2022 jyl elımızde "Balalar jyly" dep jariialandy. Memleket basşysy elımızdıŋ erteŋgı tūtqasy, ūltymyzdyŋ bolaşaǧy sanalatyn öskeleŋ ūrpaqqa jol aşu üşın barlyq jaǧdai jasalyp, jaŋa mümkındıkter aşyluy kerektıgın aitqan bolatyn. Endı ıs jüzınde Prezident tapsyrmasy naqty şeşımın tauyp otyr ma? Balalardyŋ bılım aluy men damuyna qandai jaǧdai jasaluda? Balalar ädebietı memlekettık qoldauǧa nege zäru? Is jüzınde balalarǧa arnap qandai bastamalar köterıluı tiıs? Būl sūraqtardyŋ jauabyn belgılı aqyn, jazuşy, Qazaqstan Jazuşylar Odaǧynyŋ müşesı Erbol BEIILHANNAN alǧan edık.
- «Ūlttyq ruhani jaŋǧyru» ūlttyq jobasy aiasynda «Oqityn ūlt» jobasy ıske qosyldy. Erbol myrza, tehnologiia beleŋ alǧan zamanda jas ūrpaqtyŋ kıtapqa degen qyzyǧuşylyǧyn qalai oiatamyz?
— Aqyl aitudan da ūialyp otyrmyn. Bızde nebır sözge şeşender bar. Qai taqyrypqa salsaŋ da qamşy saldyrmaidy. Ämbebap maman. Söz sapyrudan, ädemı söileuden qoǧam dami ma?! Damysa bız damyr edık. Az söilep, köp oilanatyn, naqty ıske köşetın tehnokrat elge ainaluymyz kerek.
30 jylda qandai baǧdarlama bolmady deşı!.. "Ruhani jaŋǧyru" deisıŋ be, "Oqityn ūlt" deisıŋ be sanyna jetu qiyn şyǧar. Osy baǧdarlamalardyŋ barlyǧynyŋ ūltqa tolyq 30 paiyz paidasy tigen joq. Nauqanşyldyqpen öttı. Bıraz pysyqai men ziialysymaq şal-şauqannyŋ maişelpegenı ainaldy. Zertteu, zerdeleu bolǧan joq.
Jas ūrpaqqa kıtap oqytu oŋai dünie emes. Jas ūrpaq kıtap oqu üşın de el oqymysty, mädeniettı boluy kerek. Üide ata-ana, mektepte ūstaz, tolyq qoǧam ülgı körsetkenı dūrys. Bala körgenın ıstep, qaitalary anyq.
- Elımızde balalar ädebietı qandai küide? Bügıngı qazaq qalamgerlerınıŋ balalarǧa arnap jazǧan dünielerıne köŋılıŋız tola ma?
— "Balalar ädebietı jyly" da nauqanşyldyqpen, qūr sözben öttı. Memleket, arnaiy ministrlık, sol kezdegı ministr eşteŋe jasaǧan joq. Qarjy bölınbedı. Qarjysyz balabaqşa, mektep, kıtaphanalar köp şara ötkızdı. Ülken şaralar ötkızuge mümkındık bolmady. Qarjy qolbailau. Qalamgerlerdıŋ jönı bölek. Bızde balalar ädebietıne qalam terbep jürgen qalamgerler öte köp. Köbı jastar. Nebır ǧajap şyǧarmalar, ideialary bar. Ökınışke orai, sol dünieler büldırşınderge jetpei jatyr. Kıtap şyǧaru qymbat, qalamgerde qarjy joq. Qoldau az. Memleketten qoldau bolsa, arnaiy qarjy bolsa balalarǧa arnap köp dünieler jasauǧa, jas ūrpaqty ruhani tületuge bolady. Negız bar.
- Qoǧam ışınde «Balalarǧa oqityn kıtap joq, köbı audarma. Qazırgı qazaq jazuşylarynyŋ süisınıp oqityn şyǧarmalary az», - degen pıkırdı jiı estimız. Basty qatelık nede?
— Bırjaqty pıkır. Audarmalardyŋ da eş ziiany joq. Bola bersın, köbeie bersın. Balalar jazuşysy da, oqityn dünie de jetkılıktı. Tek oqyrmanǧa jetpei jatyr. Jarnama da joq.
- 2022 jyl «Balalar jyly» dep jariialandy. Ǧalamtordyŋ bäsı biık tūrǧan tūsta balalarǧa arnalǧan qazaqşa ärı qyzyqty kontent jasai aldyq pa? Qalai oilaisyz?
— Jasai almadyq. Bıraq, būl jyly Balalar ädebietı men balalar jazuşylaryna qozǧau saldy. Seŋ qozǧaldy. Nemız bar, nemız joq ekenın bıldık. Ne jazu kerek ekenın, balalardy qalai qyzyqtyra alamyz sony tüsındık.
- Qazırgı jaŋa buynnyŋ sūranysy, jas oqyrmandarymyzdyŋ talǧamy qalai? Olardy qandai kıtaptar qyzyqtyrady? Ne tolǧandyrady?
— Myŋ bas bolsa, myŋ türlı talǧam, oi bar. Soŋǧy jyldary jastardy motivasiialyq, detektivtık, mistikalyq kıtaptar men şyǧarmalar köbırek qyzyqtyratynyn baiqap jürmın. Zaman tez özgerıp jatyr. Jastar da tezırek jetıstıkke qol jetkızgısı keledı. Motivasiia kerek. Zamanyna qarai adamy bolyp tūr.
- Memleket basşysy «Balalarǧa erekşe nazar audaruymyz kerek», - degen pıkır bıldırdı. Bügınde älemnıŋ barlyq elderı jas ūrpaqtyŋ damuyna erekşe män berıp,«balalar teatry», «balalar kıtaphanasy», «balalar multfilmı», «balalarǧa arnalǧan jurnal, komiks, ensiklopediia», «balalarǧa arnalǧan tanymdyq sait» syndy mäselelerdı ūlt bolaşaǧy üşın strategiialyq maŋyzdy sanaidy. Bızdıŋ elımızde osyndai naqty bastamalardyŋ oryn aluyna ne kedergı?
— Ötken jyly däl osy taqyrypty köterıp, Mädeniet jäne sport ministrıne 10 ūsynys aittym, jazbaşa joldadym. Ūsynys qaralmady. Bärı mekemedegı bırınşı basşyǧa bailanysty. Bırınşı basşynyŋ osy taqyryptarǧa nietı, qoldauy joq pa, eşteŋe oryndalmaidy. Bıttı. Bala - bızdıŋ bolaşaǧymyz, erteŋımız. Negızı kapitaldy osy balalarǧa qūiǧan, balasyn örkeniettı qoǧamǧa bügınnen tärbielegen eldıŋ ūtary köp. Ädemı sözden, on baǧdarlamadan paidaly bır ıs artyq. Iske köşetın, äreket jasaityn kez keldı.
— Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
Zarina ÄŞIRBEK,
"Adyrna" ūlttyq portaly
