Uzaq ýaqytqa sozylǵan sý tapshylyǵy - qurǵaqshylyqty bildiredi. Qurǵaqshylyqtyń bastalýy otyryqshy joǵary antııklonnyń paıda bolýymen baılanysty. Saldarynan uzaq ýaqyt (birneshe aptadan eki-úsh aıǵa deıin) turaqty aýa-raıy kezeńi belgili bir aımaq úshin joǵary aýa temperatýrasy men jaýyn-shashynnyń az mólsheri paıda bolady. Nátıjesinde topyraqtaǵy ylǵal qory taýsylyp, egin qory azaıady nemese joıylady. Bul qubylys birneshe aıǵa, tipti jyldarǵa sozylýy múmkin. Nemese 15 kúnnen keıin jarııalanýy múmkin.
Adamzat tarıhyndaǵy eń uzaq qurǵaqshylyq - Ońtústik Amerıkanyń batys jaǵalaýyndaǵy Chılı memleketiniń aýmaǵynda ornalasqan "Atakama" shólinde boldy. Atakamada 1570 jyldan 1971 jylǵa deıin jaýyn-shashyn bolmaǵan. Tórt ǵasyr boıy tirshilik nárin kórmegen ol - jerdegi eń qurǵaq shól sanalady. Shóldegi qurǵaqshylyqtyń shyǵý tórkini óziniń ornalasqan jerine baılanysty: jelderden ony And jáne Chılı jaǵalaý jotalary jabady. Muhıttan keletin ylǵaldy aýa taýlardyń shyńdarynda qalyp qoıady jáne shólge kirmeıdi. Kiretin nárse joǵary qysym sebebinen tumanǵa aınalady. Salqyn Gýmboldt aǵymy da jaǵdaıdy qıyndatady - jeldi salqyndatyp, olardy ylǵaldan aıyrady. Atalǵan sebepterge baılanysty Atakama shólinde nóser óte sırek kezdesedi. Jylyna shamamen 10 mm jańbyr jaýady. Munda eń tómengi ylǵaldylyq - 0% tirkelgen.
Jaýyn-shashynnyń azdyǵy Atakamanyń eleýli sıpattamasy bolǵanymen, erekshe jaǵdaılar da bar. 2012 jyly Altıplano ústirtiniń qysy Atakamaǵa tasqyn sý ákeldi. 2015 jyldyń 25 naýryzynda qatty jańbyr shóldiń ońtústik bóligine áser etti.
Naǵıma Sahan
