قازاقتا سەرالىدەي سەركە دە وتكەن (ۆيدەو)

4417
Adyrna.kz Telegram

وسىدان 124 جىل بۇرىن، 1896 جىلى اكتەر، ۇلتتىق كاسىبي تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، كسرو جانە قازاق كسر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى سەرالى (سەركە) قوجامقۇلوۆ دۇنيەگە كەلدى.

قوستاناي وبلىسىنىڭ قارابالىق اۋدانىندا ءومىر ەسىگىن اشقان. ترويتسكىدەگى ۋازيفا مەكتەبىندە، ورىنبور قالاسىنداعى تاتار حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىندا وقىعان. وسى جىلدارى «مۇسىلماندار كلۋبىندا» ب.ءمايليننىڭ «قالامقاس»، «بەتىم-اۋ، قۇداعي عوي»، «قاسقىرباي»، «نەكە قيار» ت.ب. شاعىن پەسالاردا رولدەردى ويناعان.

1925 جىلى قىزىلوردا قالاسىندا تۇڭعىش ۇيىمداستىرىلعان قازاق دراما تەاترىنا ي.بايزاقوۆ، ءا.قاشاۋباەۆ، ە.ومىرزاقوۆ، ق.قۋانىشباەۆ، ج.شانيندەرمەن بىرگە قوجامقۇلوۆتىڭ شاقىرىلۋى ونىڭ اكتەرلىك ومىرىنە داڭعىل جول سالعان ەلەۋلى وقيعا بولدى. وسى تۇستا ساحنا ومىرىنەن تاجىريبەسى مول قوجامقۇلوۆ تەاتردىڭ العاشقى رەجيسسەرى رەتىندە قىزمەت ەتتى.

تەاتر 1926 جىلى قاڭتاردىڭ 13-دە رەسمي تۇردە اشىلىپ، بىرنەشە سپەكتاكلدى ساحناعا شىعاردى. ول 30-شى جىلداردان باستاپ «رايحان»، «امانگەلدى»، «انا تۋرالى اڭىز»، «تىنىشتىق»، «ءبىزدىڭ سۇيىكتى دارىگەر»، «الدار كوسە»، ت.ب. فيلمدەرگە ءتۇسىپ، قازاقستاننىڭ كينو ونەرىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوستى.

ويناعان رولدەر

1922 جىلىندا م. اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك — كەبەك» تراگەدياسىيدا ەسپەمبەت ءرولىن وينايدى.

1925 جىلىندا قىزىلوردا قالاسىندا تۇڭعىش كاسىبي قازاق مەملەكەتتىك دراما تەاترى ۇيىمداستىرىلعاندا قوجامقۇلوۆ ارنايى شاقىرىلادى. تەاتردا ول اكتەر ءارى رەجيسسەر قىزمەتىن اتقارىپ، 1926 -1932 جىلدارىندا اۋەزوۆتىڭ «بايبىشە — توقال»، ءمايليننىڭ «شانشار مولدا»، «ەل مەكتەبى»، «قالپە»، ءو. وسپانوۆتىڭ «سەڭسەڭ بورىك»، ن. ۆ. گوگولدىن «ۇيلەنۋ» پە-سالارىن قويدى. قوجامقۇلوۆ — ءاربىر ءرولدىڭ بولمىس-بىتىمىنە ساي وزىندىك ءمى-نەزى مەن داۋىس ىرعاعىن، ساحنالىق قيمىل-ارەكەتى مەن ءسوز مانەرىن ءدال تاۋىپ، قۇلپىرتا ويناتاتىن اكتەر ەدى. اسىرەسە، ق-تىڭ اكتەرلىك شەبەرى گى كومەديالىق رولدەردە ايقىن كورىندى. ق-تىڭ تاڭداۋلى رولدەرى قاتارىندا تالتاڭباي ء(مايليننىڭ «تالتاڭبايدىڭ تارتىبىندە»، يايچنيتسا، زەمليانيكا (گوگولدىڭ «ۇيلەنۋى» مەن «رەۆيزورىندا»), تىماقباي، قاراباي، قوڭقاي (مۇسىرەپوۆتىڭ «امانگەلدىسىندە»، «قوزى كورپەش -بايان سۇلۋى» مەن «اقان سەرى — اقتوقتىسىندا»), شاحتەر تايمان ء(ا. ابىشەۆتىڭ «دوستىقپەن ماحابباتىندا»), ەسپەمبەت، كوبىكتى حان (اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك — كەبەگى» مەن «قارا قىپشاق قوبىلاندىسىندا»), ت. ب. بار. قوجامقۇلوۆ 1930 جىلدان كينوعا تۇسكەن. «دالا انىندە» باتىراقتىن (1930), «امانگەلدىدە» بەكەت ۇستانىڭ (1938), «اق گۇلدە» قارت جاستاردىڭ (1942), «اباي انىندە» بايماعامبەتتىڭ (1945), «التىن مۇيىزدە» شوپان ادىلبەك-ءتىڭ (1948), «الدار كوسەدە» ءبيدىڭ (1964), ت. ب. ءرولىن ورىندى.

1936 جانە 1958 جىلدارى ماسكەۋ قالاسىندا وتكەن قازاك ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ ونكۇندىكتەرىنە قاتىستى.

1973 جىلىندا «سەراگا» اتتى تەلەفيلم (رەجيسسەر ق. ابۋسەيىتوۆ) جارىق كوردى. گاسترولدىك ساپارمەن يراننىڭ شيراز قالاسىندا ونەر كورسەتتى. قوجامقۇلوۆ اتىندا جەزقازعان مۋزىكالىق-دراما تەاترى، الماتى قالاسىندا كوشە بار. الماتى قالاسىندا ول تۇرعان ۇيگە (فۋرمانوۆ كوش.، 117-ءۇي) مەموريالدىق تاقتا ورناتىلدى. 5-سايل. قازاقستان جوعارى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولدى.

قوجامقۇلوۆ تۋرالى رەجيسسەر ق.ابۋسەيىتوۆ «سەراعا» اتتى دەرەكتى فيلم تۇسىرسە، كومپوزيتور ءا.بەيسەۋوۆ «سەراعا تۋرالى ءانىن» شىعارعان. جەزقازعان قالاسىنداعى مۋزىكالىق دراما تەاترى مەن الماتىداعى ءبىر كوشەگە ەسىمى بەرىلگەن.

ءۇش مارتە لەنين وردەنىمەن، قازان رەۆوليۋتسياسى، 2-ءشى دارەجەلى وتان سوعىسى، ەڭبەك قىزىل تۋ، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەندەرىمەن، مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.

1979 جىلى الماتى قالاسىندا قايتىس بولدى.

 

 

پىكىرلەر