بۇگىن 1 قىركۇيەكتە ءداستۇرلى تۇردە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋىمەن جاڭا ساياسي ماۋسىم باستايدى. سول قارساڭدا ۇكىمەتتەگى اۋىس-ءتۇيىس تۋرالى ايتىلا باستادى. ءتىپتى كەيبىر تەلەگرام ارنالاردا ناقتى شەنەۋنىكتەردىڭ اتتارى اتالىپ، كىم كىمدى الماستىراتىنى جەلىدە جەلدەي ەسىپ تۇر. وسى تۋرالى ساراپشىلاردان سۇراپ كوردىك.
پرەزيدەنت توقاەۆ بيىلعى 9 تامىزدا جۇمىس ساپارىمەن پاۆلودار وبلىسىنا بارعان كەزىندە ءوز جولداۋىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرىن جاريا ەتكەن ەدى.
«ءبىز مۇلدە جاڭا جولعا كوشۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا وتە ماڭىزدى سەرپىن بەرۋىمىز كەرەك. قازىر شەشۋشى تاريحي ءسات كەلە جاتىر»، «وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەت بولعاندىقتان، حالىق بىزدەن ناقتى شەشىمدەر كۇتەدى» دەگەن.
«حالقىمىزدىڭ لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن تۇجىرىمدامالىق تۇرعىدان قالاي كورەتىنىمىزگە تىكەلەي بايلانىستى. بۇل جەردە ءبىز تۇبەگەيلى شەشىمدەرسىز جاساي المايمىز. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا زور سەرپىن بەرۋگە باعىتتالعان بۇل اسا ماڭىزدى ءىستى بىرگە باستاۋىمىز كەرەك»، - دەگەن پرەزيدەنت پاۆلوداردا.
ودان ارمەن توقاەۆ ەل ەكونوميكاسىن بايسالدى تۇردە تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ جونىندەگى باستامالارى تۋرالى ايتىپ وتكەن. «ۇكىمەتتىڭ مىندەتى – رەفورمالار بويىنشا ءتيىستى ۇسىنىستار بەرۋ» ەكەنىن ەسكە سالعان.
بۇل رەتتە ەل باسشىسى «ەكونوميستەرىمىزگە سىن ايتقانىن» ديپلوماتيالىق جولمەن انىق اڭعارتتى. «مەنىڭ ويىمشا، جۇمىس اياقتالماي جاتىر، شىعارماشىلىق جوق، ءبىزدىڭ جانە جالپى مەملەكەتتىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەردى ءتۇسىنۋ جوق»، - دەگەن بولاتىن.
مىنە، وسىنداي جاعدايدا ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ جۇمىستارىنا تۇرلىشە باعا بەرۋگە بولادى. پرەمەردىڭ اۋىساتىن-اۋىسپايتىنى نە قازىرگى ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىن ودان ءارى جالعاستىراتىن-جالعاستىرمايتىنى ءالى بەلگىسىز.
2022 جىلعى 11 قاڭتارداعى اسقار ءماميننىڭ وتستاۆكاسىنان بەرى قازاقستان پرەمەر-ءمينيسترى قىزمەتىن ءاليحان سمايلوۆ اتقارىپ وتىر.
الايدا ساياساتكەرلەردىڭ الدىن الا بولجامىنا سايكەس كۇزدەگى كەزەكتى جولداۋ مەن ودان تۋىندايتىن ءىس-شارالار ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋى مۇمكىن دەگەن قاۋەسەتتەر دە بۇگىنگە دەيىن باق بەتتەرىندە اشىق جاريالانىپ ءجۇر. ءتىپتى سەنىمدى پىكىرلەر ايتىلا باستادى. «جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلداماس».
وسى تۋرالى ساياساتتانۋشى دۋمان قابدىراحمانوۆتان سۇراپ كوردىك.
- ۇكىمەتتىڭ جاڭا باسشىسى كىم بولۋى مۇمكىن دەپ ويلايسىز؟
- ۇكىمەت اۋىسار بولسا جاڭا باسشى ەكونوميكا سالاسىنان بولۋى مۇمكىن. سەبەبى، ەلدە ينفلياتسيا مەن جانارماي ماسەلەسى ۋشىعىپ كەتتى.
- ال جاڭا پرەمەردەن نە كۇتۋگە بولادى؟ ۇكىمەت باسشىسىن كىمدەر سايلاۋى مۇمكىن؟ حالىقتىڭ ۇنىنە قۇلاق اسىپ جاتىر ما قازىرگى بيلىك؟
- جاڭا پرەمەر پرەزيدەنت جولداۋىنداعى قوزعالاتىن ماسەلەگە بايلانىستى جۇمىس جاسايدى دەپ ويلايمىن. ۇكىمەت باسشىسىن پرەزيدەنت تاعايىندايدى. قازىرگى ۇكىمەت ەل ۇنىنە قۇلاق اسىپ جاتقان جوق،- دەيدى ساياساتتانۋشى دۋمان قابدىراحمانوۆ.
تاعى ءبىر ساياساتتانۋشى سەرىك بەلگىبايدىڭ پىكىرىنشە، حالىق بۇگىنگى ۇكىمەتكە سەنىم ارتا المايدى. ءوز سوزىندە ساياساتتانۋشى بىلاي
- شىن مانىندە پرەمەر-مينيستر كىم بولاتىنى ماڭىزدى ەمەس. ءبىز مۇنى وتكەنگە كوز جۇگىرتۋ ارقىلى عانا بىلە الامىز. بىزدە قانشا پرەمەر-مينيستر بولدى؟ كوپتەگەن. ولار ءارتۇرلى ادامدار بولدى جانە ولار ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن ەستە قالدى. بىراق ولاردىڭ ەشقايسىسى تۋرالى ول ەكونوميكانى كوتەردى نەمەسە ءبۇلدىردى دەپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ەكونوميكامىز مۇناي ەكسپورتى مەن مۇناي باعاسىنا تاۋەلدى.
- ەگەر اۋىس-ءتۇيىس بولىپ، ءىس باسىنا جاڭا پرەمەر كەلە قالسا، ودان نە كۇتۋگە بولادى؟
- جاڭا پرەمەر-مينيستر مەن جاڭا ۇكىمەت وتە قيىن جاعدايدا بولادى. بۇل، مىسالى، مۇناي باعاسىنىڭ تۇراقسىزدىعىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. مۇناي ەكسپورتى ءۇشىن دە جوعارى تاۋەكەلدەر بار. مىسالى، رەسەي ارقىلى مۇناي ەكسپورتتاۋدا ماسەلە تۋىنداۋى مۇمكىن،-دەيدى سەرىك بەلگىباي. ول رەسەي تاراپىنان تونەر قىسىمنىڭ بارىن دا جاسىرمادى.
- پۋتين كۇزدە ايماق ەلدەرىنە بارادى دەپ كۇتىلۋدە. رەسەي بۇل ايماقتى تولىعىمەن باعىندىرۋعا تىرىسادى. ەكونوميكانىڭ وتكىر داعدارىستا. باعالار ءوسىپ جاتىر، ال تەڭگە قۇلدىرادى. ال، جاڭا پرەمەر-مينيستر ەشتەڭە ىستەي المايدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ جۇيە داعدارىسقا بەيىمدەلمەگەن. ماسەلەن، نازارباەۆ كەزىندە ۇكىمەتتىڭ ءبىر دە ءبىر ستراتەگيالىق باعدارلاماسى ورىندالعان جوق! سونداي جاعدايدا قانداي تيىمدىلىك تۋرالى ايتۋعا بولادى؟ دەگەنمەن نازارباەۆ كەزىندە، كەم دەگەندە، بۇل باعدارلامالار جاسالدى. بىراق ول كەتكەننەن كەيىن داعدارىستىڭ كۇشەيۋىنە قاراماستان داعدارىستى ەڭسەرۋدىڭ نەمەسە ودان شىعۋدىڭ بىردە-ءبىر باعدارلاماسى قابىلدانعان جوق. بۇل ەكونوميكانىڭ ەلەنبەي جاتقانىن اڭعارتادى. بارلىق الاڭداۋشىلىق تەك بيلىك پەن مۇلىكتى قايتا ءبولىسۋدىڭ اراسىندا ورىستەپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس.
- قازىرگى اتقارۋشى بيلىك نەگە باسىمدىق بەرۋدە؟
- قازىر ۇكىمەت شىن مانىندە اقشا تابۋدىڭ ورنىنا، جيناقتاۋ رەجيمىنە كوشتى. بىراق مۇنداي ەكونوميكا ادامدارعا اسەر ەتەدى. مىسالى، جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكالىق نەسيە باعدارلاماسى قىسقاراتىن بولدى.
- جاڭا ۇكىمەت باسشىسىنان حالىق كوبىرەك نەنى كۇتەدى؟
- بىرىنشىدەن، ازاماتتاردىڭ ناقتى تابىسى تومەندەپ جاتىر. ناقتى جاعدايدا، ينفلياتسيا كىرىستى جەيدى، جالاقى سول كۇيىندە قالادى. وسىنى شەشۋى ءتيىس ۇكىمەت مۇنايدىڭ اقشاسىن قۇيۋدى عانا بىلەدى. قازىر ۇلتتىق قوردى جۇمساعىلارى كەلمەيدى، سەبەبى بار بولعانى 50 ملرد. قارجى تۇگەسىلەدى دەپ قورقادى. بىراق ءبارىبىر ونى جۇمساۋعا ءماجبۇر بولادى. پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن قانداي شىعىندار جۇمسالاتىنىن جاريالاۋى مۇمكىن. جانە كەتەتىن شىعىن ۇلتتىق قوردىڭ اقشاسىنان بولماق.
- ۇكىمەت ەڭ باستىسى نەنى ەسكەرۋى ءتيىس؟
- ادامدار ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىن ەمەس، ەڭ بولماعاندا بولاشاقتا قالاي ءومىر سۇرەتىنىمىزدى نىق ءتۇسىنۋدى قالايدى. بىراق مۇنداي تۇسىنىستىك پەن ءۇمىت بولۋى ءۇشىن بيلىك سەنىم ۇيالاتا ءبىلۋى كەرەك. بۇل – باستى شارت،-دەپ ساياساتكەر سەرىك بەلگىباي ءسوزىن قورىتىندىلادى.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى