Búgin 1 qyrkúıekte dástúrli túrde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna Joldaýymen jańa saıası maýsym bastaıdy. Sol qarsańda úkimettegi aýys-túıis týraly aıtyla bastady. Tipti keıbir telegram arnalarda naqty sheneýnikterdiń attary atalyp, kim kimdi almastyratyny jelide jeldeı esip tur. Osy týraly sarapshylardan surap kórdik.
Prezıdent Toqaev bıylǵy 9 tamyzda jumys saparymen Pavlodar oblysyna barǵan kezinde óz Joldaýynyń negizgi baǵyttarynyń birin jarııa etken edi.
«Biz múlde jańa jolǵa kóshý úshin Qazaqstannyń ekonomıkalyq damýyna óte mańyzdy serpin berýimiz kerek. Qazir sheshýshi tarıhı sát kele jatyr», «ózekti máselelerdi sheshý qajet bolǵandyqtan, halyq bizden naqty sheshimder kútedi» degen.
«Halqymyzdyń laıyqty ómir súrý deńgeıin qamtamasyz etý bizdiń elimizdiń ekonomıkasynyń damýyn tujyrymdamalyq turǵydan qalaı kóretinimizge tikeleı baılanysty. Bul jerde biz túbegeıli sheshimdersiz jasaı almaımyz. Elimizdiń ekonomıkalyq damýyna zor serpin berýge baǵyttalǵan bul asa mańyzdy isti birge bastaýymyz kerek», - degen Prezıdent Pavlodarda.
Odan ármen Toqaev el ekonomıkasyn baısaldy túrde túbegeıli reformalaý jónindegi bastamalary týraly aıtyp ótken. «Úkimettiń mindeti – reformalar boıynsha tıisti usynystar berý» ekenin eske salǵan.
Bul rette el basshysy «ekonomısterimizge syn aıtqanyn» dıplomatııalyq jolmen anyq ańǵartty. «Meniń oıymsha, jumys aıaqtalmaı jatyr, shyǵarmashylyq joq, bizdiń jáne jalpy memlekettiń aldynda turǵan mindetterdi túsiný joq», - degen bolatyn.
Mine, osyndaı jaǵdaıda Úkimet basshysy Álıhan Smaıylovtyń jumystaryna túrlishe baǵa berýge bolady. Premerdiń aýysatyn-aýyspaıtyny ne qazirgi Úkimettiń jumysyn odan ári jalǵastyratyn-jalǵastyrmaıtyny áli belgisiz.
2022 jylǵy 11 qańtardaǵy Asqar Mamınniń otstavkasynan beri Qazaqstan premer-mınıstri qyzmetin Álıhan Smaılov atqaryp otyr.
Alaıda saıasatkerlerdiń aldyn ala boljamyna sáıkes kúzdegi kezekti Joldaý men odan týyndaıtyn is-sharalar aıtarlyqtaı erekshelenýi múmkin. Sonymen qatar, Úkimettiń otstavkaǵa ketýi múmkin degen qaýesetter de búginge deıin BAQ betterinde ashyq jarııalanyp júr. Tipti senimdi pikirler aıtyla bastady. «Jel turmasa shóptiń basy qımyldamas».
Osy týraly saıasattanýshy Dýman Qabdyrahmanovtan surap kórdik.
- Úkimettiń jańa basshysy kim bolýy múmkin dep oılaısyz?
- Úkimet aýysar bolsa jańa basshy ekonomıka salasynan bolýy múmkin. Sebebi, elde ınflıaııa men janarmaı máselesi ýshyǵyp ketti.
- Al jańa premerden ne kútýge bolady? Úkimet basshysyn kimder saılaýy múmkin? Halyqtyń únine qulaq asyp jatyr ma qazirgi bılik?
- Jańa premer Prezıdent joldaýyndaǵy qozǵalatyn máselege baılanysty jumys jasaıdy dep oılaımyn. Úkimet basshysyn prezıdent taǵaıyndaıdy. Qazirgi Úkimet el únine qulaq asyp jatqan joq,- deıdi saıasattanýshy Dýman Qabdyrahmanov.
Taǵy bir saıasattanýshy Serik Belgibaıdyń pikirinshe, halyq búgingi Úkimetke senim arta almaıdy. Óz sózinde saıasattanýshy bylaı deıdi:
- Shyn máninde premer-mınıstr kim bolatyny mańyzdy emes. Biz muny ótkenge kóz júgirtý arqyly ǵana bile alamyz. Bizde qansha premer-mınıstr boldy? Kóptegen. Olar ártúrli adamdar boldy jáne olar ártúrli sebeptermen este qaldy. Biraq olardyń eshqaısysy týraly ol ekonomıkany kóterdi nemese búldirdi dep aıtý múmkin emes edi. Ekonomıkamyz munaı eksporty men munaı baǵasyna táýeldi.
- Eger aýys-túıis bolyp, is basyna jańa premer kele qalsa, odan ne kútýge bolady?
- Jańa premer-mınıstr men jańa úkimet óte qıyn jaǵdaıda bolady. Bul, mysaly, munaı baǵasynyń turaqsyzdyǵyna baılanysty bolýy múmkin. Munaı eksporty úshin de joǵary táýekelder bar. Mysaly, Reseı arqyly munaı eksporttaýda másele týyndaýy múmkin,-deıdi Serik Belgibaı. Ol Reseı tarapynan tóner qysymnyń baryn da jasyrmady.
- Pýtın kúzde aımaq elderine barady dep kútilýde. Reseı bul aımaqty tolyǵymen baǵyndyrýǵa tyrysady. Ekonomıkanyń ótkir daǵdarysta. Baǵalar ósip jatyr, al teńge quldyrady. Al, jańa premer-mınıstr eshteńe isteı almaıdy. Óıtkeni bizdiń júıe daǵdarysqa beıimdelmegen. Máselen, Nazarbaev kezinde úkimettiń bir de bir strategııalyq baǵdarlamasy oryndalǵan joq! Sondaı jaǵdaıda qandaı tıimdilik týraly aıtýǵa bolady? Degenmen Nazarbaev kezinde, kem degende, bul baǵdarlamalar jasaldy. Biraq ol ketkennen keıin daǵdarystyń kúsheıýine qaramastan daǵdarysty eńserýdiń nemese odan shyǵýdyń birde-bir baǵdarlamasy qabyldanǵan joq. Bul ekonomıkanyń elenbeı jatqanyn ańǵartady. Barlyq alańdaýshylyq tek bılik pen múlikti qaıta bólisýdiń arasynda óristep jatqany jasyryn emes.
- Qazirgi atqarýshy bılik nege basymdyq berýde?
- Qazir úkimet shyn máninde aqsha tabýdyń ornyna, jınaqtaý rejımine kóshti. Biraq mundaı ekonomıka adamdarǵa áser etedi. Mysaly, jeńildetilgen ıpotekalyq nesıe baǵdarlamasy qysqaratyn boldy.
- Jańa Úkimet basshysynan halyq kóbirek neni kútedi?
- Birinshiden, azamattardyń naqty tabysy tómendep jatyr. Naqty jaǵdaıda, ınflıaııa kiristi jeıdi, jalaqy sol kúıinde qalady. Osyny sheshýi tıis Úkimet munaıdyń aqshasyn quıýdy ǵana biledi. Qazir Ulttyq qordy jumsaǵylary kelmeıdi, sebebi bar bolǵany 50 mlrd. Qarjy túgesiledi dep qorqady. Biraq báribir ony jumsaýǵa májbúr bolady. Prezıdent óz joldaýynda jaǵdaıdy jaqsartý úshin qandaı shyǵyndar jumsalatynyn jarııalaýy múmkin. Jáne ketetin shyǵyn Ulttyq qordyń aqshasynan bolmaq.
- Úkimet eń bastysy neni eskerýi tıis?
- Adamdar ómir súrý deńgeıiniń joǵarylaýyn emes, eń bolmaǵanda bolashaqta qalaı ómir súretinimizdi nyq túsinýdi qalaıdy. Biraq mundaı túsinistik pen úmit bolýy úshin bılik senim uıalata bilýi kerek. Bul – basty shart,-dep saıasatker Serik Belgibaı sózin qorytyndylady.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
