ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان سۋ تاپشىلىعى - قۇرعاقشىلىقتى بىلدىرەدى. قۇرعاقشىلىقتىڭ باستالۋى وتىرىقشى جوعارى انتيتسيكلوننىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى. سالدارىنان ۇزاق ۋاقىت (بىرنەشە اپتادان ەكى-ءۇش ايعا دەيىن) تۇراقتى اۋا-رايى كەزەڭى بەلگىلى ءبىر ايماق ءۇشىن جوعارى اۋا تەمپەراتۋراسى مەن جاۋىن-شاشىننىڭ از مولشەرى پايدا بولادى. ناتيجەسىندە توپىراقتاعى ىلعال قورى تاۋسىلىپ، ەگىن قورى ازايادى نەمەسە جويىلادى. بۇل قۇبىلىس بىرنەشە ايعا، ءتىپتى جىلدارعا سوزىلۋى مۇمكىن. نەمەسە 15 كۇننەن كەيىن جاريالانۋى مۇمكىن.
ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق قۇرعاقشىلىق - وڭتۇستىك امەريكانىڭ باتىس جاعالاۋىنداعى چيلي مەملەكەتىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان "اتاكاما" شولىندە بولدى. اتاكامادا 1570 جىلدان 1971 جىلعا دەيىن جاۋىن-شاشىن بولماعان. ءتورت عاسىر بويى تىرشىلىك ءنارىن كورمەگەن ول - جەردەگى ەڭ قۇرعاق ءشول سانالادى. شولدەگى قۇرعاقشىلىقتىڭ شىعۋ توركىنى ءوزىنىڭ ورنالاسقان جەرىنە بايلانىستى: جەلدەردەن ونى اند جانە چيلي جاعالاۋ جوتالارى جابادى. مۇحيتتان كەلەتىن ىلعالدى اۋا تاۋلاردىڭ شىڭدارىندا قالىپ قويادى جانە شولگە كىرمەيدى. كىرەتىن نارسە جوعارى قىسىم سەبەبىنەن تۇمانعا اينالادى. سالقىن گۋمبولدت اعىمى دا جاعدايدى قيىنداتادى - جەلدى سالقىنداتىپ، ولاردى ىلعالدان ايىرادى. اتالعان سەبەپتەرگە بايلانىستى اتاكاما شولىندە نوسەر وتە سيرەك كەزدەسەدى. جىلىنا شامامەن 10 مم جاڭبىر جاۋادى. مۇندا ەڭ تومەنگى ىلعالدىلىق - 0% تىركەلگەن.
جاۋىن-شاشىننىڭ ازدىعى اتاكامانىڭ ەلەۋلى سيپاتتاماسى بولعانىمەن، ەرەكشە جاعدايلار دا بار. 2012 جىلى التيپلانو ءۇستىرتىنىڭ قىسى اتاكاماعا تاسقىن سۋ اكەلدى. 2015 جىلدىڭ 25 ناۋرىزىندا قاتتى جاڭبىر ءشولدىڭ وڭتۇستىك بولىگىنە اسەر ەتتى.
ناعيما ساحان
