Qazaqstanda jergilikti ataýmen shyǵarylatyn tehnıkalar sanaýly. Olardyń keıbiri sovet zamanynan beri ildebaılap jumys istep kelse, keıbiri ashyla salyp, jabylǵan. Ónimniń aty bar da, zaty joq. Sonyń keıbireýlerin sanamalap kórdik.
QART «BALDYRǴAN», JAS «NOMAD»
«Baldyrǵan» – balalarǵa arnalǵan úsh aıaqty velosıped túri. Velosıped 2010 jyldan bastap Qaraǵandy qalasyndaǵy Metall buıymdary zaýytynda jasalady. Atalǵan zaýyt 1968 jyldan beri búldirshinderge arnalǵan buıymdar: balalar velosıpedterin, serýen arbashalaryn, shanalar, sondaı-aq túrli júk arbashalaryn shyǵarady. «Baldyrǵan» velosıpedi Meksıkada «Sapanyń aqyq juldyzy» ataǵymen marapattalyp, halyqaralyq sapa sertıfıkatyna ıe bolǵan.
«Nomad» velıgi – otandyq «MERIDA-KZ» kompanııasy shyǵaratyn qos dóńgelekti velosıped. «MERIDA-KZ» kompanııasy velosıpedter óndirisin 2007 jyly bastaǵan. Qos dóńgelekti kólikterdiń balalarǵa arnalǵan, qalalyq modelderinen bastap MTV-profı jáne VMH deńgeıine deıingi 28-den astam modelderin shyǵarady.
NAZARBAEVTYŃ «TULPARY» QAIDA EKEN?
«Tulpar» avtomobıl zaýyty 1996 jyly qazaqstandyq «Dostyq-Interavto» men ońtústik koreıalyq LG International Kia Sportage modeliniń qazaqstandyq úlgisi – «Tulpar» avtokóligin jylyna 40 myń danasyn shyǵarý jóninde kelisim shartqa otyrǵan. Jobaǵa salynýy tıis 1 mıllıon AQSh dollarynyń 60 paıyzyn Qazaqstan qarjylandyrady delingen.
1997 jyly sáýirde sol kezdegi prezıdent Nursultan Nazarbaevqa alǵashqy «Tulpar» syıǵa tartylǵan. Prezıdentke syılanǵan «Tulpar» Almatydaǵy stanok zavodyndaǵy Qazaqstan men Ońtústik Koreıaǵa ortaq «Dostyq-Interavto» birlesken kásipornynda, Ońtústik Koreıadan ákelingen bólshekterden qurastyrylǵan edi. Alaıda 1998 jyly zaýyt jabylyp qaldy. Al Nazarbaevqa syılanǵan «Tulpardyń» qazir qaıda ekeni aıtylmaıdy...
«SUŃQAR» SOTTALDY MA?
«Suńqar» – Qaraǵandyda «Suńqar» zaýyty jasap shyǵarýǵa tıisti tórt oryndy ushaq túri. Negizgi ushý tehnıkalyq minezdemeleri: ushaqtyń uzyndyǵy – 7,15 m, qanatynyń órisi – 12,1 m, qanatynyń aýqymy – 14,1 kv.m, tıimdi júktemeniń salmaǵy – 500 kg, ushý salmaǵy – 1520 kg, qýaty – 250 l.s., jumys jyldamdyǵy – 125-130 km/chas, eń úlken jyldamdyǵy – 200 km/chas, ónimdiligi – 120 ga/chas, ushý uzaqtyǵy – 1000km.
«Suńqar» zaýytynda aýyl sharýashylyǵy qajettiligi úshin «Fermer» ushaǵy da óndirilýi kerek bolǵan.
Alaıda 2011 jyly ashylǵan «Suńqar» zaýytynyń keıingi taǵdyry belgisiz. Tek zaýyt ashylǵannan keıin eki jyldan soń «Fermer» ushaǵynyń qańqasy ǵana jasalǵany málim.
Eger bul zaýyt áýelde habarlanǵandaı, jylyna ondaǵan shyǵaryp jatatyn bolsa, osy kúnge deıin maqtanysh kernep, úkimet jıynynda aıtylyp jatar ma edi, kim bilsin?! Soǵan qaraǵanda, bul «Suńqarlar» samǵaı almaı, «Fermerler» jer shuqyp qalǵan sııaqty. Bir qyzyǵy oǵan jumsalǵan qarjynyń suraýy, soty týraly da ázirge belgisiz qalyp otyr.
«QOMAǴAI» JEMEIDI – BEREDI
«Qomaǵaı» – mal sharýashylyǵyna qajet jem-shóp týraıtyn qural. Quraldy Almaty qalasy aýylsharýashylyq jabdyqtaryn shyǵaratyn «Qomaǵaı» kompanııasy óndiredi.
«Qomaǵaı» 220V – 380V aralyǵynda jem, shóp, arpa-bıdaı týraıdy. Atalǵan kompanııa 2009 jyldan beri naryqta júr.
Bul kompanııanyń ónim assortımenti 200 birlikten asady. Negizgi ónimderi – Qazaqstan jáne odan tys jerlerde mal sharýashylyǵymen aınalysatyn sharýlardyń barlyǵyna qajetti ámbebap shóp, saban týraǵyshtar, dándi-daqyldardy usatqyshtar, saýyn apparattary, elektrlik qorshaýlar.
ÚShTÓBEGE KELGEN «ARLAN», KEREKÝDEN KETKEN «QAZAQSTAN»
«Arlan» traktory – Almaty oblysynyń Qaratal aýdanyndaǵy Úshtóbe qalasynda «QaratalAgroTeh» aýylsharýashylyǵy salasyna arnalǵan traktor qurastyratyn zaýytta jasalady. Zaýytta 20-40 at kúshi bar «Arlan-200», «Arlan-254» jáne «Arlan-404» shaǵyn kólemdi traktorlar qurastyrylady. Budan bólek aspaly jáne tirkeme jabdyqtardyń keń kólemdi túrlerin shyǵarýmen aınalysady.
Almaty oblysynyń taǵy bir ónimi «Barys» akkýmolıatoryn – «Qaınar» otandyq akkýmýlıator batareıalaryn óndirýshi kompanııasy shyǵarady. Búgingi kúni «Qaınar AKB» JShS – akkýmýlıatorlardy tolyq shyǵaratyn Qazaqstan kásiporny.
«Qazaqstan» DT-75M – Pavlodar traktor zaýytynda 1968-1986 jyldary shyǵarylǵan. Shynjyr tabandy. Aýylsharýashylyǵy men jol jumystaryna paıdalanýǵa arnalǵan. Jumys salmaǵy – 6,36 tonna, maksımaldy jyldamdyǵy – 11,2/4,54 km/saǵ. Qazir Qazaqstanda qurastyrylyp jatqan traktorlardan «Qazaqstan» atalǵany joq. «Qazaqstan» traktory tek ótken kúni kelesi bolyp qalǵan.
BÚGINGINIŃ BES QARÝY
«Arlan» – «Kazakhstan Paramount Engineering» kompanııasy shyǵaratyn áskerı kólik túri. Bul isti bizdiń áskerı ǵalymdar men ázirleýshiler 2014 jyly qolǵa alǵan. 2016 jyly Qazaqstan qarýly kúshterine otandyq tól bronevıkterdiń birinshi partııasy jetken. Qazir olardyń barlyǵy «Arlan» dep atalady. Kólik saǵatyna 100 kılometr jyldamdyqpen júre alady, ballıstıkalyq shabýyldan saqtap, mınaǵa tótep berý úshin eki ret quryshpen qaptalǵan.
«Arlan» jaryqshaqtarǵa tózimdi ári jarylys kúshin beıtaraptandyrady. Brondy mashınamen -50°C aıazda da, +50° ystyqta da júrýge bolady. Ári bıologııalyq jáne hımııalyq qarýǵa qarsy qorǵanys júıesi ornatylǵan.
Alaıda «Arlan» kólikteriniń synaqtan ótken-ótpegeni jaıynda sońǵy kezde qaıshylyqty málimetter taraı bastady.
«Naıza» - "Israel Military Industries" kompanııasymen birlese otyryp shyǵarylǵan zymyran kesheni. 2008 jyldan beri qoldanysta ekeni aıtylady. Bul zymyran kesheni 80 shaqyrymdaǵy nysanany joıyp jiberýge qaýqarly.
«Semser» - ózdiginen júretin artıllerııalyq qondyrǵysy. 2007 jyly Izraıldiń "Soltam" kompanııasymen birlesip jasaǵan otandyq ónim. Mınýtyna 6 márte soqqy beredi. 16 shaqyrymdaǵy nysanany joıa alady..
«Barys» - brondy áskerı tehnıkasy. 2A42 30-mm avtomatty atý zeńbiregi ornalasqan. Syrtqy brondyq qorǵanysy berik, ishi urys júrgizýge yńǵaıly etip jasalǵan. «Barys» – "Kazakhstan Paramount Engineering" kompanııasynyń ónimi.
Dınara Boranbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
