Almaty. 1990 jyl. Jaz. Jeltoqsan köşesı 177-degı TV men Radio üiınıŋ kıre berısınde SSSR halyq deputaty znachogın taqqan Mūhtar Şahanovty küzettegı ekı milisioner ışke jıbermei tūr eken. “Aipyrmai, Saǧat qaida, Saǧat”-, deidı daŋqy dürıldegen aqyn. Sırä, Mäskeudegı SSSR Halyq deputattarynyŋ mäjılısınen kele sala, Almatyny auylyndai körıp, ruhy bır dostaryn kezek-kezegımen, aldyn-ala habarlaspai aralap jürse kerek. Jaǧdaidy lezde tüsındım. Küzetşılerge menı Predsedatel jıberdı, Halyq deputatyn qarsy aluǧa dep, kuälıgımdı körsetıp, 4-şı qabattaǧy Saǧat Äşımbaevtyŋ kabinetıne apardym. “Myqty ekensıŋ” dep maqtauyn aiamaǧan Aqyn, sodan menı körse kıtabyŋa qoltaŋba jazyp syilaityn. Ärine, ol kıtaptar oqylmai sörege jinala berdı. Mektepte ǧalamat öleŋderıne ǧaşyq boldyq. Keiıngı jazǧandary jinalys-kezdesulerde, toilarda aitylǧan dünie bolar dep qabyldadyq. Kei toilarda ūlt pen tıl mäselesın saǧatqa juyq aityp, soŋynda “attary kım edı?”dep, sūrap alyp, jas jūbailarǧa tılek bıldıretın. Pendeşılıkpen külemız. Bıraq, ǧūlamalar biografiiasyn oqysaŋyz köp ūqsastyqty tabasyz…
Mūhtar Şahanov syilaǧan sol kıtaptarda tyŋ dünieler jazylǧanyn Ǧūlama jazuşy Mūhtar Maǧauinnıŋ attas ärıptesı turaly keşegı kölemdı essesın oqyǧanda tüsındım. 7-8 jyl būryn “Rossiia” teleradiokompaniiasynyŋ analitigımen dastarhandas bolyp, äŋgıme qyza-qyza şegıne taqaǧanda, bır qūpiiasyn aitqan. Reseidegı türlı zertteu ortalyqtarynyŋ qorytyndysy boiynşa Qazaqstandaǧy ūltşyldar kösemı Mūhtar Şahanov dep. Bızdıŋ ışı-syrtymyzdy baqylap jürgen talai alyp elderdıŋ zertteulerınde de Şahanov solai atalatyn bolar. Uaqyt öte Şahanovtanu ǧylymy bolary sözsız. Sonda bügıngı talas-tartys ta tılge tiek bolar. Endı sol turaly bır mysal.
Orystyŋ ūltşyl ziialysy, äigılı jazuşy, Nobeldık syilyqtyŋ laureaty İvan Bunin estelıkterın oqysaŋyz köp jäitke qanyǧasyz. Maksim Gorkii turaly: ”jazuşylyǧy şamaly, osy saiqymazaqtyŋ bep – perdesın äşkerelep, ūiatsyz kök közderıne tükırer kün qaşan tuar” nemese “Kuprin turaly estelık jazu üşın, onyŋ ışkıştıgın aitu ūiat sekıldı. Al, araqqorlyǧyna toqtalmasaŋ, oqyrmanǧa ūsynar dünie şyqpaidy”,-dep jazady.
Mäŋgılık el, ūly halyqpyz deimız. Mıne, mäŋgılık el, ūly halyqtar mūndaiǧa pysqyrmaidy da. Ondai mysaldar myqty elderde myŋdap jazylǧan. Soǧan küiıngen eşkım joq. Tegınde, osyndai dünielerden dürbeleŋ jasai bersek, şırkeuden alastalyp, ǧūmyrynyŋ soŋynda qatty synalǧan jazuşylar patşasy Lev Tolstoidyŋ jerlenu jaǧdaiy qaitalanady. Sol Bunin “Osvobojdenie Tolstogo” estelıgınde, mūjyqtardyŋ, özderınıŋ asyrauşysy bolǧan Grafty jerleu kezınde, är jasaǧan tırlıgıne aqşa sūrai bergenın ökınışpen baiandaidy. Sözdı sol qalpynda qabyldaityndar köp. Jalǧan namysqa ulanǧan auyldastary Abaidy sabaǧanyn ūmytpaiyq.
Dauylpaz jyrau Jambyl men ūly aqyn Mūqaǧali turaly Mūhtar Şahanovtyŋ öleŋdetkenı, moiyndaiyq, ejelden el auzynda jürgen hikaiattar. Sondyqtan da olar tarihta attary qalǧan Ūly tūlǧalar. Ǧūlamalar Kün sekıldı, qatty jaqyndasaŋyz küidıredı, tıpten örtep jıberuı de mümkın. Aqyldylardyŋ ūlylarmen alystan syilasatyny sodan şyqqan.
Mahat Sadyq,
Feisbuk paraqşasynan
