قازاقستان قاراشىعاناقتا گاز وڭدەۋ زاۋىتىن (گوز) سالۋ جوباسىن ۋاقىتشا توقتاتتى. بۇعان يتاليالىق Eni جانە بريتاندىق Shell جەتەكشىلىك ەتەتىن ينۆەستورلار كونسورتسيۋمىمەن اراداعى كەلىسپەۋشىلىك سەبەپ بولدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى Fergana اگەنتتىگىنە سىلتەپ.
Bloomberg اگەنتتىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، تاراپتار قۇرىلىستىڭ نەگىزگى شارتتارىنا، اسىرەسە ونىڭ قۇنىنا قاتىستى ورتاق كەلىسىمگە كەلە الماعان. وسىعان بايلانىستى قازاقستان زاۋىتتى ءوز كۇشتەرىمەن سالۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدا.
ايتا كەتسەك، باتىس قازاقستاندا ورنالاسقان قاراشىعاناق مۇناي-گاز كوندەنسات كەن ورنى — الەمدەگى ەڭ ءىرى كەن ورىندارىنىڭ ءبىرى. اۋماعى 280 شارشى شاقىرىمنان اسادى. ونى 1997 جىلى 40 جىلعا جاسالعان ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىم (وبك) اياسىندا حالىقارالىق كونسورتسيۋم يگەرىپ جاتىر.
- Shell جانە Eni — ارقايسىسى 29,25%
- Chevron — 18%
- لۋكويل — 13,5%
- قازمۇنايگاز — 10%
بيىل مۇندا 11,14 ملن توننا مۇناي جانە 25,57 ملرد تەكشە مەتر گاز ءوندىرۋ جوسپارلانعان. بىراق كەن ورنىندا گاز وڭدەۋ قۋاتتارى جوق. سوندىقتان وندىرىلگەن گازدىڭ ۇشتەن ءبىرى رەسەيدىڭ ورىنبورداعى گوز-نا جونەلتىلەدى. بۇل ءۇشىن "گازپروم" مەن "قازمۇنايگازدىڭ" بىرلەسكەن كاسىپورنى — "قازروسگاز" قۇرىلعان.
كسرو كەزىندە سالىنعان ورىنبور زاۋىتى ءجيى جوندەۋگە جابىلادى. بۇعان قوسا، رەسەيگە قارسى سانكتسيالار مەن ەو-نىڭ سۇيىتىلعان گاز يمپورتىنا ەمبارگوسى جاعدايدى قيىنداتا ءتۇستى. 2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ، "قازروسگاز" ەۋرووداققا ەكسپورتتى توقتاتتى. ورىنبوردا قازاقستان گازىنان سۇيىتىلعان مۇناي گازى وندىرىلمەي قالدى. وسى سەبەپتى قازاقستان گاز ەكسپورتى مەن تابىستان ايىرىلىپ وتىر.
Reuters دەرەگىنشە، بيىل ورىنبوردان 180 مىڭ توننا سۇيىتىلعان مۇناي گازى ەكسپورتتالعان، ونىڭ ىشىندە:
- اۋعانستان — 112 مىڭ ت
- پولشا — 53 مىڭ ت
- بەلارۋس پەن لاتۆيا — 7 مىڭ ت
بۇل جاعداي قازاقستاندى گاز وڭدەۋ زاۋىتىن وزىندە سالۋعا يتەرمەلەدى.
2022 جىلى ەلدەگى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاندا ەنەرگەتيكالىق داعدارىس بارىن ايتتى. ديزەل، اۆياكەروسين، سۇيىتىلعان مۇناي گازى جانە ەلەكتر تاپشىلىعى ورىن الدى. QazaqGaz كومپانياسى جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن گازعا قوسۋدى ۋاقىتشا توقتاتقان.
سول جىلى قاراشىعاناقتا گوز سالۋ جوسپارى جاريالاندى. جىلىنا 4 ملرد تەكشە مەتر گاز جانە 600 مىڭ توننا سۇيىتىلعان مۇناي گازىن وڭدەيتىن زاۋىت سالۋ كوزدەلدى. جوبانىڭ قۇنى — $3–3,5 ملرد. ىسكە قوسۋ مەرزىمى — 2028 جىل.
الايدا، سوڭعى مالىمەتتەرگە قاراعاندا، كونسورتسيۋم قازاقستاننان $1 ملرد شىعىندى وتەۋدى سۇراعان جانە ىسكە اسىرۋ مەرزىمىن 2030 جىلعا شەگەرۋدى ۇسىنعان. سونىمەن قاتار، ينۆەستورلار زاۋىت قۇرىلىسىن اربيتراجدىق داۋدى رەتتەۋ ماسەلەسىمەن بايلانىستىرعىسى كەلگەن.
بۇل ۇسىنىستار قازاقستان تاراپىنا ۇناماي، جوبا "قازمۇنايگازعا" بەرىلۋى مۇمكىن دەگەن شەشىم تالقىلانۋدا.
29 مامىردا نۇرلان جۇماعۇلوۆ (قازاقستاننىڭ مۇنايسەرۆيس كومپانيالار وداعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى) ءوزىنىڭ Telegram-ارناسىندا:
«ينۆەستورلار كەتسە دە، گوز قالادى. ول كەلەر ۇرپاققا قىزمەت ەتەدى، قاراشىعاناقتا گاز جەتكىلىكتى»، — دەپ جازدى.
ازىرگە قازاقستان بيلىگى دە، ينۆەستورلار دا رەسمي تۇسىنىكتەمە بەرگەن جوق. بىراق Upstream باسىلىمىنىڭ حابارلاۋىنشا، قازاقستان بيلىگى Eni مەن Shell كومپانيالارىنا بارلىق جۇمىستاردى توقتاتىپ، بىرلەسكەن جۇمىس توبىن تاراتۋ تۋرالى تالاپ قويعان. جوبانىڭ بولاشاعى تۋرالى شەشىم ماۋسىم ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن قابىلدانادى دەپ كۇتىلۋدە.
