"Qaŋtar oqiǧasynda zardap şekken käsıpkerlerge qūrǧaq uäde emes, naqty kömek qajet"

Aq jol partiiasy "Qaŋtar oqiǧasynda zardap şekken käsıpkerlerge qūrǧaq uäde emes, naqty kömek qajet" dep, būl turaly «Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattyq saualynda Erlık Ömırǧali QR Premer-Ministrı Ä.A. Smaiylovqa saual joldady, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.  Täuelsızdık tarihyndaǧy būryn-soŋdy bolmaǧan, adam şyǧyny köp qaŋtardaǧy qaiǧyly oqiǧa bükıl elge ülken ziian keltırdı. Orasan şyǧynǧa käsıpkerler de tap boldy. Mysaly, ALSER, Belyi Veter, Sulpak Mi.com.kz, Satel dükender jelısı jäne basqa da käsıpkerler şyǧyndar turaly däleldı bazasy bola tūra, bankterdegı qaryzdarǧa qatysty tölemderdı jabu, sondai-aq salyqtar, jetkızuşıler men  saqtandyru poliusı barlarǧa qatysty mäseleler alaŋdatady. SOO jäne basqa jyljymaityn mülık ielerı jäne olardyŋ jalǧa aluşylary qysqa merzımde özderınıŋ käsıpkerlık qyzmetın qalpyna keltıruge ūmtyluda, alaida ǧimarattyŋ infraqūrylymy (elektr kabelderı, su qūbyry) zaqymdaldy, būl jöndeu jūmystaryn qiyndatuda. Aldyn ala esepteuler boiynşa şyǧyn somasy jüzdegen myŋnan bırneşe milliard teŋgege deiın türlenude. Köptegen adamdar üşın şyǧyndar tolyq bankrottyqpen jäne ömır boiy qaryzǧa jūmys ısteu perspektivasymen teŋesedı. Qazırgı uaqytta olarǧa qandai da bır saraptama men ıs-qimyl algoritmderı qajet ekenın tüsındırude, bıraq eşkım būdan ärı ne bolatynyn jäne biznestı qalai saqtau kerektıgın naqty bılmeidı. Biznes qauymdastyq kelesı mäselelerge alaŋdaidy:

1. qaryzdary bar adamdardyŋ tölemderı boiynşa mäsele.
2. önım beruşıler aldyndaǧy tauardy töleu mındettemesı mäselesı.
3. salyqtar boiynşa sūraqtar. Būl şottarǧa tıkelei tölem nemese qandai da bır salyq jeŋıldıkterı bola ma? Joǧalǧan aktivter somasyna QQS töleuden bosatu nemese taǧy basqa jeŋıldetuler boluy mümkın be?
4. saqtandyru tölemderınıŋ mäselesı - saqtandyru kompaniialary keltırılgen zalaldy öteidı dep mälımdegender bar; sonymen bırge, bizneske «saqtandyru saiasi täuekelder men fors-majordy ötemeidı» dep jauap bergen jaǧdailar köp.

Keşıktırudıŋ är künı käsıpkerler üşın jaŋa şyǧyndar men jaŋa mäselelerdı köbeitedı. Türlı uädelerge qaramastan, biznes ärı qarai ne ısteu kerektıgın tolyq bılmeidı. Köptegen käsıpkerlerdıŋ jetkızuşılermen şarttyq mındettemelermen jäne jaqyn arada öteluı tiıs tölem şarttarymen qoldary bailanǧan. Bıraq jai ǧana tonalǧan tauar üşın qalai tölem jasauǧa bolady? Būl künderı ŪKP-nyŋ atyna köptegen syn aitylyp jatyr, ol käsıpkerlerge praktikalyq kömektıŋ ornyna käsıpkerlık basqarmalary men qūqyq qorǧau organdary olarsyz jinaityn zalaldyŋ qandai da bır statistikasyn jinauda. Olar fors-major turaly anyqtama berude, alaida ol Azamattyq kodekstıŋ 374-babyna säikes aqşalai mındettemelerge qoldanylmaidy, demek mūndai anyqtamalardyŋ paidasy az. Qazır käsıpkerlerge anyqtama emes, saqtandyru kompaniialaryna qoiylatyn talaptar qajet – türlı syltau oilap tapai, biznestı jedel qūtqaru kerek. Äitpese, ol saqtandyrudy satyp alǧanda kezde ne üşın aqşa töledı? Ükımetke qoiylatyn talaptar qajet - memleket ärqaşan qauıpsızdıkke jauap beruı kerek, būl azamattardyŋ memleketpen qoǧamdyq kelısımınıŋ negızı. Mäselenı tek salyqtarmen ǧana emes, sonymen qatar Prezident aitqandai, bızdıŋ qalalarymyzǧa jasalǧan şabuyldy «qalys jıbergen» memlekettık organdardyŋ kınäsınen tuyndaǧan basqa da mındettemelermen şeşude kömek qajet. İä, bankter merzımın ötkızıp alǧany üşın aiyppūl eseptemeitının jäne TJ kezeŋınde kreditter boiynşa merzımın ūzartatynyn habarlady. Al tötenşe jaǧdai aiaqtaldy. Bıraq biznes qalpyna keltıru boiynşa jūmystar bastaǧan joq, al būzylǧan nysandardyŋ jūmysşylary älı kırıs ala almai otyr. Baiandalǧannyŋ negızınde mynalardy ūsynamyz:

1. Qarjy monitoringı agenttıgı barlyq bankter men mikrokredittık ūiymdardy keiınge qaldyru aiaqtalǧannan keiın aǧymdaǧy tölemderdı ūlǧaitpau üşın qaryz merzımderın ūzarta otyryp, zaŋdy tūlǧalar üşın de, jeke tūlǧalar üşın de kırısterdı jöndeu jäne qalpyna keltıru üşın barlyq qaryzdardy 90 künge keiınge qaldyrudy mındetteu.
2. Däl sol sebeptermen jäne däl osy merzımder boiynşa salyqty keiınge qaldyru.
3. Terrordan zardap şekken üi-jailar men tūrǧyn üilerge jöndeu jūmystaryn jürgızuge paiyzsyz nesieler beru turaly mäselenı pysyqtau.
4. Bas prokuratura men qarjy naryqtaryn retteu jönındegı agenttık saqtandyru kompaniialarymen daularda käsıpkerlerdı qorǧauy qajet, öitkenı saqtandyru kompaniialary käsıpkerler tarapynan jasalatyn tūraqty tölemderge qaramastan saqtandyru tölemderın töleuden bas tartuda