Kenesary hannyŋ eskertkışın ornatuǧa qyrǧyzdar qarsy emes – Mūrat Aryqbaev

Jambyl oblysyna qarasty Merkı audanynda Han Kenenıŋ eskertkışı 2018 jyldan berı jyr bolyp keledı. Asqar Myrzahmetovtyŋ kezınde bastalaǧan dau Berdıbek Saparbaevtyŋ tūsynda şeşılmei, Nūrjan Nūrjıgıtovke «mūra» bolyp qaldy. Bır qyzyǧy osy üş äkımnıŋ kezınde bırneşe keşen men eskertkış aşyldy. Mysaly Asqar Myrzahmetovtyŋ kezınde Tektūrmas keşenı men Asqar Toqpanovtyŋ eskertkışı, al Saparbaevtyŋ tūsynda «Bız bırgemız» jäne «Qazaq elıne myŋ alǧys» monumentı aşyldy. Nūrjan Nūrjıgıtov tızgındı ala sala Dınmūhamed Qonaev pen Şerhan Mūrtazanyŋ eskertkışın aşyp tastady. Äitse de atalǧan atqamınerlerdıŋ Kenesary hanǧa kelgende kejegesı keiın ketıp otyrǧany qyzyq. «Adyrna.kz» ūlttyq portalyna Mūrat Aryqbaev habarlasyp, Kenesary hannyŋ eskertkışın 5 jyldan berı orynata almai jürgenın aitty. 2018 jyly bastalǧan dau üş bırdei äkımnıŋ tūsynda nege şeşılmedı? – Kenesary hannyŋ eskertkışın ornatuǧa qai jyldan bastap kırıstıŋızder?

– Kenesary  hannyŋ eskertkışın qoiuuǧa arnalǧan jerdıŋ rūqsatyn 2019 jyldyŋ 17 mausym künı aldym. Bıraq rūqsat almastan būryn iaǧni, 2018 jyly Han Kenenıŋ eskertkışın orynatyp tastaǧan edık. Keiın jergılıktı äkımşılık «Eskertkış qoiylǧan jer jekemenşık jer eken. Sender rūqsatsyz qoidyŋdar» degen soŋ 10 sottyq jerdı 2019 jyly qaita räsımdedık. Sondai-aq äkımşılık «Eskertkıştıŋ kölemı kışkentai» degen soŋ Kenesary hannyŋ eskertkışın qaita jasattyq. 2020 jyldyŋ 14 qazan künı Mädeniet jäne sport ministrınıŋ orynbasary Nūrǧisa Däueşovtyŋ töraǧalyǧymen Astanadaǧy monumnettı öner qūrylystaryn ornatu jönındegı komissiia bızdıŋ ūsynysty qarady. Sondai-aq sol kezdegı Jambyl oblysy äkımınıŋ orynbasary Erjan Jylqybaevtyŋ Merkı audanyndaǧy «Batys Europa – Batys Qytai» tas jolynyŋ boiynda Kenesary hannyŋ eskertkışın ornatu ūsynysyna qoldau körsetılsın degen hattamasy bolǧan.

– Keşe Merkı audanynyŋ äkımı Jorabek Baubekovtyŋ qabyldauyna kırıp, söilestım dep aittyŋyz. Audan äkımımen arada qandai äŋgıme boldy?

– Audan äkımı «Kenesary hannyŋ eskertkışın ornatudy qoldap otyrmyz. Mädeniet ministrlıgınen hat kelse, bız oǧan eşqandai qarsy emespız» dep otyr. Mūnyŋ aldynda men «Eskertkıştı salyp bıttık. Abattandyru jūmystaryna kömektesesız be?» dep sūraǧan bolatynmyn. Audan äkımı biudjetten arnaiy qarjy bölıp, abattandyru jūmystaryna kömektesetının aitty.

– Sız būǧan deiın Jorabek Baubekovtyŋ oblys äkımı orynbasary Erkın Üisımbaevpen söileskenın aittyŋyz ǧoi. Ekeuı ne turaly söilesıptı?

– Jorabek Nūrmergenūly oblys äkımınıŋ orynbasary Erkın Üisımbaevtyŋ Astanamen söileskenın aitty. Bıraq oblys äkımınıŋ naqty kımmen söileskenın bılmeimın. Äitse de ol audan äkımıne «Qyrǧyzdar tarapynan eşqandai qarsylyq joq» deptı. Būl sözdı maǧan audan äkımı aitty.

– Audan äkımı Qyrǧyzstan tarapynan Kenesary hannyŋ eskertkışın qoiuǧa eşqandai qarsylyq joq dep otyr ma?

– İä.

– Būl audan äkımı men Üisımbaevtyŋ arasyndaǧy äŋgıme ǧoi...

– İä, solai ǧoi deimın. Audan äkımı bolǧan soŋ oblystaǧy basşylarmen habarlasqanyn keşe aityp otyr. Aralarynda «Qyrǧyzdar tarapynan qarsylyq bola ma?» degen söz bolǧan şyǧar.

– Kenesary – qazaqtyŋ hany. Bızdıŋ öz hanymyzdyŋ eskertkışın ornatuǧa «Qyrǧyzdar tarapy qalai qaraidy?» deuımız qanşalyqty qisyndy?

– Olardyŋ bızdıŋ ışkı ısımızge aralasuǧa qisyny joq siiaqty. Bız özımızdıŋ hanymyzdyŋ eskertkışın özımızdıŋ jerımızde qoiyp jatyrmyz. Solai emes pe?

Tektūrmas keşenı

Şerhan Mūrtaza eskertkışı

– Merkıdegı Kenesary hannyŋ eskertkışı 2018 jyldan berı, iaǧni Ashat Myrzahmetovten bastap, Berdıbek Saparbaev jäne qazırgı äkım Nūrjan Nūrjıgıtovtyŋ kezınde de şeşılgen joq. Ashat Myrzahmetovtyŋ kezınde «Tektūrmas» keşenı men Asqar Toqpanovtyŋ eskertkışı, Berdıbek Saparbaevtyŋ kezınde «Qazaq elıne myŋ alǧys» jäne «Bız bırgemız» monumentı aşyldy. Qazırgı äkımnıŋ kezınde Dınmūhamed Qonaev pen Şerhan Mūrtazanyŋ eskertkışı boi köterdı. Bilık Kenesary hannyŋ eskertışıne nege nemqūraidy qarap otyr?  

– Kenesary hannyŋ eskertkışımen bırge Seŋkıbai batyrdyŋ eskertkışın ornatu 2020 jylǧy hattamada körsetılgen bolatyn. Äu basta atalǧan batyrdyŋ eskertkışıne bailanysty tüzetuler jasaluy kerek degen şeşım şyqty. Äitse de Seŋkıbai batyrdyŋ eskertkışı byltyr eşqandai tüzetusız Baizaq audany Sarykemer auylynda qoiyldy. Mūny bız batyrdyŋ eskertkışınıŋ aşyluyna barǧan kezde baiqadyq. Būǧan deiın Asqar Toqpanov, Dınmūhamed Qonaev, Şerhan Mūrtazanyŋ eskertkış aşylyp kettı.  Al Kenesary hannyŋ eskertkışı 5 jyldan berı jyr bolyp kele jatyr.

P.S. Merkı audanynyŋ äkımı Jorabek Baubekovke habarlasyp, «Han Kenenıŋ eskertkışın ornatuǧa Qyrǧyz elınen nege rūqsat alu kerek?» dep sūraǧymyz kelgen. Alaida audan basşysymen söilesu mümkın bolmady. Eger jergılıktı äkımdık tarapynan män-jaidy tüsındıremız dese, Adyrna.kz ūlttyq portaly öz alaŋyn ūsynady. Aitpaqşy Mūrat Aryqbaev bastaǧan azamattar 7 mamyr – Otan qorǧauşylar künıne orai eskertkıştı aşqysy keledı. Alaida Jambyl oblysy äkımı men Mädeniet ministrınıŋ jaibasarlyǧynan Kenesary han bıraz uaqyt qoraptyŋ ışınde otyra tūratyn şyǧar.

Serık Joldasbai

"Adyrna" ūlttyq portaly