Künı keşe QR Qorǧanys salasynda eleulıözgerıster oryn aldy. Mūrat Bektanov qyzmetınenbosatylyp, Ruslan Jaqsylyqov ministr bolypjaŋa lauazymdy ielendı.
Alaida oǧan deiın QR Premer-Ministrı Älihan Smaiylov Ükımetotyrysynda barlau qürylymdary men qarulyküşterdı daiyndau boiynşa jaŋa reformalarjasaudy tapsyrǧan edı.
Äsırese äskeriqyzmetşılerdıŋ tabysyn arttyru, äskerdı qaru-jaraqpen, tehnikamen, kölık aviasiiasymenjaraqtandyru mäselesıne erekşe nazar audardy. Sebebı elde soqyr ürei tudyrǧan qaqtyǧystankeiın qalai da QR-nyŋ qorǧanys qabıletın nyǧaitukerek ekenın atap öttı. El basyna kün tusa, qolyna qaru alyp, maidan şebınıŋ aldyŋǧy qatarynda tūratyn qazaqtyŋqaisar äskerı bar. Tıptı soŋǧy keleŋsız jaǧdailartuyndaǧan uaqytta sol jauyngerler basyn tauǧa, tasqa da soǧyp, künı-tünı el tynyştyǧynküzetumen boldy.
Ökınışke orai, ajaldyŋqūşaǧynda ketkender de joq emes. Er esımı - el esınde, degenmen aptaldai azamattardy jerqoinyna tapsyrǧanymyz ökınıştı örteidı. Halyqarasynda "bız ışten şyqqan şūbar jylandarǧaözımız tötep bere almaimyz, endeşe syrttan kelgenjaudan qalai qorǧanbaqpyz?" degen qauesetter de tarap jür.
Mümkın bız köp närseden habarsyzşyǧarmyz. Sonymen Qazaqstannyŋ Qarulyküşterı turaly sız ben bız ne bılemız? Qaruly Küşterdıŋ qataryna bır emes bırneşemekemelerdıŋ kıretını belgılı. Būl qūrylym äskeribasqaru organdary, Qaruly küş türlerı, arnaiydaiyndyqtan ötken äskerler, tyl jäne äskeri oquoryndary, ǧylymi mekemelerden tūrady.
Alǧaşynda osyndai jüie bolǧanymen, keiınnenülken özgerıs engızıldı. Söitıp Qorǧanysministrlıgıne Işkı ıster ministrlıgınıŋ ışkıäskerlerı, respublikalyq "Ūlan" , Ūlttyqqauıpsızdık komitetınıŋ şekara qyzmetı, aumaqtyqjäne azamattyq qorǧanysty basqaratyn organdarda engızıldı.
Atalǧan äskerilerdıŋ basty mındetı«Qazaqstan Respublikasynyŋ qorǧanysy men Qaruly Küşterı turaly» QR Zaŋynyŋ 5-tarau 18-tarmaǧynda taiǧa taŋba basqandai körsetılgen. Olar agressiia tuyndaǧan jaǧdaida toitarysberuge, el egemendıgın qorǧauǧa, aumaqtyqtūtastyqty saqtauǧa, tıptı äue keŋestıgın küzetugejäne QR bekıtken halyqaralyq şarttardaǧymındetterdı oryndauǧa tiıstı.
Būl soǧys qaupıtuyndaǧan jaǧdaida jedel jüzege asatynäreketter. Bıraq būl Qaruly Küşter elde haos ornaǧan jaǧdaida ǧana öz qyzmetın atqaradydegendı bıldırmeidı. Beibıt kezeŋdegı bastyfunksiiasy jauyngerlık daiarlyqty qamtamasyzetu, memlekettık şekarany küzetu, maŋyzy bar äskeri nysandardy baqylauda ūstau, kez kelgenqiyn jaǧdaida batyl ıs-qimyl jasau, özge de türlıoperasiialarǧa qatysu siiaqty faktorlardyqamtidy. Qazaqstan Täuelsızdık alyp, türlı daǧdarystardandemıgıp şyqqanymen, bır kezeŋderı geosaiasijaǧdaiymyzda ülken qiyndyqtar boldy. Mäselen, şekaraǧa taiau maŋdaǧy qaqtyǧystar, ekstremistıktop ökılderınıŋ şabuyly. Osyndaiproblemalardan ainalyp ötu maqsatynda 2007 jyly 27 nauryzda QR Prezidentınıŋ jarlyǧymenjaŋa Äskeri Doktrina bekıtılgen edı.
Äsırese, qaruly janjaldardyŋ aldyn alu jäne ony boldyrmau, äskeri qauıpsızdıktı qamtamasyz etu, äskeri küşterdı damytu, saiasi, diplomatiialyq, äleumettık, ekonomikalyq, aqparattyq, qūqyqtyqqauıpsızdıktı qamtamasyz etu baǧytyndaǧyqabyldanǧan būl eŋ dūrys şeşım bolatyn. 2003 jyldan bastap qūrlyq küşterınıŋ öŋırlıkqolbasşylyqtary qūryldy.
Qazaqstannyŋ tükpır-tükpırınde ornalasqan äskeri bölımşeler, brigadalar bırneşe ortalyqqa bırıktırıldı. "Astana" öŋırlık qolbasşylyǧy - QR Joǧarǧy bas qolbasşysy Stavkasynyŋ rezervı. Ol Aqmola, Qaraǧandy, Qostanai, Soltüstık Qazaqstanoblystarynyŋ äkımşılık şekarasynda ornalasqan.
Ştaby Qaraǧandyda oryn tepken. "Şyǧys" öŋırlık qolbasşylyǧy Şyǧys Qazaqstan men Pavlodar aimaqtarynyŋ şekarasyn qamtidy. Ştaby Semeide. Batys Qazaqstan, Atyrau (ştab ornalasqan qala), Aqtöbe, Maŋǧystauaimaqtarynyŋ şekarasy "Batys" öŋırlıkqolbasşylyǧyna qaraidy. Al soŋǧy öŋırlıkqolbasşylyq "Oŋtüstık" degen atauǧa ie. OlQazaqstannyŋ kielı Türkıstan, Jambyl (ştab), Almaty, Qyzylorda qalalarynyŋ şekarasyndaornalasqan. Olardyŋ ärqaisysynyŋ qūramynabelgılengen aumaqtaǧy mehanikalandyrylǧan, raketalyq, artilleriialyq, injenerlık, tank brigadalary, jeke barlau polkılerı, motoatqyşbatalonderı kıredı.
Qazaq jauyngerlerın qaru-jaraqpen qamtamasyzetu 99 arnaiy mamandandyrylǧan kompaniialardyqamtityn 10 logistikalyq baza men 9 barlaupolisıne jüktelgen. Sonymen qatar ükımettarapynan jyl saiyn ülken kölemde qarjybölınıp otyrady. Mysaly, bır kezeŋderı 3 mlrd teŋgege Portativtı spetrometlerdıŋ jiyntyǧy, KPO-1M ülgıleu jinaqtaǧyştary, Biologiialyqzattardy taba alatyn jaŋa zamanaui qūraldarsatyp alynǧan. Sondyqtan Qazaqstanda qazırgıtaŋda süiretıletın artileriiadan bastapjyljymaly zeŋbırekter, dürkın artilleriia, taktikalyq zymyran keşenderıne deiın bar. Qazaqstan qorǧanys äleuetı jönınen älem boiynşa52-oryndy iemdenedı, al tūraqty äsker sany boiynşa 70-orynǧa jaiǧasqan.
Joǧardaǧy äskeriönımderden bölek qorǧanys küşterın joǧarǧydeŋgeidegı tehnikamen tolyqtai jabdyqtaitynnegızgı üş alyp käsıporyn bar. Olar: QazaqstanParamaunt İnjiniring, Eurokop Qaz. İnjiniring, Granit-Tales Elektroniks. Bırıbızdıŋ äskerlerdı Barys, Nomad, Arlan atauymenbelgılı brondyq kölıktermen, al ekınşısı ES-145 tıkūşaqtarymen, üşınşısı radiolokasiialyqtehnikamen qamtamasyz etedı.
1998 jyly 1 mausymda QR aumaǧynda äue qorǧanysküşterı qūryldy. Onyŋ da belgılengen özındıkmaqsattary men jauapkerşılıgı bar. Olar elımızdıŋäue şebı qorǧanysyn qamtamasyz etıp, äskeri, memlekettık jäne äleumettık nysandardy äueşabuylynan qorǧap, QR Qaruly küşterınıŋ özge de qūrylymdaryna aviasiialyq kömek körsetugemümkındık beredı. Däl osyndai özderıne jüktelgenmındettı abyroimen atqaratyn äskeri-teŋızküşterı de Qazaqstanda jūmys ısteidı. Qysqasy, elımızdegı qorǧanys salasynyŋ qanatyqataiyp keledı. Jauyngerlerı batyl, qorǧanysymyqty eldı jau da, dau da ala almaidy. Aldaǧyuaqytta älı talai reformalardyŋ jasalatynynajäne jüzege asatynyna kämıl senemız. Ūltşylemes ūltjandy, qaisar, qairatty, el tynyştyǧynküzetuge daiyn jastarymyz aman bolsyn deptıleiık!
Aijan SYLANOVA
