Qazaq diasporasy köp şoǧyrlanǧan elderdıŋ bırı - Özbekstan. Osy elde tūratyn qazaqtar Şavkat Mirziiaev bilıkke kelgelı jaǧdailary jaqsara bastaǧanyn aitady. Bıraq keibır sarapşylar būl pıkırmen kelıspeidı.
«QAZAQSTANǦA KÖŞETINDER AZAIDY»
Yqylas Tūrǧanbaev Özbekstannyŋ Taşkent oblysyna qarasty Joǧarǧy Şyrşyq audanyndaǧy orta mektepterdıŋ bırınde mädeni ūiymdastyruşy (direktordyŋ tärbie ısı jönındegı orynbasary-red) bolyp jūmys ısteidı. Onyŋ aituynşa, bilıkke Şavkat Mirziiaev kelgelı jaǧdai bırşama tüzelgen.
- Jaŋa jūmys oryndary aşylyp, tūrǧyndarǧa jeke käsıbın damytu üşın tömegı paiyzben nesie beru mäselesı jolǧa qoiyla bastady.Soŋǧy uaqytta Qazaqstanǧa köşetınderdıŋ sany da bırden azaiǧan, - deidı ol.
Taşkent oblysynyŋ joǧarǧy Şyrşyq auylynda tuyp ösken, qazır Şymkent qalasynda tūratyn Nūrǧisa Dusetovtıŋ aituynşa, Özbekstandaǧy özgerısterge qarapaiym halyq taŋ qalyp jür.
Özbekstannan kelgen qazaq Nūrǧisa Dusetov.
- Mysaly bır aŋdy köp uaqyt qorada qamap ūstap otyrasyŋ da, keiın ony syrtqa bos keŋıstıkke aparyp tastaisyŋ. Sol kezde ol aŋ ne ısterın bılmei qalady. Özbekstanda da qazır tura sondai jaǧdai bolyp jatyr. Şynymen osyndai qoǧamǧa aiaq bastyq pa dep qarapaiym jūrt özderıne älı senbei jatyr. Öitkenı jūmys oryndary aşyla bastady. Turizmdı damytu maqsatynda kez-kelgen elge viza berıle bastady. Būryn basqasyn bylai qoiǧanda metronyŋ özınde suretke tüsu mümkın emes edı. Keide bır ülken ǧimarattardyŋ janynda fotoǧa tüsıp jatsaŋ milisiialar kelıp senı tergeuge alatyn. Qazır ondai oqiǧalardyŋ bır de bırı joq, - deidı ol.
Al Taşkentte tūratyn Arnat Dosan Azattyqqa Aqtöbedegı avtobus apatynkeiın bilık halyqqa arnalǧan bırneşe joba bastaǧanyn aitady. Mäselen bilık käsıp bastauşylarǧa paiyzsyz nesieler berıp, jalǧa alǧan ǧimarattardyŋ jaldau şyǧynyn biudjetten ötep berıp jatyr.
- Özbekstandaǧy qazaqtardyŋ 30 paiyzy lauazymdy qyzmet jasaidy. Bıraq jergılıktı özbek ūltynyŋ ökılderı sekıldı qazaqtar da qazır qara jūmystarǧa beiımdelgen. Jastar negızınen qūrylysta, fabrikada nemese tıgın sehtarynda jūmys ısteidı. Būryn Özbekstanda jūmyssyzdyq köp boldy. Sonyŋ saldarynan jastar şetelge, Qazaqstan men Reseige jūmys ızdep ketetın. Qaiǧyly jaǧdailar da boldy. Jaŋa prezident qazır osy tarapta jūmystardy qolǧa alyp jatyr, - deidı Taşkent qazaǧy.
Özbekstandaǧy Zarafşan qalasy tübındegı Rahat auylyndaǧy qazaqtar.
2000 jyldary Özbekstannan Qazaqstanǧa köşıp kelgen jurnalist Ahmet Ömırzaq Mirziiaev kelgennen keiın jaǧdai özgergen siiaqty körıngenımen şyn mänınde bärı būrynǧy qalypta ekenın aitady.
- Özbekstanda şynaiy aqparat syrtqa şyqpaǧannan keiın qarapaiym jūrt bolmaşyǧa senedı. Jaŋa prezident qandai da bır özgerıs jasaǧysy keledı. Bıraq ekonomikanyŋ älsızdıgı men naryqtyq ekonomikanyŋ zaŋdaryna tolyq erkındık bermegennen keiın bärıbır nätijesız bolyp jatyr. Özbekstannyŋ oqşaulanu saiasaty älı aşylyp kete qoiǧan joq, - deidı ol.
ÖZBEKSTANDA QAZAQ MEKTEPTERI AZAIǦAN
Özbekstan qazaqtary Azattyqqa eldegı qazaq mektepterınıŋ bırazy aralas ne özbek mektepterıne ainalyp jatqanyn aitady. Olar qazaq mektepterınıŋ azaiuyna ata-analardyŋ ötınışı sebep deidı.
- Joǧarǧy Şyrşyq audandaǧy otyzǧa juyq qazaq mekteptıŋ basym bölıgı aralas nemese özbek mektepterıne ainalyp kettı. Bıraq būl bilıktıŋ küşteuı nemese ügıtteuınen bolyp jatqan dünie emes. Ata-analardyŋ öz tarapynan tüsken ötınışter negızınde jüzege asyp jatyr. Ata-analarǧa keide "Būlaryŋyz ne, qazaq tılınde de jaqsy, sapaly bılım beremız" dep tüsındıremın. Bıraq bärıbır de aitqandarynan qaitpaidy. Olardyŋ "Özbekstanda bolaşaq özbek tılınde ǧoi" deidı. Bıraq men de, maǧan deiıngıler de orta mekteptegı jalpy bılımdı qazaq tılınde aldyq. Keiın Taşkentke kelıp joǧary bılımdı özbek tılınde nemese orysşa oqydyq. Odan eş qiyndyq körgen joqpyz ǧoi. Sony qazırgı ata-analar tüsınbeidı, - deidı Özbekstanda mektepte ısteitın qazaq Yqylas Tūrǧanbaev.
Tūrǧanbaevtyŋ sözınşe, "qazaq mektepterınıŋ jabyluyna bır kezderı jergılıktı qazaqtardyŋ Qazaqstanǧa tüp qoparyla köşuı de sebep bolǧan.Qazır qazaqtar ǧana tūrǧan kei auyldar qaŋyrap qalǧan".
Nūrǧisa Dusetov Özbekstanda tūratyn tuystaryna jiı baryp tūrady. Ol Özbekstan qazaqtary balalaryn özbek mektepterıne auystyruy nemese joǧarǧy basşylyqqa qazaq mektebın özbek mektebıne auystyru turaly aryz tüsıretın jaǧdailardy är barǧan saiyn estitının aitady.
Al Özbekstannan Qazaqstanǧa oralǧan Ahmet Ömırzaq "qazaq mektepterınıŋ jabyluyna az ūlt ökılderıne arnalǧan mektepterdıŋ tolyq bolmauy iaǧni toǧyz synyptyq mektep deŋgeiınde qaluy sebep boldy. Öitkenı özge ūlt ökılderı oqityn mekteptıŋ oquşylary toǧyzynşy synyptan keiın tek kolledjder men akedemiialyq liseilerge ketıp qaldy. Al joǧarǧy oqu ornyna tüsu üşın on bır jyldyqty özbek tılınde bıtıru kerek. Mıne, osy sebeptı qazaqtar balalaryn tek özbek mektepterıne beruge mäjbür bolady. Şyn mänınde ol jaqta qazaq tılınde joǧary bılım alu jyldan jylǧa azaiyp bara jatyr" deidı.
Özbekstandaǧy Qazaq ūlttyq- mädeni ortalyǧy töraǧasynyŋ orynbasary Şerälı Sadiqov "bızge joǧary jaqtan sūhbat beruge tyiym salynǧan" dep Özbekstandaǧy qazaqtardyŋ sany men ondaǧy qazaq mektepterı turaly qandai da bır aqparat beruden bas tartty.
2017 jyly Astanada ötken Düniejüzı qazaqtarynyŋ qūryltaiyna kelgen kezde Özbekstandaǧy qazaq ūlttyq-mädeni ortalyǧynyŋ töraǧasy Serıkbai Üsenov "Özbekstanda 396 qazaq mektebı bar. Tört universitette türlı ūlttar jetı tılde oqidy. Mäselen, Qaraqalpaqstanda 350 myŋ qazaq bolsa, sol jerdegı instituttarda qazaq tılınde fakultetter bar. Balalarymyz qinalmastan joǧary oqu oryndaryn bıtırıp jür. Taşkenttıŋ özınde Nizami atyndaǧy pedagogikalyq universitette mektepterge qazaq tıldı mūǧalımder daiyndaimyz. Sol siiaqty Syrdariia oblysy Gülstan qalasynda qazaqşa oquǧa mümkındık bar. Qazaqtar qazaq tılın de, özbekşenı de, orysşany da bılemız. Balalarǧa balabaqşadan aǧylşyn tılın de üiretıp jatyrmyz" degen edı.
azattyq.org
