Izdený jolyndaǵy oqýshy óziniń jańa ıdeıasy jaıdy áńgimeleıdi. Ol ózi qolǵa alǵan jumysty qaıda qoldanýǵa bolatynyn aıtyp, sebebin de túsindirdi.
Ár óńirde talantymen talaıdy tamsandyryp, bilimimen kózge túsip júrgen jastar barshylyq. Solardyń biri oqýshylar arasynda alǵash ret nanospýtnık oılap tapqan jas ónertapqysh – Sholpan Amankeldi. Qazirgi tańda ol Almaty qalasyndaǵy M.Bazarbaev atyndaǵy №138 gımnazııada oqıdy.
Jas ǵalym bala kezinen jańa dúnıeni tanyp-bilýge qumar bolǵan.
«Kishkentaı kezimnen tabıǵattyń tylsym syrlaryn túsinýge tyrysyp, aınalamdaǵy dúnıeni zertteýmen aınalystym. Jyldar ótken saıyn ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyǵym arta tústi. Túrli kitaptardy oqyp, tanym kókjıegimdi keńeıttim. Osy bir qabiletimdi baıqaǵan ata-anam meni ǵylymı úıirmelerge qatystyrdy. Osylaısha úıde alǵashqy tájirıbelerimdi jasaı bastadym», - deıdi ol.
Qajyrly eńbek pen izdenistiń nátıjesinde Sholpan «Venus-Sat.kz» atty nanospýtnıkti oılap tapty. Aıtýynsha, ıdeıa eldegi qurǵaqshylyq máselesi kóbeıgennen týǵan.
«Bul – ozon qabatyn, aýadaǵy hımıkalyq bólshekterdi zertteýge arnalǵan tehnıka. Jumys 2021 jyly bastalǵan edi. Oǵan deıin sporttyq robototehnıkamen aınalysatynmyn. Nanospýtnık ózekti geoaqparatpen qamtamasyz etedi. Bolashaqta osy otandyq týyndydan alynǵan geoaqparatty jasandy jańbyr shaqyrtýǵa paıdalanamyz degen oıdamyz. Ideıa eldegi qurǵaqshylyq máselesine oraı alańdaýshylyqtan týdy. Al qurylǵyny jasap shyǵý úshin fızıka, hımııa, bıologııa, ınformatıka, geografııa salalaryn jetik meńgerý kerek boldy. Jumys 100-den astam prototıpten bastaldy. Bul joba men úshin tek ǵylymı jumys emes, tulǵalyq ósý proesi boldy. Búginde ónertabysymdy patentteýdi qolǵa aldym. Qazirgi tańda ol ekspertızalyq proessten ótýde», - dep túsindirdi jas ónertapqysh.
11 synyp oqýshysy bolashaqta óz jobasyn Semeı ormanyna baǵyttaýdy josparlap otyr.
«Nanospýtnık tek qysqa dıstanııada, ıaǵnı 5-10 kılometrge ushyryldy. Dese de, bul klımattyq baqylaýǵa jetkilikti derekterdi alýǵa múmkindik beredi. Men bolashaqta Semeı ormanyna osy jobamdy baǵyttaǵym keledi. Rezervat buǵan deıin eleýli synaqtardyń kýási boldy. Radıaııanyń, ásirese órtten keıin qorshaǵan ortamen jáne bıosferamen árekettesý múmkindiginiń qarastyrý meniń ǵylymı qyzyǵýshylyǵymnyń mańyzdy taqyryby ekenin atap ótkim keledi. Ǵylymı zertteýler men modeldeý belgili bir aýmaqtarda jańbyr jaýyp, ylǵaldylyqty arttyrý úshin quraldardy qamtamasyz ete alady, bul sý qoımalaryn qurýǵa jáne órt shyǵý yqtımaldyǵyn azaıtýǵa kómektesedi. Bul kóp qyrly tásil tek órt pen radıaııalyq áserdiń saldaryn zertteýdi ǵana emes, sonymen birge «Semeı ormany» qoryǵynda bolashaq apattardyń aldyn alý jáne biregeı tabıǵı ortany qalpyna keltirý boıynsha belsendi sharalardy qabyldaý múmkindigin beredi», - deıdi ol.
Ǵylymdaǵy jas ǵalymnyń qorjyny jarqyn jetistikteri toly. Atap aıtsaq, Sholpan Amankeldi AQSh, Indonezııa, Malaızııa syndy elderde ótken halyqaralyq baıqaýlarda top jaryp, úzdik nátıje kórsetken. Osy oraıda ol Úkimet tarapynan úlken qoldaýdyń bolǵanyn aıtty.
«Balı qalasynda ótken INNOPA-2022 halyqaralyq jas ónertapqyshtar baıqaýyna qatysyp, 1-oryn aldym. 35 memleket boı kórsetken jarysqa Qazaqstan birinshi ret qatysty. Úkimet tarapynan úlken qoldaý, ári kómek boldy. Almaty qalasy Bilim basqarmasynyń "Almaty daryny" daryndy balalar men talantty jastardy anyqtaý jáne qoldaý jónindegi ortalyǵy tolyqtaı jarystyń shyǵynyn kóterdi. Ortalyqtyń dırektory Gúlnur Kárimǵajy osy saparda bizdi baqylaýǵa aldy. Moraldy qoldaý kórsetkeni úshin ol kisige alǵysymymdy bildirgim keledi. Sonymen qatar, Halyqaralyq ǵylymı yntymaqtastyq ortalyǵy (ICSC) Lázzat Qusaıynova úlken kómek qolyn sozdy», - deıdi Sholpan.
Bıyl mektep bitiretin jas túlek óziniń qaı baǵytta oqıtynyn anyq biledi.
«Bolashaqta osy kompıýterlik ǵylym salasyn jetik meńgergim keledi. Ózimdi osy salada kóremin. Joǵarǵy oqý orny jaıly áli tolyq senimdi emespin. Alaıda, Qazaqstannyń ǵylym salasyna úlken eńbek qosqym keledi», - dep túıindedi ónertapqysh.
Dıana Asan
«Adyrna» ulttyq portaly
