قازاقستاندا جەرگىلىكتى اتاۋمەن شىعارىلاتىن تەحنيكالار ساناۋلى. ولاردىڭ كەيبىرى سوۆەت زامانىنان بەرى ىلدەبايلاپ جۇمىس ىستەپ كەلسە، كەيبىرى اشىلا سالىپ، جابىلعان. ءونىمنىڭ اتى بار دا، زاتى جوق. سونىڭ كەيبىرەۋلەرىن سانامالاپ كوردىك.
قارت «بالدىرعان»، جاس «NOMAD»
«بالدىرعان» – بالالارعا ارنالعان ءۇش اياقتى ۆەلوسيپەد ءتۇرى. ۆەلوسيپەد 2010 جىلدان باستاپ قاراعاندى قالاسىنداعى مەتالل بۇيىمدارى زاۋىتىندا جاسالادى. اتالعان زاۋىت 1968 جىلدان بەرى بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان بۇيىمدار: بالالار ۆەلوسيپەدتەرىن، سەرۋەن ارباشالارىن، شانالار، سونداي-اق ءتۇرلى جۇك ارباشالارىن شىعارادى. «بالدىرعان» ۆەلوسيپەدى مەكسيكادا «ساپانىڭ اقىق جۇلدىزى» اتاعىمەن ماراپاتتالىپ، حالىقارالىق ساپا سەرتيفيكاتىنا يە بولعان.
«Nomad» ۆەليگى – وتاندىق «MERIDA-KZ» كومپانياسى شىعاراتىن قوس دوڭگەلەكتى ۆەلوسيپەد. «MERIDA-KZ» كومپانياسى ۆەلوسيپەدتەر ءوندىرىسىن 2007 جىلى باستاعان. قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەردىڭ بالالارعا ارنالعان، قالالىق مودەلدەرىنەن باستاپ متۆ-پروفي جانە ۆمح دەڭگەيىنە دەيىنگى 28-دەن استام مودەلدەرىن شىعارادى.
نازارباەۆتىڭ «تۇلپارى» قايدا ەكەن؟
«تۇلپار» اۆتوموبيل زاۋىتى 1996 جىلى قازاقستاندىق «دوستىق-ينتەراۆتو» مەن وڭتۇستىك كورەيالىق LG International Kia Sportage مودەلىنىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسى – «تۇلپار» اۆتوكولىگىن جىلىنا 40 مىڭ داناسىن شىعارۋ جونىندە كەلىسىم شارتقا وتىرعان. جوباعا سالىنۋى ءتيىس 1 ميلليون اقش دوللارىنىڭ 60 پايىزىن قازاقستان قارجىلاندىرادى دەلىنگەن.
1997 جىلى ساۋىردە سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا العاشقى «تۇلپار» سىيعا تارتىلعان. پرەزيدەنتكە سىيلانعان «تۇلپار» الماتىداعى ستانوك زاۆودىنداعى قازاقستان مەن وڭتۇستىك كورەياعا ورتاق «دوستىق-ينتەراۆتو» بىرلەسكەن كاسىپورنىندا، وڭتۇستىك كورەيادان اكەلىنگەن بولشەكتەردەن قۇراستىرىلعان ەدى. الايدا 1998 جىلى زاۋىت جابىلىپ قالدى. ال نازارباەۆقا سىيلانعان «تۇلپاردىڭ» قازىر قايدا ەكەنى ايتىلمايدى...
«سۇڭقار» سوتتالدى ما؟
«سۇڭقار» – قاراعاندىدا «سۇڭقار» زاۋىتى جاساپ شىعارۋعا ءتيىستى ءتورت ورىندى ۇشاق ءتۇرى. نەگىزگى ۇشۋ تەحنيكالىق مىنەزدەمەلەرى: ۇشاقتىڭ ۇزىندىعى – 7,15 م، قاناتىنىڭ ءورىسى – 12,1 م، قاناتىنىڭ اۋقىمى – 14,1 كۆ.م، ءتيىمدى جۇكتەمەنىڭ سالماعى – 500 كگ، ۇشۋ سالماعى – 1520 كگ، قۋاتى – 250 ل.س.، جۇمىس جىلدامدىعى – 125-130 كم/چاس، ەڭ ۇلكەن جىلدامدىعى – 200 كم/چاس، ونىمدىلىگى – 120 گا/چاس، ۇشۋ ۇزاقتىعى – 1000كم.
«سۇڭقار» زاۋىتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى قاجەتتىلىگى ءۇشىن «فەرمەر» ۇشاعى دا ءوندىرىلۋى كەرەك بولعان.
الايدا 2011 جىلى اشىلعان «سۇڭقار» زاۋىتىنىڭ كەيىنگى تاعدىرى بەلگىسىز. تەك زاۋىت اشىلعاننان كەيىن ەكى جىلدان سوڭ «فەرمەر» ۇشاعىنىڭ قاڭقاسى عانا جاسالعانى ءمالىم.
ەگەر بۇل زاۋىت اۋەلدە حابارلانعانداي، جىلىنا ونداعان شىعارىپ جاتاتىن بولسا، وسى كۇنگە دەيىن ماقتانىش كەرنەپ، ۇكىمەت جيىنىندا ايتىلىپ جاتار ما ەدى، كىم ءبىلسىن؟! سوعان قاراعاندا، بۇل «سۇڭقارلار» سامعاي الماي، «فەرمەرلەر» جەر شۇقىپ قالعان سياقتى. ءبىر قىزىعى وعان جۇمسالعان قارجىنىڭ سۇراۋى، سوتى تۋرالى دا ازىرگە بەلگىسىز قالىپ وتىر.
«قوماعاي» جەمەيدى – بەرەدى
«قوماعاي» – مال شارۋاشىلىعىنا قاجەت جەم-ءشوپ تۋرايتىن قۇرال. قۇرالدى الماتى قالاسى اۋىلشارۋاشىلىق جابدىقتارىن شىعاراتىن «قوماعاي» كومپانياسى وندىرەدى.
«قوماعاي» 220ۆ – 380ۆ ارالىعىندا جەم، ءشوپ، ارپا-بيداي تۋرايدى. اتالعان كومپانيا 2009 جىلدان بەرى نارىقتا ءجۇر.
بۇل كومپانيانىڭ ءونىم اسسورتيمەنتى 200 بىرلىكتەن اسادى. نەگىزگى ونىمدەرى – قازاقستان جانە ودان تىس جەرلەردە مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن شارۋلاردىڭ بارلىعىنا قاجەتتى امبەباپ ءشوپ، سابان تۋراعىشتار، ءداندى-داقىلداردى ۇساتقىشتار، ساۋىن اپپاراتتارى، ەلەكترلىك قورشاۋلار.
ۇشتوبەگە كەلگەن «ارلان»، كەرەكۋدەن كەتكەن «قازاقستان»
«ارلان» تراكتورى – الماتى وبلىسىنىڭ قاراتال اۋدانىنداعى ۇشتوبە قالاسىندا «قاراتالاگروتەح» اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىنا ارنالعان تراكتور قۇراستىراتىن زاۋىتتا جاسالادى. زاۋىتتا 20-40 ات كۇشى بار «ارلان-200»، «ارلان-254» جانە «ارلان-404» شاعىن كولەمدى تراكتورلار قۇراستىرىلادى. بۇدان بولەك اسپالى جانە تىركەمە جابدىقتاردىڭ كەڭ كولەمدى تۇرلەرىن شىعارۋمەن اينالىسادى.
الماتى وبلىسىنىڭ تاعى ءبىر ءونىمى «بارىس» اككۋمولياتورىن – «قاينار» وتاندىق اككۋمۋلياتور باتارەيالارىن ءوندىرۋشى كومپانياسى شىعارادى. بۇگىنگى كۇنى «قاينار اكب» جشس – اككۋمۋلياتورلاردى تولىق شىعاراتىن قازاقستان كاسىپورنى.
«قازاقستان» دت-75م – پاۆلودار تراكتور زاۋىتىندا 1968-1986 جىلدارى شىعارىلعان. شىنجىر تاباندى. اۋىلشارۋاشىلىعى مەن جول جۇمىستارىنا پايدالانۋعا ارنالعان. جۇمىس سالماعى – 6,36 توننا، ماكسيمالدى جىلدامدىعى – 11,2/4,54 كم/ساع. قازىر قازاقستاندا قۇراستىرىلىپ جاتقان تراكتورلاردان «قازاقستان» اتالعانى جوق. «قازاقستان» تراكتورى تەك وتكەن كۇنى كەلەسى بولىپ قالعان.
بۇگىنگىنىڭ بەس قارۋى
«ارلان» – «Kazakhstan Paramount Engineering» كومپانياسى شىعاراتىن اسكەري كولىك ءتۇرى. بۇل ءىستى ءبىزدىڭ اسكەري عالىمدار مەن ازىرلەۋشىلەر 2014 جىلى قولعا العان. 2016 جىلى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنە وتاندىق ءتول برونەۆيكتەردىڭ ءبىرىنشى پارتياسى جەتكەن. قازىر ولاردىڭ بارلىعى «ارلان» دەپ اتالادى. كولىك ساعاتىنا 100 كيلومەتر جىلدامدىقپەن جۇرە الادى، بالليستيكالىق شابۋىلدان ساقتاپ، ميناعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن ەكى رەت قۇرىشپەن قاپتالعان.
«ارلان» جارىقشاقتارعا ءتوزىمدى ءارى جارىلىس كۇشىن بەيتاراپتاندىرادى. بروندى ماشينامەن -50°C ايازدا دا، +50° ىستىقتا دا جۇرۋگە بولادى. ءارى بيولوگيالىق جانە حيميالىق قارۋعا قارسى قورعانىس جۇيەسى ورناتىلعان.
الايدا «ارلان» كولىكتەرىنىڭ سىناقتان وتكەن-وتپەگەنى جايىندا سوڭعى كەزدە قايشىلىقتى مالىمەتتەر تاراي باستادى.
«نايزا» - "Israel Military Industries" كومپانياسىمەن بىرلەسە وتىرىپ شىعارىلعان زىمىران كەشەنى. 2008 جىلدان بەرى قولدانىستا ەكەنى ايتىلادى. بۇل زىمىران كەشەنى 80 شاقىرىمداعى نىسانانى جويىپ جىبەرۋگە قاۋقارلى.
«سەمسەر» - وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريالىق قوندىرعىسى. 2007 جىلى ءيزرايلدىڭ "سولتام" كومپانياسىمەن بىرلەسىپ جاساعان وتاندىق ءونىم. مينۋتىنا 6 مارتە سوققى بەرەدى. 16 شاقىرىمداعى نىسانانى جويا الادى..
«بارىس» - بروندى اسكەري تەحنيكاسى. 2ا42 30-مم اۆتوماتتى اتۋ زەڭبىرەگى ورنالاسقان. سىرتقى بروندىق قورعانىسى بەرىك، ءىشى ۇرىس جۇرگىزۋگە ىڭعايلى ەتىپ جاسالعان. «بارىس» – "Kazakhstan Paramount Engineering" كومپانياسىنىڭ ءونىمى.
دينارا بورانباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
