Sportşylar, studentter, därıgerler, pedagogter, ǧalymdar, mūnaişylar, temırjolşylar – jappai jalaqy köteru taǧy kımderge qatysty bolady? Būl tosyn jaŋalyqty Ūlttyq ekonomika ministrlıgı jariialady, dep jazady "Adyrna" ūlttyq portaly inbusiness.kz-ke sılteme jasap.
Būl bas ekonomist Älıbek Quantyrov komandasynyŋ kezektı ūsynysy emes. Būl – tıkelei Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tapsyrmasy. "Qasırettı qaŋtar" oqiǧalaryna bailanysty Mäjılıstıŋ otyrysynda söz söilegen Prezident būdan bylai azamattardyŋ äl-auqaty jäne olardyŋ äleumettık köŋıl-küiı – basty mäselege ainalatynyna jäne ärdaiym memlekettıŋ nazarynda bolatynyna uäde ettı.
"Sifrlarmen oinaudy qoiyp, naqty ısterge köşu kerek. Äitpese memorgandar qalyptasqan kürdelı ahualdy "önımdı özın-özı jūmyspen qamtyǧandar", "beiresmi özın-özı jūmyspen qamtu" siiaqty termindermen bürkemeleuge äuestenıp aldy. Saldarynan köptegen adam jūmyssyzdyq, äleumettık qorǧansyzdyq qūbylysy aldynda jalǧyz qalady. Būl äleumettık-eŋbek salasyn sapaly jaŋǧyrtudy talap etedı. Osy maqsatta şaralar keşenı qabyldanady", – degen Toqaev Ükımetke el tabysyn arttyru baǧdarlamasyn äzırleudı jüktedı.Tapsyrmany oryndau aiasynda ekonomika vedomstvosy "Halyqtyŋ kırısın arttyru boiynşa 2025 jylǧa deiıngı şaralar keşenın" äzırledı. Kımnıŋ jalaqysy kürt köterıluge tiıs? Qūjat densaulyq saqtau, mädeniet, ǧylym, basqa sala jūmyskerlerınıŋ ortaşa jalaqysyn ūlǧaitudy qarastyrady. Ekonomika ministrlıgı bärı qarjymen qamtamasyz etılgenıne sendırdı. 1) 2023 jylǧa qarai därıgerlerdıŋ jalaqysy orta eseppen 561 myŋ teŋgenı qūraityn bolady. Osy maqsatta respublikalyq biudjetten (RB) 431,8 milliard teŋge bölınedı (2022 jyly – 162,7 mlrd; 2023 jyly – 269,1 mlrd). Būǧan qosa, MÄMS qory esebınen 98,5 mlrd teŋge (2022 jyly – 30,8 mlrd; 2023 jyly – 67,7 mlrd) audarylady. 2) 2023 jylǧa qarai orta medisinalyq personaldyŋ jalaqysy ortaşa 210 myŋ teŋgenı qūrauǧa tiıs. Osyǧan jetkızu üşın RB-dan 186,4 mlrd teŋge (2022 jyly – 92,4 mlrd; 2023 jyly – 124 mlrd), MÄMS jüiesınen 141,8 mlrd teŋge (2022 jyly – 44,3 mlrd; 2023 jyly – 97,5 mlrd) berıledı. 3) 2023 jylǧy 1 qaŋtardan bastap, mektepke deiıngı, orta, tehnikalyq jäne käsıptık, orta bılımnen keiıngı bılım beru ūiymdary pedagogterınıŋ lauazymdyq jalaqysy 25%-ǧa köterıledı. Nätijesınde elımız boiynşa 600 myŋnan astam pedagogtıŋ jalaqysy artpaq. Oǧan RB-dan 3 trln 59 mlrd teŋge (2022 jyly – 822 mlrd, 2023 jyly – 1 trln 118 mlrd, 2024 jyly – 1 trln 118 mlrd) bölınedı. 4) Biylǧy jyl ışınde Mädeniet jäne sport ministrlıgıne vedomstvolyq baǧynyşty şyǧarmaşylyq joǧary oqu oryndarynyŋ professorlyq-oqytuşylyq qūramy men basşy jūmyskerlerınıŋ jalaqysy 75%-ǧa nemese qazırgı 163 myŋ teŋgeden 353 myŋ teŋgege deiın ūlǧaiady. Būl biudjetke 2,9 mlrd teŋgege tüspek. 5) Biyldan bastap, bazalyq qarjylandyruǧa qosu arqyly jetekşı ǧalymdardyŋ jalaqysy joǧarylaidy. "Būl şara 2022–2024 jyldar aralyǧynda jüredı. Nätijesınde, ol otandyq ǧalymdardyŋ ǧylymi äleuetı men qūzyretterınıŋ ösuıne, 74 ǧylymi-zertteu institutynyŋ kadrlyq äleuetın nyǧaituǧa, 1 200 jetekşı ǧalymnyŋ eŋbekaqysyn 69%-ǧa arttyruǧa yqpal etedı. Osy maqsatta respublikalyq biudjetten 7,5 mlrd teŋge: 2022 jyly – 2,5 mlrd teŋge; 2023 jyly – 2,5 mlrd teŋge; 2024 jyly – 2,5 mlrd teŋge baǧyttalady. Sondai-aq 7,5 mlrd teŋgege qosymşa qarjy ızdestırıledı", – dep mälım ettı ekonomika ministrlıgı. 6) Bırjolǧy granttyq konkurstarda körsetken nätijelerıne qaramastan, ırgelı-fundamentaldy zertteulermen ainalysatyn 11 ǧylymi-zertteu institutyn tıkelei qarjylandyru artady. Būl şarany 2023–2025 jyldar aralyǧynda jüzege asyru közdelgen. Jalpy ştat sany 1 116 adamnan tūratyn 11 ǦZİ konkurstyq räsımderden tys kepıldı jalaqyny alatyn bolady. Būlarǧa RB aiasynda 19,8 mlrd teŋge qarastyrylady. 7) "Azamattarǧa arnalǧan ükımet" memlekettık korporasiiasy" KEAQ-tyŋ halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtary (HQKO) jūmyskerlerınıŋ jalaqysyna 34% qosylmaq. Biudjetten 4,6 mlrd teŋge bölınedı. 8) Biyldan bastap, BǦM, DSM-ge qarasty JOO-larda oqityn jastardyŋ şäkırtaqysy ösedı: JOO studentterınıkı – 2020 jylmen salystyrǧanda 2 ese, magistranttar men doktoranttardykı – 1,5 ese. DSM jelısı boiynşa studentterdıkı: bakalavriatta – 20%-ǧa, magistratura, doktorantura, rezidenturada – 15%-ǧa. Būl şara 130 myŋǧa juyq studenttıŋ kırısın arttyrady, olardyŋ ata-analarynyŋ kırısın saqtauǧa mümkındık beredı jäne oqytu sapasyna jaǧymdy äserın tigızedı. Biudjetten būǧan 133 mlrd teŋge jūmsalmaq. 9) 2022 jyly chempiondar men jüldegerler sanalatyn sportşylar men olardyŋ jattyqtyruşylaryna ömır boiy tölenetın ai saiynǧy tölemaqy qazırgı 24 AEK-ten (73 512 teŋgeden) 100 AEK-ke (306 300 teŋgege) deiın köbeitıledı. Eŋ tömengı jalaqy endı jyl saiyn artuy mümkın. 10) Biudjetten tölemaqy alatyn sportşylar sany kürt artady: 2022 jyly olardyŋ älemdık arenadaǧy bäsekege qabılettılıgın arttyru, sport rezervın qalyptastyru jäne jülde aluşylar sanyn ösıru üşın sporttyŋ 170 türı boiynşa sportşylardyŋ ştat sany bügıngı 1 000-nan 3 000 bırlıkke deiın ūlǧaitylady. Būl maqsatta jyl saiyn 5 mlrd teŋge qosymşa şyǧyndalady. 11) Sport töreşılerıne tölenetın aqy biyl ösedı: "halyqaralyq jarystardyŋ, Olimpiada oiyndarynyŋ töreşılıgıne tartylatyn qazaqstandyq joǧary bılıktı sport töreşılerınıŋ sanyn köbeitu" maqsat etılıp otyr. Bügıngı künı sudialyqtyŋ bır künıne 1 239 teŋge ǧana tölenedı. Endı aqyny töreşılerdıŋ sanatyna bailanysty 60–100%-ǧa (17 697 teŋgege) jetkızu josparlanuda. 2,7 mlrd teŋge talap etıledı. 12) Jalaqy ösıru nauqanynyŋ jemısın mūnaişylar, poştaşylar, temırjolşylar, aviakompaniia mamandary, energetikter, himiia önerkäsıbındegıler termek. Osy aidan bastap, "Samūryq-Qazyna" ūlttyq äl-auqat qory, ūlttyq kompaniialar öz qyzmetkerlerınıŋ bırqatar sanatynyŋ jalaqysyn köteruı qajet.
"Būl rette tömen lauazymdarǧa basa nazar audara otyryp, öndırıstık qyzmetkerlerdıŋ jalaqysy saralap ūlǧaitylady. Nätijesınde "Samūryq-Qazyna" qorynyŋ kompaniialar tobyndaǧy äkımşılık-basqaruşy basşylyq personal men öndırıstık personaldyŋ jalaqysyndaǧy alşaqtyq mūnai-gaz salasynda – 10–30%-ǧa deiın; energetika salasynda – 10–32%-ǧa deiın; himiia salasynda – 24%-ǧa deiın, temır jol, äue tasymaldary salasynda – 30–40 myŋ teŋgege deiın; poşta bailanysynda – 7–25%-ǧa deiın qysqartylady", – dep tüsındırdı ekonomika vedomstvosy.Būl sonda qanşa adam? Mūnai-gaz salasynda – 50 myŋǧa juyq jūmyskerdıŋ, energetika salasynda – 17,8 myŋdai jūmyskerdıŋ; himiia salasynda – 12 myŋdai; temırjol jäne äue tasymaly salasynda – 100 myŋǧa juyq, poşta bailanysynda 14 myŋǧa juyq jūmyskerdıŋ jalaqysyna aqşa qosyluǧa tiıs. 13) 2022 jylǧy nauryzda "Samūryq-Qazyna" qoryna, ūlttyq kompaniialarǧa qyzmet körsetetın merdıger, servistık kompaniialar qyzmetkerlerınıŋ jalaqysyn "saladaǧy jalaqylardyŋ orta deŋgeiıne deiın" ūlǧaitu közdelude. 14) Eŋ tömengı jalaqy byltyrǧy 42 500 teŋgeden biyl 60 myŋǧa deiın öskenı mälım. Myna qūjatqa säikes, endı ony jyl saiyn kezeŋ-kezeŋımen arttyru jönınde ūsynystar äzırlenbek. Būl qamqorlyq şarasy şamamen 2 million adamnyŋ ailyǧyn arttyruǧa septespek. Sonymen qatar Ükımet ırı kompaniialarmen "jūmyskerlerınıŋ jalaqysyn salalyq ortaşa deŋgeige deiın arttyru" jönınde kelıssözder jürgızedı. Būdan basqa, memlekettık satyp alularǧa qatysatyn kompaniialardan ştat sany men jalaqyny köbeitu sūralady. Eger qatysuşy Ükımettıŋ būl tılegın oryndasa, onda tender kezınde oǧan "şartty jeŋıldık berıledı" de, ol qarsylastarynyŋ aldyn orap, jeŋıs tūǧyryna köterıle alady. Sarapşylardyŋ baǧamdauynşa, jalaqy köteru şarasy eldegı eŋbekke qabılettı azamattardyŋ jartysynan astamyn qamtuy mümkın.
"Adyrna" ūlttyq portaly
