын да «Т. мырзаның көп құдайлары» деп тәлкек қылатын Қ.Қ. «буддизмнің де негізі – Тәңіризм» дегенімізді де мазақ ете, «діндер тарихынан білімсіздігімізді» айтып және айызы қанып қалады. Онысы да баянсыз мақсат.
Сөзтанымға жүгінелік (мақала көлемі көтермейтіндіктен, Сөзден Сөздің қалайша туындайтындығы; қалайша құбыла һәм бүліне таратылатындығы, т.с.с. сансыз заңдылықтарды тәптіштеп жатпаймыз). Тілдегі «андрогиниялық» заңдылыққа сай, бірмезетте қарама-қарсы қос мағынаны білдіретін көптеген көне Сөздердің бірі – «бет», «бұта», «үміт», «ұмыт», «бұт», «бат», «апат», т.с.с. түбірлес сөздерді туындататын көне «БІТ» термині, Күн Құдайының (Рухының) ежелгі атауларының бірі. Оның көне Мысырға дейінгі сансыз құбылғы-бүлінгі түрлерін түгендеудің қажеті жоқ.
Бастапқы етістіктік мәндері ретіндегі жағымды «пайда бол» мағынасы Күн Құдайының – аталық, жағымсыз «өл» (өш; түгесіл) мағынасы енелік («Біт+ә»: «сайтан») сипатын ишаралайды. «Біт + Бітә». Жоғарыдағы «Ұл Құдай-Рух»-тың «ата-енелік» қос ипостасы. Соған орай, славяндарда «БІТ» атауының толықша «Бат+я» және «Б»~М құбылы арқылы, «Мат+ь» үлгілері де қалыптасқан. «Б»~М, М~«Б» құбылдарына мысалдар: «Ұмай~Абай», «Бақ~Маг», «Біт Йар~Мад Йар», «мейрам~байрам», «Ұнарман~нирвана», т.с.с. ұшан-теңіз.
«Біт+ә» (ұрғашы-сайтан) – буддизмде «Мар+а». Яғни, «Біт» (умри; конец) сөзі теңеумәндік «Біт+ә» түрінде «сайтан» деген мағынаға ие. Дәл сол сияқты, «Біт»-тің синонимі ретіндегі «Мәр+е» [мрак; конец. «Сәр+е» (заря) антонимі] де теңеумәндік «Мар+а» (сайтан) кейпіне енбек. Оның «Мар» (қаз. Жылан) үлгісі «Мүңкір» (сасық ұрғашы-сайтан) құбылысының бір сипатын білдіреді.
Текораттық «БІТ» – Жұмақ-Күннің де атауы. «БІТ» атауы түрлерінің «Бәт» («жайнаған»; ежелгі мәні: «жайнаған Жұмақ-Күн»), «ә+Бәт» (жұмақ мекен), «әй+Бәт» («әй, бәт»; әдемі) болмағы да содан. Күн мен Күн Құдайының көнедегі «ЫРА БІТ» (туын. бүлін. үлг: «Ра+Бат»; «п+Ро+Мет+ей».,), «МАР БІТ» (бір үлгісі: «Мар+х+а+Бат»), «ҚОШ БІТ» (слав. «Гос Подь»; қаз. «Қош+е+Мет».,), «ЖАР БІТ» (күнтектілікті білдірер этнонимдік үлгілері: «Сар Мат», «Са+в+р+о+Мат»), «БІТ ЙАР» (к. б. э. түрлері: «Мад Йар»-«Мад Жар»-«Мажар»), өзге тілдердегі нұсқаларының бірі ретіндегі құбылғы «Митра» («Мит Ыра») үлгісі де бар «БІТ ЫРА» («Бітыра»; туын. бүл. үлг: «Бәтірә-ау», «бадырақ», «бәтпырауық», «бәтір», «әбдіре», «бытыра», «абдыра».,), т.с.с. көптеген күрделі атауларына да негіз болған көне «БІТ» термині, текорат заңдылығы бойынша, «Күн Құдайының Жердегі өкілі» («БУДда») мәртебесіне де айналады. Мысалы, «Жаратушы Ыра» аталмыш Күн мен Күн Құдайының «Жердегі өкілі» де солайша «Жаратушы Ыра» («С+т» симбиозы арқылы, «Заратуш+т+ы Ыра») атанған. «Пұт» (идол) сөзін де туындатқан сол «БІТ» терминінің құбылғы бір үлгісі – «БҰД». Кейінгі бүлінгі түрлерінің бір парасы: «Бұд+а», «Буд(д)+а», «Бо+ғ+д+а».
«БІТ» («Будда») ұғымының байырғы «ҮР» («х+Үр» я «х+Ор»; Қош Құдай-Рух; Жұмақ-Күн; «Қош Сөз»; Күнтектілікті білдірер этнонимдік бүлінгі үлгісі: «АРь+я») державасындағы С а қ Елінікі екендігі «Будданың шыққан Тегін» білдіретін «Шакьямани» (С а қ адамы) атауынан аян. Қас С а қ (Қазақ) та – С а қ. Малдас құрып отырады. «С а қ адамы» («Будда») мүсінінің классикалық үлгісінің де дәл сондай кейіпте болатындығы содан. Яғни, «БІТ» (Құдай+Күн) культін ұстанып, өздерінің мінәжаттық мекенін де «БІТ» (Қытайдағы «БО+ғ+Д+а» тауы мен «БО+ғ+Д+а» көлі) атандырған С а қ бабаларымыз кейін Қытайдан Үнді асып, «пенденің «Құтқарғы Адамға» (Құтқарушы Бітке – «Буддаға») айналуы» доктринасын ала барған. «Сиддхартха Гаутама» атауы да соны айғақтайды. Тағы да Сөзтанымға жүгінеміз. Тіл тірлігіндегі көптеген дыбыстық құбылғылардың бірі – «Г»~«С». Керісінше, «С»~«Г» түрі де бар. Мысалы, «Центавр~Кентавр», «саума~хаома», «жұпар~гипер», «Байан Сұлу~Байан Хылу», «Киклоп(Көк Ұл)~Циклоп», «Кесарь(Өсір)~Цезарь», т.т.
Жоғарыдағы «Жар Біт» («Жарбіт») атауының «Сармат~Карпат» үлгілері де солай қалыптасқан. Осындағы «Г»~«С» құбылғысы мен Р+«т» симбиозы һәм «дд» созылмасын ескерсек, «Сид(д)хар+т+ха» атауының «Хидхарха» яки «Құтқарғы» (Құтқарушы) екендігі де ашылмақ. Дәл солайша, «Будда ханшайымының» «и+а+Содхар+а» есімі» «и+а+Ходхар+а» яки «Құтқар» («Құт Қар») түрінде дұрыс оқылады. «Құт» компоненті – «Құдай», «Күн», «Бақ», «Ырыс; көпмағыналы «андрогиниялық» «Қар» (жоғарыдағы «Біт+ә» синонимі) компоненті «сайтан-әйел» дегенді де білдірер «Құт Қар» («и+а+Ходхар+а»; жасанды етістіктік үлгісі: «құтқар») есімі – «Құтқарғы» Біттің «енелік» ипостасының атауы. «Ұлдық» ипостасының көне «Ыра-Ұл» (Күн-Ұл) атауы «Будда ұлының есіміне» («Ра+х+Ул+а») айналып кеткен.
«Құтқарғы+ (ЫРА ҰЛ) +Құт Қар» троицасы солайша анықталады. Бұл жерде мына мәселеге назар аудару қажет; «Құтқарғы+ (ЫРА ҰЛ) +Құт Қар» үштігіндегі доминант атау – «Құт». Оның мәнісі – аталмыш үштіктің әуелгі нұсқасының «Құтқарғы+ (ҚҰТ ҰЛ) +Құт Қар» болғандығында. Яғни, троицадағы бастапқы «Құт Ұл» орнына кейін «Ыра Ұл» қолданылған. Алайда, «үштік» философиясына одан келіп-кетер еш залал жоқ. Өйткені, «Ыра Ұл» («Ыраұл»; Күн-Ұл), «Құт Ұл» («Құтұл»; Күн-Ұл) – синоним атаулар әрі олардың жасанды етістіктік үлгілері де бір мағынада: «арыл» = «құтыл». Ал, «Құтқарғы+ (ҚҰТ ҰЛ) +Құт Қар» үштігінің «Қорқытқа» да қатыстылығын әңгіме соңында айтамыз.
Сорақы бүлінген «Гаутама» («г+а+Утам+а») атауының таза үлгісі – текораттық «Адам» («а+ДАМ») термині. Қазақ Тілінде бұған негіз болған «ДАМ» (Йам → Жам → ДАМ; Йам → Қам) атауының мынадай түрлерде басталып берер туынды үлгілері өте көп: «Дем» (тыныс; қош Рух-Жан), «дам+а» (қош Сөз), «там» (жұмақ баспана), «ә+дем+і» (әйбәт), «дәм», «дом», «дәм+е», «доп», «тұм+а»…
Сонымен, «Сиддхартха Гаутама» – «Құтқарғы Адам» деген термин. Тәңіризмдік бағзы ұғым. «Құтқарғы Иисус»-тың прототипі. Бірақ, «ҚҰТҚАРҒЫ» (Құтқарушы) және «арыл» («Ыраұл»), «құтыл» («Құтұл») ұғымдарының мәнісі неде? Оның мәнісі «Дін тазасын діннен ізде: дін шатағын сынға сал!» өсиетіне орай төменде келтірілетін көптеген ғылыми салғастырулар арқылы айқындала келе, сөз соңында әдемі тұжырымдалады. Мәселен, «Будданың ханзадалық жұмақ (Бақ) өмірден қашуы» да, «Адамның жұмақтан (Бақтан) қуылуы» да – Тәңіризмдегі «Бастан Бақтың (Жұмақ Күн-Естің) таюы» яки «Сормаңдай» (ақыл-есі «тозақ» жан, сорлы) ұғымы. Егер, «маңдайдағы С о р» символының с о р д а өсетін «тырнауық» (ор. үлгісі: терновик) шеңгелі екендігін ескерсек, «тырнауық-тәж киген патша Иисустың» да кәдімгі «с о р м а ңд а й»-пенде персонификациясы екендігі ашылмақ.
«Иисустың «тәубәлі оң қарақшы+ (Иисус) +тәубәсіз сол қарақшы» түрінде, «Голгофа» атты т ө б е д е кіреске керілетіндігінен» де соны ұқпақ керек. Өйткені, сормаңдай-пенденің т ө б е с і н д е г і («Голгофасындағы») «Аңқыры мен Мүңкірі» («тәубәлі оң қарақшы» қабылеті мен «тәубәсіз сол қарақшы» қабылеті) «итжығыс» күйде ұдайы «жанжалдаспақ». Пендеге тән «екіжүзді» тұрлаусыз Сор Ес динамикасы, «ЕС – КЕРІС» аталмыш құбылыс. Тәңіризмде ол «ТӨБЕЛЕС» [б і р т ө б е д е г і л е р керісі; «к е р і с» (распря) сөзі «распятие» дегенді де білдіреді] деп те аталады. Сөзтанымға жүгінсек, «т ө б е атауы» ретінде «Бассүйек» дегенді білдіретін көнегректік бүлінгі «г+Ол+г+оф+а» (ор. үлгісі: «глава», «голова» яки «г+Алав+а») атауы жөн нұсқасының «Алав» яки «Алау» [ир. «АЛ+ау»; «жалындаған от»; көнедегі ұмыт мәні: «жалындаған ақ Күн»; «АЛ(л)+а»; «г+АЛ(л)+а» яки «к+ӘЛ (л)+ә», т.т. бүлінгі үлгілері де бар] екендігі де аян болмақ. Түбірі – тәңіризмдік көне «АЛ» (Ақ Күн.; Ақ Күн Құдайы) термині.
Ол да жөн, себебі, пенденің Басы да – «жалындаған Кіші Күн». Бірақ, ол – «Қара Бас» (көне түркі. Сормаңдай; Пенде). Кемелденсе, «Йалабаш» (к.түрк. Пайғамбар) яки «Ал Бас» (Ақ Күн-Бас) кейпіне енбек. Бұрын, «Басына Бақ қонып, Төбекөзі ашылған» Күнбастылардың Бақшы-пайғамбар (Күн Құдайының Жердегі өкілі) саналғандығы да содан. Өйткені, «й+Ал+а+Баш», «Бай Қам+б+ар» (ир. «Пайғамбар»), «Заратуш+т+ы Ыра», «п+Ыра Орок» (слав. «Пророк»), «Буд(д)+а» сынды текораттық бүлінгі үлгілердің негізі – Күн мен Күн Құдайының қадымғы атаулары ретіндегі тәңіризмдік көне терминдер: Ал Бас, Бай Қам-Ыра, Жаратушы Ыра, Ыра-Үрік, Біт.
Тәңіризм бойынша, «маңдайдағы Сор» белгісі «тырнауықтан өрілген тәж» болса, «Бастағы Бақ» белгісі – гүлтәж. Көне Грекияда ол «лавр жапырақтарынан өрілген тәж» түрінде. «Байтерек» те – «Бастағы Бақ» (Жұмақ Күн-Ес) символы. Ол символ ертеде «БАқ» сөзінің әуелгі түрі ретіндегі «БА+у» сөзінің бастапқы «БА» үлгісімен де аталған. «БА» ағашы («Байтерек») – «Бастағы Бақ» символы. «Сормаңдай-пенденің «БО» ағашы» (бір түрі «БОД+х+а». «древо просветления»; жөн үлгісі: «БҰТ+а». Біт ағашы) аясында «БУДда» («Просветленный»; «БІТ»: «Басында Бағы бар «Құтқарғы Адам») болатындығы» да содан. «Иисустың Бастағы Бағының» бүлінгі атауларының бірі – «г+Е+ф+с+и+ман». Түпнұсқасы – «Аспан» үлгісіне қоса, «Осман», «Оспан», «Иш+т+ван», «Спан», т.т. құбылғы-бүлінгі нұсқалары да бар тәңіризмдік көне «Өсман» («Өс+ман»; Жұмақ-Күн адамы; Жұмақ-Күн) термині. Әрине, пенде-«Иисустың «Соры» да «Бағы» да – өз ақыл-есі орналасқан Басында яки «Алау»-да («Голгофа-галава»-да).
Ол «Иоанн» (Йан) Інжілінде мынадай түрде: «На том месте, где Он распят, был сад» (Библия. Москва. Российское библейское общество. 1998. 19:41. стр. 127). «Пенде-Исаның «Басына Бақ қонуы» ишарасы да сол Інжілде: «И видит (Мария. Т.Ә.) двух Ангелов, в б е л о м одеянии сидящих, одного у главы и другого у ног, где лежало тело Иисуса» (20:12. стр. 127.). Яғни, сормаңдай Пенде-Рухтың «тәубәлі оң қарақшы» қабылеті мен «тәубәсіз сол қарақшы» қабылеті («кісінің екі иығындағы» бесаспап «Аңқыр мен Мүңкір») бірыңғай «а п п а қ Періштелерге» айналмақ». Соның өзі «қосағыңмен қоса а ғ а р !» тілегі бойынша, «Мүңкір»-дің де «Аңқыр» («ұрғашы Аңқыр») кейпіне енетіндігі. Нәтижесінде, әуелгі «ТӨБЕЛЕС» (бір төбедегі керісушілер; дисгармония) құбылысы «ҮЙЛЕС» (тәңіризмдік бұл термин «бір үйдегі жарасымдылар» және «гармония» дегенді білдіреді) түріне ө з г е р е д і.
Бұл орайда мынаны да ескермек абзал; «Аңқыр+Мүңкір»-пенденің кентаврлық «Аңқыр+Мөңкір» сипаты «Бій+Бійе» түрінде жетілмек. Пенденің «өз хайуандығына бас білдіруі». Алайда, ол да жетілудің шегі емес. Өйткені, «қойныңдағы қатын – жау, астыңдағы атың – жау». Толық Адам болу үшін, «Бій+Бійе»-нің «еркек Аңқыр + ұрғашы Аңқыр» түріне енбегі шарт. «… Гаутама мінген атын тастағанда, онысы жүрегі жарылып өлді де, құдай кейпінде қайыра жаралды-мыс» мифінің негізі сондай: «Бійе → ұрғашы Аңқыр» метаморфозасы, буддизмдегі «төрт ізгі ақиқат» (1. «өмір – сор».
2. «сордың себебі бар». 3. «сордан құтылуға болады». 4. «құтылу тәсілі белгілі») түйіні. Демек, Рух («Мен») ешқашан «өліп, қайта тірілмейді», «Мен» өлмекке тағдыр жоқ әуел-бастан» (Абай). Тек, Сор-Рух Бақ-Рухқа [«Бақ»; тәуесімдік бір түрі – «Бог» (ор. Құдай)]
ө з г е р е д і. Сөзтанымға жүгінсек, «Иисусқа» қатысты православиялық «воскрес» («қайта тірілу») ұғымының төркіні де соны айтады: тәңіризмдік «Өз+ге+р+іс» (п р е о б р а ж е н и е) термині «өзгірес» түрінде метатезаланып, «в+Оскырес» түрінде бүлінеді. Ал, біз бүлінгі «Авеста», «Весть», «Иегошуа», «Иисус», «Иса», «Айса», «Ғайса» атауларының да түпкі дұрыс үлгісінің – басты мәндері «қош Ійе-Рух», «қош Ақыл-Ес», «қош Сөз» (т.т.) дегенді білдіретін көпмағыналы көне «ЕС» термині; оның құбылғы бір үлгісінің «ЙС» (Жұпар Рух) екендігін баяндағамыз.
Сол секілді, «С+т симбиозы арқылы бүлінген «ХРИС+т+ос» (гр. Помазанник) атауының дұрыс үлгісі – «КІРІС». «КІРІС» (Бақ; Құт; Ырыс) ұғымының атрибуттық анықтамасы – «шекенің жұпар майға шылқуы» (ырысқа кенелу). «КІРІС»-тің толықша үлгісі – «КІРЕС» («креС+т»: қосу, көбейту, оң заряд; «жебелі садақ», «салтатты», т.т. символикасы), түпкі түбірі – «КІй»…
Сонымен, «ханзадалық Бақтан айырылған сорлы Біт → «Бақ Ағашына» ие болған бақытты Біт» секілді, әуелгі «ЕС – КЕРІС» (Дух-Разум – распря-распятие) құбылысы «ЕС – КІРІС» (жұпарсаналы Рух – Бақ; «и+ИС+ус ХРИС+т+ос») түріне өзгереді. Жалпы, этимологиялық һәм философиялық тұрғыда, Інжілдің солайша, бастан-аяқ тұтас әшкереленетіндігін де біз өте жақсы білеміз. Тіпті, Библиядағы «Құдайдың алғашқы апталығы», «Адам мен Ева», сондай-ақ, «Ной», «Моисей», «Авраам», т.т. туралы ертектер де Қазақтың Тілі мен дүниетанымы бойынша кемел ғылым-білім сөйлейді.
Әзірге айтарымыз, – «Будда» да, «Иисус» та жоқ, персонификациялық діни фальсификациялар ғана бар. Сондықтан, тәңіризмдік көне «ЕС» терминін «Ғимран», «Тәубе», «Ниса», «Мәриям», «Маъида», т.т. сүрелерде «Иса» атты «пайғамбарға» айналдырып алған Құран кәрім (ауд. Рәтбек қажы Нысанбайұлы, Уаһап Қыдырханұлы. Алматы. «Жазушы».
1991 ж.) туралы да сөз қозғаудың өзі артық. «Құранды жазғызған» «Жа+б+р а+ил» да – тәңіризмдік көне «Жар Ұл» («Йар Ұл»; Күн Ұл.,) ұғымы. Оның «Гаврийл», «Ярила», «верблюд» сынды бүлінгі үлгілерін біз өткен мақаламызда келтіргенбіз.
«Дін тазасын діннен ізде: дін шатағын сынға сал!» өсиетіне орайғы тағы бір-екі салғастырулар. Мәселен, «Бес Күндік Жалған» (КҮН → Нұр → таза Ауа → т. Су → т. Жер) бестігіне сай «Бастағы БАҚ → қош Ой → қ. Сөз → қ. Әрекет → қ. Жүзе» бестігі мен «Бес Күндік Жалған» бестігінің керітрансформациялық «т. Жер → т. Су → т. Ауа → Күн Нұры → КҮН» бестігіне сай «қош Үміт → қ. Жігер → қ. Талап → қ. Таным → қ. СЕНІМ» бестігі – буддизм кон ц е п ц и я с ы н а («сегізтармақты жол»: таным, жігер, кемел сөз, кемел іс-әрекет, баянды тірлік, талап, сабыр, кемел Ой) негіз. Онда Тәңіризмнің «Бастағы БАҚ» бестігінің «заратуштралық үштігі» (ізгі Ой, і. Сөз, і. Іс) һәм «қош СЕНІМ» бестігінің үшеуі ғана (жігер, талап, таным) қамтылған. «ҰНАР» бестігі (ҰНАР → Өнер → қош Білім → қ. Ғылым → қ. Еңбек) мүлдем жоқ.
Ал, «Ұнар» қасиетінсіз «Будда» яки «БІТ» («аяқтал»; «Адам болу» процесінің толық аяқталуы) құбылысы мүлде мүмкін емес. Өйткені, «нравственность» сөзін туындататын бүлінгі «нр+ав» (көнесі – «нор+ов») үлгісі де бар «Ұн+а+р» (періштелік ұнамды ақжұпар мінез-құлық) термині – буддизмдік «нирван+а» (состояние абсолютного небытия и высшего блаженства) түрінде жалғанданған тәңіризмдік көне «Ұнарман» («Ұнар+ман»; ұнамды, ақжұпарлы мінез-құлық Ійесі; Жұпар Періште-Адам) терминінің негізі.
«Ұнарман» категориясына Бақшы, пайғамбар, әулие тұлғалар кіреді. Кез келген жалған дінге өлгенше берілгендер де «әулие» кейпінде болмақ. Оның бір дәл анықтамасы: «қиянатсыз надандар әулиеден кем емес» (Шаһкерім). Бірақ, қаншалықты қиянатсыз болса да, наданның аты – надан.
«Будда + бес шәкірт». Ол суайттықтың тәңіризмдік әуелгі мәнісі: «БІТ + бес мүше» яғни, «БІТ (Қош Еге) + «ойлау мүшесі» ретіндегі Мый (1), жүрек (2), өкпе (3), емшек (4), кәдімгі көз (5)». «Иисус + он екі шәкірт». Оның тәңіризмдік әуелгі мәнісінің «ЕС (Қош Еге мен Мый) + он екі мүше» (жүрек бастатқан сезімдік он мүше және «Сөз мүшесі» ретіндегі Тіл мен «Іс мүшесі» ретіндегі қол-аяқ) екендігі алғашқы мақаламызда айтылған. Қосарымыз, – апокрифте «Иисус жетікөзді» ғана. Ал, «Төбекөзі ашылған» Адамның он екі мүшесінің де («12 апостолының» да) «көзі ашылады».
Оның да ертектік үлгісі – Библияда (Деяния святых апостолов. 2: 1-4. стр. 131). «Адамдағы барша безге көз бітеді» деген де – сол. Грек мифологиясындағы «тұла-бойы көзге толы Аргос»-тың да мәнісі сонда. Сөзтанымға жүгінейік; толықшаланған «Арг(ос)» атауы – «Ыра-Үрік» («п+Ро+Рок») атауында да кездесетін тәңіризмдік көне «Үрік» («ҮР+ік»; жұпарлы Рух) термині. «Арқа» (қаз. Рух), «Руакх» (евр. дыхание; «Дух»), «рих» (ар. ветер), «Рух» (ар. Дух) бастатқан сансыз түрлері бар. Түбірі – «ҮР» (бүлінгі үлгілері «х+Үр»; «Үр+п+і»; к+Өр+п+е»; «Арь+я»; «б+Ор+ей», т.с.с. жалғаса береді).
Қош, тәңіризмдік «Бақ пен Сор» іліміндегі «Сор» Рух (сәйкесінше, Оның иелігіндегі ақыл-ес) бара-бара «Бақ» Рухқа яки «Құтқарғы Адамға» айналады» (бір формуласы: «көре-көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың») канонының жалған діндерге қалайша негіз болғандығы Қазақтың Тілі мен дүниетанымы арқылы аз-кем әңгімеленді.
Дәп рас, «байқасаң, Қазақтың Сөзінде бар – Дүниенің генийлігі, пайғамбары» (Сұлтанмахмұт). Алайда, «Құтқарғы Адам» («Хидхарха г+а+Утам+а»; «Құтқарушы Иисус»-тың прототипі) ұғымының әу-бастағы тәңіризмдік мәнісі «Адамзатты құтқарушы» емес, «Сорлының азапты тірлік («тозақ») атаулыдан ө з і н құтқаруы» яки «маңдайындағы Сордан («тозақ Естен») арылып, Басына Бақ («жұмақ Ес») қонуы» дегенді білдірген. Жоғарыдағы «арыл» («Ыраұл»), «құтыл» («Құтұл») ұғымдарының мәнісі де сонда: пенде өзінің Сорынан арылады-құтылады, яғни, бастапқы «Сорлы»-пенде кейін «Ыра Ұл» я «Құт Ұл» кейпіне енеді. Соның өзі – «СОРЛЫ → БАҚШЫ» («Бақшы»: Бастағы Бақтың Ійе-Рухы; буддизмде «Б+х+акши»: монах) өзгерісі. Яғни, әр пенде өзін өзі сорлатады я сордан өзін өзі құтқарады. Өз еркі – өзінде. Құдай әділеттілігі сондай.
«ҚАР ҚҰТ» (жалған үлгісі: «ҚОРҚЫТ») та – «Құтқарғы Адам» («Хидхарха г+а+Утам+а») прототипі. Сөзтанымнан бір мысал; жоғарыдағы «Біт Жар» («Маджар») компоненттерінің орын алмастырған түрі – «Жар Біт» («Сармат»). Генеалогиялық тұрғыда, екеуі – Күнтекті арғы бабаларымыздың елдік бір ғана атауы. Сол сияқты, «Қар Құт» («Қорқыт») пен «Құт Қар» («и+а+Ходхар+а»; жасанды етістіктік үлгісі: «құтқар») да – бір ұғым. Яғни, «Қорқыт» – Жердегі көрден емес, «Бастағы Сордан «қашқан» қосипостасты «Құт Ұл» (Құдай Ұл; Құт –«Гот»-«Құд+а+й»…) образы: «Қар Құт+ (ҚҰТ ҰЛ) +Құт Қар».
«Қар Құт» («Қорқыт»; «Hr-ht») культінің бұдан бес мың жыл бұрынғы (!) Мысырға да белгілі болғандығы О. Сүлейменовтың «Язык письма»» еңбегінен белгілі. «Қар Құт»-тың ұлдық «Қар Ұл» («Hr-hl») ипостасының аналогтары: «Біт Ұл» («Мәтел»), «Бақ Ұл» («Мақал»), «Құт Ұл», т.т. «ҚҰТ ҰЛ» атауының жасанды етістіктік үлгісінің «қ ұ т ы л» екендігін ескерсек, «Адамзатты құтқарушы Иисус Христостың болашақта қайта оралуы» деген діни сандырақ та былайша дұрыс ұғынылмақ: «болашақта адамзат өз Сорынан «ЕС – КІРІС» Ілімі арқасында жаппай құтылады!» Ұлттық һәм әлемдік ең керемет идея да, идеология да – сол! Өйткені, «Бақ пен Сор» ілімі оқылмайынша, «жүректің көзі ашылмайды».
Жә, күллі жалған діндер негізі – Тәңіризм. Оның бүткіл концепциялары Қазақ Тілінде-дүниетанымында. Сөзтанымның осы мақаладағы феноменальдық-сенсациялық фактілері де – ата-бабаларымыздың «гиперборейлік» Тек пен Тілді жетілдіре, барынша таза сақтаған қасиетті қабылеттілігінен. Ал, «Гиперборей» («Гипер+б+Ор+ей»; «Жұпар-Үр»: Қош Құдай-Рух – аңқыған Жұмақ-Күн.,) – жержүзіндік барша көне өркениеттерге негіз болған ықылымдағы әлемдік алапат Рухани Орталық, Бақшы Адамдар Елі…
Тыныштықбек ӘБДІКӘКІМҰЛЫ,
«Қазақ әдебиеті».
