جامبىل وبلىسىنا قاراستى مەركى اۋدانىندا حان كەنەنىڭ ەسكەرتكىشى 2018 جىلدان بەرى جىر بولىپ كەلەدى. اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ كەزىندە باستالاعان داۋ بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ تۇسىندا شەشىلمەي, نۇرجان نۇرجىگىتوۆكە «مۇرا» بولىپ قالدى. ءبىر قىزىعى وسى ءۇش اكىمنىڭ كەزىندە بىرنەشە كەشەن مەن ەسكەرتكىش اشىلدى. مىسالى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ كەزىندە تەكتۇرماس كەشەنى مەن اسقار توقپانوۆتىڭ ەسكەرتكىشى، ال ساپارباەۆتىڭ تۇسىندا «ءبىز بىرگەمىز» جانە «قازاق ەلىنە مىڭ العىس» مونۋمەنتى اشىلدى. نۇرجان نۇرجىگىتوۆ تىزگىندى الا سالا دىنمۇحامەد قوناەۆ پەن شەرحان مۇرتازانىڭ ەسكەرتكىشىن اشىپ تاستادى. ءايتسە دە اتالعان اتقامىنەرلەردىڭ كەنەسارى حانعا كەلگەندە كەجەگەسى كەيءىن كەتىپ وتىرعانى قىزىق.
«اdyrna.kz» ۇلتتىق پورتالىنا مۇرات ارىقباەۆ حابارلاسىپ، كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن 5 جىلدان بەرى ورىناتا الماي جۇرگەنىن ايتتى. 2018 جىلى باستالعان داۋ ءۇش بىردەي اكىمنىڭ تۇسىندا نەگە شەشىلمەدى؟
– كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا قاي جىلدان باستاپ كىرىستىڭىزدەر؟
– كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن قويۋعا ارنالعان جەردىڭ رۇقساتىن 2019 جىلدىڭ 17 ماۋسىم كۇنى الدىم. بىراق رۇقسات الماستان بۇرىن ياعني، 2018 جىلى حان كەنەنىڭ ەسكەرتكىشىن ورىناتىپ تاستاعان ەدىك. كەيىن جەرگىلىكتى اكىمشىلىك «ەسكەرتكىش قويىلعان جەر جەكەمەنشىك جەر ەكەن. سەندەر رۇقساتسىز قويدىڭدار» دەگەن سوڭ 10 سوتتىق جەردى 2019 جىلى قايتا راسىمدەدىك.
سونداي-اق اكىمشىلىك «ەسكەرتكىشتىڭ كولەمى كىشكەنتاي» دەگەن سوڭ كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن قايتا جاساتتىق. 2020 جىلدىڭ 14 قازان كۇنى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى نۇرعيسا داۋەشوۆتىڭ توراعالىعىمەن استاناداعى مونۋمنەتتى ونەر قۇرىلىستارىن ورناتۋ جونىندەگى كوميسسيا ءبىزدىڭ ۇسىنىستى قارادى. سونداي-اق سول كەزدەگى جامبىل وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرجان جىلقىباەۆتىڭ مەركى اۋدانىنداعى «باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي» تاس جولىنىڭ بويىندا كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ ۇسىنىسىنا قولداۋ كورسەتىلسىن دەگەن حاتتاماسى بولعان.
– كەشە مەركى اۋدانىنىڭ اكىمى جورابەك باۋبەكوۆتىڭ قابىلداۋىنا كىرىپ، ءسويلەستىم دەپ ايتتىڭىز. اۋدان اكىمىمەن ارادا قانداي اڭگىمە بولدى؟
– اۋدان اكىمى «كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋدى قولداپ وتىرمىز. مادەنيەت مينيسترلىگىنەن حات كەلسە، ءبىز وعان ەشقانداي قارسى ەمەسپىز» دەپ وتىر. مۇنىڭ الدىندا مەن «ەسكەرتكىشتى سالىپ بىتتىك. اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنا كومەكتەسەسىز بە؟» دەپ سۇراعان بولاتىنمىن. اۋدان اكىمى بيۋدجەتتەن ارنايى قارجى ءبولىپ، اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنا كومەكتەسەتىنىن ايتتى.
– ءسىز بۇعان دەيءىن جورابەك باۋبەكوۆتىڭ وبلىس اكىمى ورىنباسارى ەركىن ءۇيسىمباەۆپەن ءسويلەسكەنىن ايتتىڭىز عوي. ەكەۋى نە تۋرالى ءسويلەسىپتى؟
– جورابەك نۇرمەرگەنۇلى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەركىن ۇيسىمباەۆتىڭ استانامەن سويلەسكەنىن ايتتى. بىراق وبلىس اكىمىنىڭ ناقتى كىممەن سويلەسكەنىن بىلمەيمىن. ايتسە دە ول اۋدان اكىمىنە «قىرعىزدار تاراپىنان ەشقانداي قارسىلىق جوق» دەپتى. بۇل ءسوزدى ماعان اۋدان اكىمى ايتتى.
– اۋدان اكىمى قىرعىزستان تاراپىنان كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىن قويۋعا ەشقانداي قارسىلىق جوق دەپ وتىر ما؟
– ءيا.
– بۇل اۋدان اكىمى مەن ءۇيسىمباەۆتىڭ اراسىنداعى اڭگىمە عوي...
– ءيا، سولاي عوي دەيمىن. اۋدان اكىمى بولعان سوڭ وبلىستاعى باسشىلارمەن حابارلاسقانىن كەشە ايتىپ وتىر. ارالارىندا «قىرعىزدار تاراپىنان قارسىلىق بولا ما؟» دەگەن ءسوز بولعان شىعار.
– كەنەسارى – قازاقتىڭ حانى. ءبىزدىڭ ءوز حانىمىزدىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا «قىرعىزدار تاراپى قالاي قارايدى؟» دەۋىمىز قانشالىقتى قيسىندى؟
– ولاردىڭ ءبىزدىڭ ىشكى ىسىمىزگە ارالاسۋعا قيسىنى جوق سياقتى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ حانىمىزدىڭ ەسكەرتكىشىن ءوزىمىزدىڭ جەرىمىزدە قويىپ جاتىرمىز. سولاي ەمەس پە؟
تەكتۇرماس كەشەنى
شەرحان مۇرتازا ەسكەرتكىشى
– مەركىدەگى كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشى 2018 جىلدان بەرى، ياعني اسحات مىرزاحمەتوۆتەن باستاپ، بەردىبەك ساپارباەۆ جانە قازىرگى اكىم نۇرجان نۇرجىگىتوۆتىڭ كەزىندە دە شەشىلگەن جوق. اسحات مىرزاحمەتوۆتىڭ كەزىندە «تەكتۇرماس» كەشەنى مەن اسقار توقپانوۆتىڭ ەسكەرتكىشى، بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ كەزىندە «قازاق ەلىنە مىڭ العىس» جانە «ءبىز بىرگەمىز» مونۋمەنتى اشىلدى. قازىرگى اكىمنىڭ كەزىندە دىنمۇحامەد قوناەۆ پەن شەرحان مۇرتازانىڭ ەسكەرتكىشى بوي كوتەردى. بيلىك كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتىشىنە نەگە نەمقۇرايدى قاراپ وتىر؟
– كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشىمەن بىرگە سەڭكىباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ 2020 جىلعى حاتتامادا كورسەتىلگەن بولاتىن. ءاۋ باستا اتالعان باتىردىڭ ەسكەرتكىشىنە بايلانىستى تۇزەتۋلەر جاسالۋى كەرەك دەگەن شەشىم شىقتى. ايتسە دە سەڭكىباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشى بىلتىر ەشقانداي تۇزەتۋسىز بايزاق اۋدانى سارىكەمەر اۋىلىندا قويىلدى. مۇنى ءبىز باتىردىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ اشىلۋىنا بارعان كەزدە بايقادىق. بۇعان دەيىن اسقار توقپانوۆ، دىنمۇحامەد قوناەۆ، شەرحان مۇرتازانىڭ ەسكەرتكىش اشىلىپ كەتتى. ال كەنەسارى حاننىڭ ەسكەرتكىشى 5 جىلدان بەرى جىر بولىپ كەلە جاتىر.
P.S. مەركى اۋدانىنىڭ اكىمى جورابەك باۋبەكوۆكە حابارلاسىپ، «حان كەنەنىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا قىرعىز ەلىنەن نەگە رۇقسات الۋ كەرەك؟» دەپ سۇراعىمىز كەلگەن. الايدا اۋدان باسشىسىمەن سويلەسۋ مۇمكىن بولمادى. ەگەر جەرگىلىكتى اكىمدىك تاراپىنان ءمان-جايدى تۇسىندىرەمىز دەسە، اdyrna.kz ۇلتتىق پورتالى ءوز الاڭىن ۇسىنادى.
ايتپاقشى مۇرات ارىقباەۆ باستاعان ازاماتتار 7 مامىر – وتان قورعاۋشىلار كۇنىنە وراي ەسكەرتكىشتى اشقىسى كەلەدى. الايدا جامبىل وبلىسى اكىمى مەن مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ جايباسارلىعىنان كەنەسارى حان ءبىراز ۋاقىت قوراپتىڭ ىشىندە وتىرا تۇراتىن شىعار.
سەرىك جولداسباي
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
