Qazaqstan Qaraşyǧanaqta gaz öŋdeu zauytyn (GÖZ) salu jobasyn uaqytşa toqtatty. Būǧan italiialyq Eni jäne britandyq Shell jetekşılık etetın investorlar konsorsiumymen aradaǧy kelıspeuşılık sebep boldy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly Fergana agenttıgıne sıltep.
Bloomberg agenttıgınıŋ derekterıne säikes, taraptar qūrylystyŋ negızgı şarttaryna, äsırese onyŋ qūnyna qatysty ortaq kelısımge kele almaǧan. Osyǧan bailanysty Qazaqstan zauytty öz küşterımen salu mümkındıgın qarastyruda.
Aita ketsek, Batys Qazaqstanda ornalasqan Qaraşyǧanaq mūnai-gaz kondensat ken orny — älemdegı eŋ ırı ken oryndarynyŋ bırı. Aumaǧy 280 şarşy şaqyrymnan asady. Ony 1997 jyly 40 jylǧa jasalǧan Önımdı bölu turaly kelısım (ÖBK) aiasynda halyqaralyq konsorsium igerıp jatyr.
- Shell jäne Eni — ärqaisysy 29,25%
- Chevron — 18%
- LUKOIL — 13,5%
- QazMūnaiGaz — 10%
Biyl mūnda 11,14 mln tonna mūnai jäne 25,57 mlrd tekşe metr gaz öndıru josparlanǧan. Bıraq ken ornynda gaz öŋdeu quattary joq. Sondyqtan öndırılgen gazdyŋ üşten bırı Reseidıŋ Orynbordaǧy GÖZ-na jöneltıledı. Būl üşın "Gazprom" men "QazMūnaiGazdyŋ" bırlesken käsıporny — "QazRosGaz" qūrylǧan.
KSRO kezınde salynǧan Orynbor zauyty jiı jöndeuge jabylady. Būǧan qosa, Reseige qarsy sanksiialar men EO-nyŋ sūiytylǧan gaz importyna embargosy jaǧdaidy qiyndata tüstı. 2024 jyldyŋ basynan bastap, "QazRosGaz" Euroodaqqa eksportty toqtatty. Orynborda Qazaqstan gazynan sūiytylǧan mūnai gazy öndırılmei qaldy. Osy sebeptı Qazaqstan gaz eksporty men tabystan aiyrylyp otyr.
Reuters deregınşe, biyl Orynbordan 180 myŋ tonna sūiytylǧan mūnai gazy eksporttalǧan, onyŋ ışınde:
- Auǧanstan — 112 myŋ t
- Polşa — 53 myŋ t
- Belarus pen Latviia — 7 myŋ t
Būl jaǧdai Qazaqstandy gaz öŋdeu zauytyn özınde saluǧa itermeledı.
2022 jyly eldegı qaŋtar oqiǧasynan keiın Prezident Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda energetikalyq daǧdarys baryn aitty. Dizel, aviakerosin, sūiytylǧan mūnai gazy jäne elektr tapşylyǧy oryn aldy. QazaqGaz kompaniiasy jaŋa öndırıs oryndaryn gazǧa qosudy uaqytşa toqtatqan.
Sol jyly Qaraşyǧanaqta GÖZ salu jospary jariialandy. Jylyna 4 mlrd tekşe metr gaz jäne 600 myŋ tonna sūiytylǧan mūnai gazyn öŋdeitın zauyt salu közdeldı. Jobanyŋ qūny — $3–3,5 mlrd. Iske qosu merzımı — 2028 jyl.
Alaida, soŋǧy mälımetterge qaraǧanda, konsorsium Qazaqstannan $1 mlrd şyǧyndy öteudı sūraǧan jäne ıske asyru merzımın 2030 jylǧa şegerudı ūsynǧan. Sonymen qatar, investorlar zauyt qūrylysyn arbitrajdyq daudy retteu mäselesımen bailanystyrǧysy kelgen.
Būl ūsynystar Qazaqstan tarapyna ūnamai, joba "QazMūnaiGazǧa" berıluı mümkın degen şeşım talqylanuda.
29 mamyrda Nūrlan Jūmaǧūlov (Qazaqstannyŋ mūnaiservis kompaniialar odaǧynyŋ atqaruşy direktory) özınıŋ Telegram-arnasynda:
«İnvestorlar ketse de, GÖZ qalady. Ol keler ūrpaqqa qyzmet etedı, Qaraşyǧanaqta gaz jetkılıktı», — dep jazdy.
Äzırge Qazaqstan bilıgı de, investorlar da resmi tüsınıkteme bergen joq. Bıraq Upstream basylymynyŋ habarlauynşa, Qazaqstan bilıgı Eni men Shell kompaniialaryna barlyq jūmystardy toqtatyp, bırlesken jūmys tobyn taratu turaly talap qoiǧan. Jobanyŋ bolaşaǧy turaly şeşım mausym aiynyŋ soŋyna deiın qabyldanady dep kütılude.
