2022 جىلى ەلىمىزدە ءبىرشاما وزگەرىستەر بولۋدا. سونىڭ ءبىرى عىلىم جانە ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ەكىگە ءبولىنىپ، ءوزارا ەكى مينيسترلىككە اينالۋى. كوپشىلىك بۇل عىلىمدى دامىتۋدىڭ باستاماسى بولۋى مۇمكىن دەپ سانايدى. ونداي ويدى قالىپتاستىرۋعا تەك مينيسترلىكتىڭ ءبولىنۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ جاڭا ستاتۋسقا يە بولۋى دا ىقپال ەتۋدە. پرەزيدەنت توقاەۆ ماۋسىم ايىندا اكادەميانىڭ 75 جىلدىق مەرەيتويىمەن قۇتتىقتاپ، بىلاي دەگەن بولاتىن: «قارا شاڭىراقتىڭ ءرولىن ارتتىرۋ اسا ماڭىزدى. سوندىقتان، وعان مەملەكەتتىك مارتەبە بەرەمىز جانە بيۋدجەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرامىز. ونىڭ قازىر اتقارىپ وتىرعان قىزمەتىنەن باسقا دا مىندەتتەرىن ناقتى بەلگىلەۋ قاجەت. اتاپ ايتقاندا، عىلىمي باسىمدىقتاردى ءدال وسى قۇرىلىم ايقىنداۋى كەرەك. ارناۋلى گرانتتار، ستيپەنديالار جانە سىيلىقتار تاعايىنداۋ قۇزىرەتى دە اكادەمياعا بەرىلگەنى ءجون». وسى سوزدەرى ارقىلى پرەزيدەنت اكادەميانىڭ ستاتۋسىن وزگەرتتى.
ساتباەۆ، قوناەۆ، شوكين سىندى اتاعى جەر جارعان تۇلعالار تىزگىندەگەن اكادەميانى بۇگىندە مۇرات جۇرىنوۆ باسقارادى. جۇرىنوۆتىڭ عالىمدارعا قامقورلىعى جايلى 2018 جىلى داۋ بۇرق ەتە قالعانى ەل ەسىندە. جۇرىنوۆتىڭ عالىمدارمەن سوزگە كەلىپ، داۋلاسقان ۆيدەوسى الەۋمەتتىك جەلىنى شارلاپ كەتكەن بولاتىن. عىلىمي گرانتتاردى ءبولۋ تۋرالى شۋلى ماسەلە قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى جانىنداعى ادەپ جونىندەگى كەڭەستىڭ قاراۋىنا شىعارىلىپ، جيىندى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، اكادەميك مۇرات جۇرىنوۆ جۇرگىزگەن ەدى.
ءبىر توپ قازاقستاندىق عالىمدار 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي جوبالارعا مەملەكەتتىك گرانتتار بولگەن ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستىڭ (ۇعك) بىرجاقتى ءارى زاڭسىز ەكەنىن مالىمدەگەن-ءدى. داۋ عىلىمي ۇيىمدار شەڭبەرىنەن شىعا باستاعاندا سول ساتتە ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى بولعان ەرلان ساعاديەۆ بۇل ماسەلەنى ادەپ جونىندەگى كەڭەستە قاراۋدى تاپسىردى. جيىن وتىرىسىنان ۆيدەو ۇزىندىلەر YouTube جەلىسىندە پايدا بولىپ، كەيىن ول وزگە دە الەۋمەتتىك جەلىلەرگە شىقتى. جيىندا اكادەميك جۇرىنوۆ جاس عالىمدارعا ولاردى قازاقستاندا ەشكىم ۇستامايتىنىن ايتقان ەدى.
«سەندەر مەنى كەتەمىن دەپ قورقىتاسىڭدار ما؟ كەتە بەرىڭدەر! سەندەردەن دە تالانتتىلاردى تاۋىپ الامىز. مۇنداي ءسوزدى ايتۋدىڭ قاجەتى جوق. كەتەمىز دەيدى. كەتە بەرسىن! سەندەردى ەشكىم ۇستاپ تۇرعان جوق!»،— دەگەن ەدى جۇرىنوۆ.
ول بۇل ءسوزدى «ەلدەن كەتىپ شەتەلدەن جۇمىس ىزدەۋگە ءماجبۇر بولامىز» دەگەن جاس عالىمدارعا جاۋاپ رەتىندە ايتقان بولاتىن. مىنە، عالىمدارعا دەگەن «قامقورلىعى اسىپ-تاسىپ تۇرعان» جۇرىنوۆ ستاتۋسى وزگەرىپ جاتقان اكادەميانى ءالى تىزگىندەپ وتىر.
جۇرىنوۆ ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىندا جۇرگەنىنە ۇزاق جىل جۇرگەن ادام. ول 1995-1997 جىلدارى ەلدىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارعان بولاتىن. ول اكادەمياعا كەلگەننەن كەيىن، اكادەميانىڭ مەملەكەتتىك ستاتۋسى تومەندەپ، قوعامدىق بىرلەستىك دەڭگەيىنە ءتۇسىپ قالدى.
جۇرىنوۆ ءبىر سۇحباتىندا كارىم ءماسىموۆتىڭ كەڭەسشىسى بولعانىن ماقتانا ايتادى. ال ماسىموۆكە قاتىستى تەرگەۋ كۇنى كەشە اياقتالىپ، وعان مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاساۋ، بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋ، بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ بويىنشا ايىپتار تاعىلىپ وتىر.
2021 جىلى ماتەماتيكا جانە ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ماحمۇد سادىبەكوۆ ءوزىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىنا BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN جۋرنالىنا (Web of Science - Emerging Sources Citation Index بازاسىنا كىرەدى) وتە ساپاسىز ماقالانىڭ جاريالانعانىن جازىپ، ونىن سكرينىن ءوز پاراقشاسىنا سالدى. وسىلايشا ول ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنا قارايتىن جۋرنالدىڭ ساپاسىنا كوڭىلى تولمايتىنىن ايتىپ، ماقالالارعا كوبىنە رەتسەنزيا جازىلماي، اقىلى تۇردە شىعارا بەرەتىنىن مەڭزەگەن. Web of Scienceقا كىرەتىن جۋرنالدا مۇنداي ماقالانىڭ شىعۋى ناعىز ۇيات دەيدى ول. بۇل ايىپتاۋعا جۇرىنوۆ بىلاي دەيدى:
«بۇل ماقالا جايلى اۆتورلارىنا ايتىلدى. ولار ايىپتاۋلارمەن كەلىسپەيدى. ءبىزدىڭ جۋرنالدى جاعىمدى قابىلداپ، جاقسى پىكىر دە بىلدىرەتىندەر جەتەرلىك» دەيدى ول.
وسىلايشا جۇرىنوۆ باسقاراتىن جۋرنالدان دا شۋ شىقتى.
جۇرىنوۆتىڭ جۇبايىنا قاتىستى دا اشىق دەرەكوزدەردە ءتۇرلى دەرەكتەر بار. اشىق دەرەككوزدەردە نۋرماگانبەتوۆا ماريا يبەنوۆنانىڭ «جارقىن» مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىق بالاباقشا» مەكەمەسىنىڭ قۇرىلتايشىسى ەكەنى ايتىلادى، مەكەمە 2011 جىلى تىركەلىپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن 52 ملن تەڭگە سالىق تولەگەنى بەلگىلى بولدى. "ABC DEVELOPMENT COMPANY" جشس دەگەن كومپانيا بار، ونىڭ باسقارۋشىسى سۋلتانوۆا ينديرا دەگەن ازامات، ال قۇرىلتايشىسى نۋرماگانبەتوۆا ماريا يبەنوۆنا ەكەن. كومپانيا 2020 جىلى تىركەلگەن. 2004 جىلى «يپ نۋرماگانبەتوۆا» دەگەن اتاۋمەن 18 جىلدىق تاريحى بار جەكە كاسىپكەرلىك تىركەلگەن. ەكى كومپانيانىڭ قۇرىلتايشىسى، جەكە كاسىپكەرلىكتىڭ يەسى. ملردتاعان بيۋدجەتى بار اكادەميا باسشىسىنىڭ جۇبايى وسىنداي كاسىپ ءتۇرىن جۇرگىزەتىن كورىنەدى...
ونداعان جىل عىلىم اكادەمياسىن تىزگىندەپ، جوبالارعا گرانتتاردى بولۋدە باسى داۋعا قالعان، عىلىمي جۋرنالىنداعى ماقالاسى سىن كوتەرمەيتىن جۇرىنوۆتىڭ جاڭا قازاقستاننىڭ عىلىمىن دامىتادى دەۋگە سەنىم از. جاڭا قازاقستانعا جاڭا كوزقاراستاعى كادر تابىلماعانى ما؟..
عىلىم اكادەمياسىنداعى عالىمداردىڭ جاعدايى قانداي؟ قازبا بايلىعى جوق، سوعىستان تالقاندالعان جاپونيانى جاپونيا ەتكەن عالىمدار ەدى. قازبا بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرعان قازاقستاننىڭ عىلىم اكادەمياسىندا عالىمدارعا لايىقتى ايلىق تولەنىپ، كۇيبەڭ تىرلىكتىڭ ماسەلەسىنە الاڭداماي، زەرتتەۋىن جۇرگىزۋگە بارلىق جاعداي جاسالعان با؟ قايدام...گرانت بولىنىسىندە شۋ شىعىپ جاتاتىن اكادەميادا عالىمعا ەلدى دامىتۋشى رەتىندە ەرەكشە قۇرمەتپەن قارايدى دەۋگە كۇمان كوپ. «كەتسەڭ كەتە بەر، باسقاسىن تاۋىپ الامىز» دەيتىن جۇرىنوۆتىڭ ءار كادرعا عالىم رەتىندە قارايتىنىنا سەنۋ قيىن. «اقىلدىلار اعىنى» ەرەكشە قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتقان پوستكەڭەستىك ەلدەر ءۇشىن ءار عالىم التىنمەن تەڭ ساتتە، عىلىم اكادەمياسىندا ولاردى اكادەميادا، ءتىپتى ەلدە ۇستاپ قالۋعا ارەكەت جوق سياقتى. وكىنىشتى...
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
