- ءبىزدى كوپتەن بەرى جىراۋلىق پوەزياداعى قىز-كەلىنشەكتەردىڭ ءرولى قىزىقتىرىپ ءجۇر. وسى ونەردىڭ قۇلاعىن ۇستاپ جۇرگەن جىرشى رەتىندە ايتىڭىزشى، ايەل جىراۋلاردىڭ كوشباسىندا كىم تۇر؟ وسىنى زەرتتەگەن ادام بار ما؟
ال ايەل جىراۋلار كەشەگى XIX عاسىردان باستاپ، تاريحي ساحناعا شىقتى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇعان سەبەپ سول ءداۋىر اقىندىق-انشىلىك، جىراۋلىق داستۇرمەن قاتار، سال-سەرىلىك ونەر قاتار دامىعان كەزەڭ بولىپ ەسەپتەلەدى. وسى تۇستا كوپ بولماسا دا بىرەن-ساران نازىك جاندىلاردىڭ اتى شىعا باستادى. ولاردىڭ قاتارى XX عاسىردىڭ باسىندا، اسىرەسە، سىر بويىندا ءبىرشاما كوبەيە ءتۇستى. وعان ىرىستى قىز، دامەگوي سال، شاكەي سال، باعداگۇل سال، ولاردىڭ ءىزىن باسقان تۇرسىنكۇل باياحانوۆا، فاتيما تۇياقباەۆا، شامشات تولەپوۆا سىندى اپايلارىمىزدىڭ مۇرالارىن ناقتى دالەل رەتىندە كەلتىرۋگە بولادى.
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى ايەل جىرشىلاردىڭ سانى ءتىپتى ارتا ءتۇستى. بۇل اسا تالقىلاۋدى قاجەت ەتپەيتىن، ءوز-وزىنەن بەلگىلى جاعداي. باس كوتەرەر ەر-ازاماتتار سۇراپىل سوعىسقا اتتاندى. وتان قورعاۋ جولىندا وققا ۇشتى. قان مايداننان قايتپاي قالدى. ال ولاردىڭ كوزسىز ەرلىگىن، ساعىنىشقا تولى حاتتارىن كەيىنگىلەرگە جەتكىزىپ، زار يلەگەن جەتىم بالا مەن كەمپىر-شالدىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ مىندەتى ارۋلارعا جۇكتەلدى. ولار جارىنىڭ، باۋىرلارىنىڭ باتىرلىعىن جاي عانا ولەڭگە قوسىپ قويماي، ماقاممەن ورىندادى. ياعني ايەل جىراۋلاردىڭ ەر-ازاماتتارمەن قاتارلاسا شىققانىنىڭ سەبەبى، وسىنداي الەۋمەتتىك جاعدايلارعا بايلانىستى.
سولاي بولا تۇرا، شىندىعىن ايتقاندا، بۇل كەسىپ-ءپىشىپ، ناقتى پىكىر ايتاتىن سۇراق ەمەس. ەگەر ول زەرتتەلگەن بولسا، ءسىز دە مەنەن سۇراماس ەدىڭىز. ءسىز دە باسقالار سياقتى وسى سۇراققا جاۋاپ تاپپاي كەلىپ وتىرسىز، سولاي ەمەس پە؟!
- جاڭاعى ايتىپ وتكەن XIX عاسىرعا قايتا ورالايىقشى. ءسان-سالتاناتىمەن سال-سەرىلەر كەلگەندە، سول بولىستىڭ قىزدارى اۋىلدىڭ التى اۋىزىن ايتىپ، ءجىگىتتەرمەن ايتىسقا ءتۇسىپ، كۇي تارتىسقانى بەلگىلى. جىردىڭ دا جىرلانباي قالۋى مۇمكىن ەمەس قوي…
- مەن سىزگە قىزىق ايتايىن. بۇل ماسەلە جالعىز ءسىزدىڭ عانا ەمەس، ونەرتانۋداعى الەمدىك عالىمداردىڭ كوكەيىنەن ورىن الىپ وتىرعان سۇراق. نەگە دەسەڭىز، سوڭعى بەس-التى جىلدىڭ ىشىندە ەۋروپا ەلدەرىندە ۇيىمداستىرىلاتىن «ايەل جىراۋلار» دەگەن دۇنيەجۇزىلىك ۇلكەن جوباعا تۇراقتى قاتىسىپ ءجۇرمىن. شارانىڭ ماقساتى — ورتا ازيادان شىققان ايەل جىراۋلاردىڭ باسىن قۇراپ، ونەرىن ورتاعا سالۋ. وسى كەڭىستىكتەگى حالىقتاردىڭ جاۋھار مۇرالارىن ەۋروپالىقتارعا تىڭداتۋ. قاراقالپاقستان، ازەربايجان، تۇرiكمەنستان، ءوزبەكستان، قىرعىزستان سياقتى باۋىرلاس ەلدەردىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى جينالىپ، كونتسەرت قويامىز. سوندا ءوزىڭىز سياقتى جۋرناليستەر «جىراۋلىق ونەرگە ايەلدەر قاشان، نە سەبەپتى كىرىستى؟ ەر ادامدارعا ءتان داستۇرگە ايەلدەردىڭ ارالاسۋىنا ماجبۇرلىك بولدى ما؟ جوق، الدە ساياسات سولاي قالىپتاستىردى ما؟» دەگەن سياقتى كوكەيكەستى ويلارىمەن، پىكىرلەرىمەن بولىسەدى. بىراق جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي، بۇعان قاناعاتتانارلىق جاۋابىمىز، ايقىن دالەلىمىز بار دەپ ايتا المايمىن. زامانىندا ولاردى ەشكىم جازىپ العان جوق. شەجىرەنى بىلەتىن قاريالار حاتقا تۇسىرمەگەن. تەك كەيبىر ەمىس-ەمىس دەرەكتەردەن عانا ەستيمىز. شەتەلدىك عالىمدار دا وسى جونىندە كوپ پىكىرتالاستىرادى. قىزىعۋشىلىقتارى زور.
مەنىڭ ويىمشا، ءدال قازىرگى ساتتە جىراۋلىق ونەردى ەر بولسىن، ايەل بولسىن، باستىسى كىم ورىنداسا دا امان الىپ جۇرگەنى كەرەك. ۇلتتىق ونەردىڭ توقتاپ قالماعانى، ءارى قاراي دامىعانى، جاندانعانى قاجەت. سوندىقتان ونى ءبولىپ، شەكتەپ، مۇيىزدەپ، «مىناۋ ەركەكتىكى، مىناۋ ايەلدىكى» دەيتىن جاعدايدا ەمەسپىز. اسىل قازىنامىزدى نەعۇرلىم ساقتاپ قالۋعا جۇمىس جاساۋعا ءتيىسپىز.
- ورتا ازيا ەلدەرىندەگى زامانداستارىڭىزدان سۇرادىڭىز با، ولارداعى جاعداي قالاي ەكەن؟
- بىزدەن وزىپ كەتكەن ەشتەڭەسى جوق. ءبارىمىزدىڭ باسىمىزدان وتكەن تاريح، ءداۋىر ءبىر بولعاننان كەيىن سولاي شىعار. دەگەنمەن بۇگىنگى تاڭدا كورشى ەلدەردەگى ايەل جىراۋلاردىڭ سانى باسىمىراق. قىزدار اراسىنان جىرشىلار كوپتەپ شىعىپ جاتىر. بىزدە دە، قۇدايعا شۇكىر، از ەمەس. كەيدە ماعان ءداستۇر جويىلىپ كەتپەس ءۇشىن، جىراۋلىق ونەر وزىنە-ءوزى جۇمىس جاساپ جاتقانداي كورىنەدى. ەشكىم مىندەتتەپ، «اناۋ ايتسىن، مىناۋ ايتسىن» دەمەسە دە نەعۇرلىم قالىبىن ساقتاپ قالۋعا تىرىساتىنداي. سونىڭ ارقاسى شىعار، قاي ءداۋىردى الساڭىز دا، قانداي قيىن كۇندەردى باسىمىزدان وتكەرسەك تە حالىقپەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى.
ساق، وعىز داۋىرىنەن، موڭعول-تاتار شاپقىنشىلىعى زاردابىن تيگىزگەن جىلداردان، نوعايلى عاسىرىنان، جوڭعار-قالماق باسقىنشىلىعىنان، رەسەي پاتشالىعى كەزەڭىندەگى وتارلاۋ ساياساتىنان امان ءوتتى. بۇل ءداستۇرلى ونەردىڭ تەكتىلىگى، تازالىعىنىڭ ارقاسى. قاي ءداۋىر بولماسىن، تاستى جارىپ شىققان گۇل سەكىلدى ءوز جولىن تاۋىپ، جايقالىپ كەلە جاتىر. سان مارتە «وسى ونەر جوعالىپ كەتەر مە ەكەن؟» دەگەن قاۋىپ تە بولدى. ناسيحاتى از بولسا دا، ءتيىستى ورىنداردان كوڭىل ءبولىنبەسە دە ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتىپ، ءوز تىڭداۋشىسىن، ءوز ورىنداۋشىسىن تاۋىپ كەلەدى. قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن باقىتتى ونەر دەمەگەندە، نە دەيمىز ەندى؟!
-باقىتتى ونەر ءسىزدى نەسىمەن قىزىقتىردى؟
- مەن تۋعاننان كوزىمدى جىرمەن اشقان اداممىن. ويتكەنى سول ورتادا ومىرگە كەلدىك. قازاق ەپوسىنىڭ ساقتالىپ، وركەندەۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسقان جىرشىلاردىڭ ورتاسىندا وستىك. تۋعان جەرىم — قىزىلوردا وبلىسى. ءبىزدىڭ اۋىلدا ەكى كىسىنىڭ باسى قوسىلسا، جىر ايتىلاتىن. باسقا دۇنيە تىڭداعانىمىز جوق. ءتىپتى ەس ءبىلگەنىمشە، قازاقتا جىراۋلىقتان باسقا ونەر جوق دەپ ويلايتىنمىن. كەيىن ەس بىلگەننەن كەيىن باسقا دا اۋەن، ساز تۇرلەرى بارىن ءتۇسىندىم. نەگىزى، ءار ايماقتا بالا بىتكەن ءتول ونەرىمەن كوزىن اشىپ، انا ءتىلىن، اتا ءداستۇرىن بويىنا دارىتىپ، قالىپتاسۋى كەرەك. سودان كەيىن قالعانىن قالاي ۇيرەنەم دەسە دە ءوز ەركى.
ءوز باسىم التى-جەتى جاسىمنان قولىما دومبىرا الىپ، جىراۋلاردان تىكەلەي ءدارىس العانمىن. 8 جاسىمدا مەكتەپ ساحناسىندا تەرمە ايتىپ، ۋاقىت وتە كەلە ءبىرجولا قۇدىرەتتى ونەردىڭ جولىنا ءتۇستىم. كەيىن ورىنداپ قانا قويماي، زەرتتەۋمەن اينالىسىپ، تاريحىنا ءۇڭىلدىم.
- زەرتتەۋشى رەتىندە قاي تاقىرىپتى قاۋزادىڭىز؟
- سىر بويىنداعى جىراۋلىق پوەزياداعى شىعىستىق، يسلامدىق تاقىرىپتاردىڭ كوتەرىلۋى كوپتەگەن عالىمداردىڭ نازارىن اۋدارىپ كەلەدى. ويتكەنى قىزىلوردا وڭىرىندەگى اقىن-جىراۋلاردىڭ شىعارمالارىنان ءدىني سارىنداردى كوپتەپ كەزدەستىرۋگە بولادى. يسلام مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ كوبىرەك تاراعان سەبەبى، سىر بويىنان شىققان شايىرلار بۇحاراداعى ميراراب، كوكىلتاش مەدرەسەلەرىنەن ساۋاتىن اشقان. اراب، پارسى ادەبيەتىنىڭ اۋدارمالارىمەن سۋسىنداعان. كەزىندە ءبىر عانا قارماقشىنىڭ وزىندە 37 مەدرەسە بولعان دەسەدى.
ارابتىڭ «مىڭ ءبىر ءتۇنى» مەن شىعىستىڭ جەتى جۇلدىزىنىڭ ءبىرى — ابىلقاسىم ءفيردوۋسيدىڭ «شاھناما» داستانىن تارجىمالاعان، بىرنەشە ەلدىڭ ءتىلىن مەڭگەرگەن ءبىر تۇرماعامبەت ارتىنا قانشاما ەڭبەك قالدىردى. مەن سولاردىڭ بارلىعىنىڭ فيلوسوفيالىق استارىنا بويلاۋعا تىرىستىم. «سىردىڭ بويىنا قانداي جولمەن تاراپ، ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزگە قانشالىقتى پايداسىن تيگىزدى؟ شىعارمانىڭ قۇندىلىعى نەدە؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەدىم.
ىزدەنۋ بارىسىندا قولجازبا كۇيىندە ساقتالعان قانشاما دۇنيە تابىلدى.
ءار پايعامباردىڭ باسىنان وتكەن حيكايالارىن ەكى جولعا سىيدىرىپ ايتىپ كەتكەن ولەڭدەردى كەزدەستىردىك. بۇدان بولەك، حالىق اۋزىنان، ەل ىشىنەن تالاي دۇنيە جيىستىرىپ الدىم. وكىنىشتىسى، سولاردىڭ بارلىعى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جارىق كورگەن جوق.
- نەگە؟
- ءارتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى. قاراجات ماسەلەسىن ءسوز قىلعىم كەلمەيدى. بۇدان بولەك، قازىر ءدىني شىعارمالارعا ءارتۇرلى كوزقاراس بار. ساياسات كۇردەلىلەۋ بولىپ تۇر. جاستاردى جولدان تايدىرعان ءتۇرلى باعىتتار، اعىمدار تاراپ كەتتى. اتتەڭ، كىتاپ بولىپ شىقسا، وقىرماندارعا ۇلكەن پايداسىن تيگىزەر ەدى. تەك ديسسەرتاتسيا دەڭگەيىندە قالدى. سونىڭ ءوزى بارلىق كىتاپحانالارعا ءتۇستى. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى پايدالانادى دەگەن ۇمىتتەمىن.
- كومەيمەن جىر ايتۋ ونەرى دە نەگىزىنەن سىر وڭىرىندە ساقتالىپتى. باعزى باقسىلاردىڭ اۋىرعان جاندى ەمدەۋ ءتاجىريبەسىنە قولدانىلعان مۋزىكانىڭ قازىرگى دامۋ بارىسى قالاي؟
- IX-X عاسىردا سىردىڭ ورتا، تومەنگى اعىسىندا وعىز مەملەكەتى قۇرىلىپ، 24 تۇركى تايپاسى بىرىككەن ەكەن. ولاردىڭ اراسىندا قازاقتار دا بار.
عالىمداردىڭ توپشىلاۋى بويىنشا، كومەيمەن ايتۋ ءداستۇرى وسى داۋىردە نەگىزىن قالادى. سول تۇستا قورقىتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى، قوبىز ءداستۇرىنىڭ پايدا بولۋى — كومەيمەن جىر ايتۋ ءداستۇرىن ومىرگە اكەلدى. تۋۆا، حاكاس، التاي حالىقتارىندا بۇل ءۇردىس تۋرالى كوپتەگەن اڭىز-اڭگىمەلەر بار. بىراق كومەيمەن ورىنداۋ جوعارى كاسىبي دەڭگەيدە سىر بويىندا عانا دامىعانى بايقالادى. ويتكەنى ءارتۇرلى ماقامدار ءبىرىن-ءبىرى مۇلدە قايتالامايدى. ماقامداردىڭ مۇنداي كوپتۇرلىلىگىن باسقا حالىقتاردان كورە المايسىز. قاراقالپاق، وزبەك، تۇرىكمەننىڭ باقسىلارىن تىڭداساڭىز، ءبارى ءبىر سارىن سياقتى. قۇبىلىپ، اۋىسىپ وتىرمايدى. ماقام جاعىنان ءبىز باسقالاردان وق بويى وزىپ تۇرمىز. بۇل ۇلتتىڭ تانىمىنا، قانىنىڭ تازالىعىنا، تۇيسىكتىڭ تەرەڭدىگى مەن وي-ورەنىڭ جوعارىلىعىنا بايلانىستى دەپ ويلايمىن.
- «ازيا حالىقتارىنداعى ايەل جىراۋلار» اتتى ديسكىڭىز بەينە تاسپاسىمەن امەريكادا، نەمىس كومپوزيتورى رۋدەگار وپەرمانمەن بىرىگىپ شىعارعان جىر جيناعىڭىز گەرمانيادا ساتىلىپ جاتىر. ەلىمىزدە «كورۇعلى» اتتى تۇڭعىش جىر تاسپاڭىزدىڭ شىققانىن بىلەمىز. بىراق مۋزىكالىق دۇكەندەردەن شاممەن ىزدەپ، تابا المادىق…
- «كورۇعلى» تۇركى تەكتەس حالىقتارعا ورتاق كونە جىر. جىردىڭ باستى ەرەكشەلىگى اۋىز ەكى تارالىپ، اتادان — بالاعا، ۇستازدان — شاكىرتكە، ورىنداۋشىدان — ورىنداۋشىعا جەتكەن. ەڭ قىزىعى، سىر بويىنىڭ ماقام-سازدارىن وسى جىردىڭ ءون-بويىنان تولىق تابا الاسىز. سول سەبەپتەن، بارلىق جىراۋ وسى تۋىندىنى ءوز قورجىنىنا قوسۋعا تىرىسادى. جيەنباي جىراۋدىڭ نۇسقاسى بويىنشا، مەنىڭ ورىنداۋىمدا جارىق كورگەن بۇل تاسپا مىڭ دانامەن شىقتى. وكىنىشكە قاراي، حالىققا جەتكەن جوق، ونىڭ ماشاقاتى كوپ ەكەن. سوعان قاراماستان، قاي وڭىرگە بارمايىن، مەنەن وسى جىردى ءجيى سۇرايدى. ارنايى كونتسەرت ەمەس، باسقا شارۋالارمەن بارسام دا حالىق قوشەمەتتەپ، ءوتىنىش بىلدىرەدى. كوزدەرىنە جاس الىپ، تىڭداپ وتىرعانداردى بايقايمىن.
- ءوزىمىزدى ايتپاعاندا، اقش-قا بارعان ساپارىڭىزدا تۋرا وسى جاعداي قايتالانىپتى…
- بوستون قالاسىندا ەجەلگi گرەك اڭىزىمەن قۇرىلعان «گەراكلدىڭ بالالارى» دەگەن قويىلىمعا قاتىستىم. ماعىناسى — ەل اراسىنداعى بەرەكە-بىرلىكتىڭ بۇزىلىپ، ارازداستىق پەن بوسقىنشىلىقتىڭ باس كوتەرۋى تۋرالى ەكەن. سپەكتاكل اراسىندا جۇرتتى اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا شاقىرىپ، مامىلەگەرلiك، ارا اعايىندىق اڭگىمە ايتۋ مەنىڭ مىندەتىمە كىردى. تۇرماعامبەت، ومار سىندى سىر سۇلەيلەرىنەن قالعان اسىل ءسوزدەرىمىز سول تۋىندىنىڭ ءون بويىنا ساي بولىپ شىقتى.
جينالعانداردىڭ اسەرىن ءسوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. كوزىنىڭ جاستارى تىيىلمايتىن
. ءتىپتى، ءبىر كۇنى اۋىرىپ، ساحناعا شىقپاي قالىپ ەدىم، كورەرمەندەر «قويىلىمنىڭ ءمانى جىردا بولاتىن. ءانشى قىز قايدا؟» دەپ نارازىلىق كورسەتىپتى. ارتىنان ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ءمان-جايدى تۇسىندىرۋگە تۋرا كەلدى. بۇل مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعىلاردىڭ ءبىزدىڭ ونەرىمىزگە دەگەن سۇرانىسىنىڭ جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى. جاقىندا ۆاشينگتون قالاسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بىرىندە ارنايى شاقىرتۋمەن شەبەرلىك دارىستەر وقىماقپىن. بۇيىرتسا، قازاننىڭ ەكىسىندە جول ءجۇرەمىن. وندا قازاق ونەرىنىڭ اپتالىعى وتپەك.
لوندون وليمپياداسىندا سپورتتىق ويىندار الدىندا «مۋزىكالىق ويىندار» ءوتتى. التى قۇرلىقتىڭ تەرريتورياسىن جاساپ قويىپتى. قازاقستاننان قوبىزشى راۋشان ورازباەۆا ەكەۋمىز بارىپ، ونەر كورسەتتىك. جينالعانداردا ەسەپ بولمادى، ساياباقتىڭ ءىشى لىق تولدى. ارقامىز قوزىپ، ارمانسىز تەرلەدىك.
جىر كەشتەرىن وتكىزگەن سوڭ، وسىلاي ۇيىمداستىرۋ كەرەك. بىزدەگى كونتسەرتتەردە جىرشى بەس مينۋت ىشىندە ەشتەڭە ايتىپ ۇلگەرمەيدى. تولىقتاي اشىلىپ، بويىڭداعى باردى بەرە المايدى. وعان كەم دەگەندە، ون-ون بەس مينۋت ۋاقىت كەرەك. تەك ءبىر تەرلەپ العاننان كەيىن كوسىلە شابادى. تەلە-راديو باعدارلامالارىندا دا ءبىر-ەكى انمەن شەكتەلەمىز. قالعانى اڭگىمە، ويتكەنى حاباردىڭ قۇرىلىمى سولاي. ماعان تاعى ءبىر ۇنامايتىنى، كەز كەلگەن كونتسەرت، باعدارلامانى بەزەندىرگەندە بۇگىنگى ءداۋىردىڭ جىرشىلارىن وتكەن عاسىرعا ءبىر-اق اپارىپ تاستايدى. زامانعا ساي بولۋى كەرەك قوي، جىر كونە ەكەن دەپ، سول باياعى بەيىتتىڭ باسىنداعى تاستاردى ساحناعا قويۋدىڭ نە قاجەتتىلىگى بار؟!
ءداستۇردى بۇلاي ناسيحاتتاۋ دۇرىس ەمەس. قازىرگى زامان جىرشىسىن ءوز داۋىرىمەن بايلانىستىرىپ، جىرلاتۋ كەرەك. جاساندى ساقال جاپسىرىپ، شاشىن اعارتىپ بوياۋدىڭ تۇككە دە قاجەتى جوق.
- وسى زامانعا ساي بەزەندىرىلگەن ءسىزدىڭ كەشىڭىزدىڭ قاشان كۋاگەرى بولامىز؟
- تۋعان جەرىم — قىزىلوردادا ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر كونتسەرت بەرگەن ەمەسپىن. ۇسىنىس جاساپ، شاقىرىپ-اق جاتىر. بىراق سوعان شەتەلدىك گاسترولدەرىم، وقىتۋشىلىق جۇمىستارىمنىڭ كەستەسى سايكەس كەلمەي جاتادى. اللا بۇيىرتسا، الداعى ۋاقىتتا ەلگە سالەم بەرەتىن ويىم بار. استانادا دا ونەر كورسەتۋدى ارماندايمىن. الماتىدا دا ۇلكەن كەشىم وتكەن ەمەس. كونسەرۆاتوريا زالىندا عانا شاعىن ەسەپ بەردىم. ۇيىمداستىرۋشىلار بار مىندەتتى مويىندارىنا الىپ جاتسا، قايدا شاقىرسا دا بارار ەدىم.
- قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسى حالىق ءانى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ تاعايىندالىپسىز.
- راقمەت، مەنىڭ بۇل جۇمىسقا كىرىسكەنىمە كوپ ۋاقىت بولا قويعان جوق. ارينە، ورىنداۋشىعا بۇل جۇمىستار كىشكەنە قولبايلاۋ بولىپ، كەدەرگىسىن تيگىزەدى ەكەن. قازىر وقۋ جۇيەسىنە وزگەرىستەر ەنىپ، كرەديتتىك جۇيەگە اۋىسىپ جاتىرمىز. سوعان بايلانىستى تولتىراتىن ءىس-قاعازدار وتە كوپ. مۇنىڭ سىرتىندا ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلارمەن جۇمىس جاساۋ كەرەك. بىراق ورىنداۋشىلىق ونەر مەن ۇستازدىق قىزمەتتى قاتار الىپ جۇرۋگە تىرىسامىن.
اڭگىمەلەسكەن
قانشايىم بايداۋلەت
