Ankara Qajy Bairam Veli universitetınıŋ professory, türkolog Jemile Kynajy 25 qazan - Respublika künı merekesınıŋ bügıngı mänı men Qasym-Jomart Toqaev basşylyǧyndaǧy jaŋarǧan Qazaqstannyŋ damu baǧyty turaly oi bölıstı. Sarapşynyŋ pıkırınşe, būl mereke täuelsızdıkke aparar joldyŋ bastauy retınde memlekettık dästür men tarihi sabaqtastyqqa degen qūrmettı bıldıredı jäne qazırgı zamanda jaŋarǧan memlekettıŋ jaŋa simvolyna ainaldy.
– Qazırgı kezeŋdegı Qazaqstan Respublikasynyŋ damuy tūrǧysynan Respublika künı nenı bıldıredı dep oilaisyz?
– 1990 jylǧy 25 qazanda qabyldanǧan «Memlekettık egemendık turaly deklarasiia» Qazaqstannyŋ täuelsızdık jolyndaǧy alǧaşqy qadamy boldy. Toqaevtyŋ bastamasymen Respublika künı qaitadan ūlttyq mereke märtebesıne ie bolyp, täuelsızdıkke aparar joldyŋ bastauy erekşe atap ötıldı. Būl qadam – memlekettık dästür men tarihi sabaqtastyqqa degen qūrmettıŋ körınısı. Qasym-Jomart Toqaev basşylyǧyndaǧy qazırgı Qazaqstan üşın Respublika künı – tarihi egemendık sanasy men jaŋaru ruhy toǧysqan, ūlttyq bırlık pen jaŋa däuırdıŋ nyşanyna ainalǧan mereke.
– Qasym-Jomart Toqaevtyŋ prezidenttıgı kezeŋınde elde aitarlyqtai saiasi jäne äleumettık özgerıster boldy. Osy tūrǧydan alǧanda, Respublika künı bügınde jaŋarǧan memlekettıŋ jaŋa mazmūndaǧy simvolyna ainaldy deuge bola ma?
– İä, mūny nyq senımmen aituǧa bolady. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ prezidenttıgı kezınde jüzege asqan saiasi reformalar men qoǧamdyq jaŋǧyru qadamdary Qazaqstannyŋ damu baǧytyn aitarlyqtai özgerttı. Osy tūrǧydan alǧanda, Respublika künı bügınde jaŋarǧan memlekettıŋ jaŋa mazmūnǧa ie maŋyzdy simvolyna ainaldy. Toqaev basşylyǧyndaǧy Respublika künı – tarihi egemendık ūǧymynan zamanaui, ädılettı jäne jaŋarǧan memleketke ötu kezeŋınıŋ nyşanyna ainaldy.
– Qazaqstannyŋ halyqaralyq bedelın qalai baǧalaisyz?
– Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qazaqstannyŋ halyqaralyq arenadaǧy bedelın nyǧaitudaǧy rölı asa maŋyzdy jäne köpqyrly. Diplomatiialyq täjıribesı mol köşbasşy retınde Toqaev eldıŋ syrtqy saiasatyna teŋgerımdı, beibıtşıl jäne köpvektorly baǧyt berdı. Onyŋ basşylyǧymen Qazaqstan beibıtşılık süigış, senımdı jäne halyqaralyq deŋgeide jauapty serıktes retınde tanyldy. Osylaişa Toqaevtyŋ ülesı eldıŋ syrtqy saiasatyn nyǧaityp qana qoimai, Qazaqstannyŋ jahandyq deŋgeide bedeldı, tūraqty jäne syndarly memleket retınde qabyldanuyna jol aşty.
– Qazaqstan jürgızıp otyrǧan syrtqy saiasat nätijesınde Euraziiadaǧy dialog pen diplomatiianyŋ maŋyzdy ortalyqtarynyŋ bırıne ainala aldy deuge bola ma?
– İä, būǧan tolyq negız bar. Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ beibıt, teŋgerımdı jäne köpvektorly syrtqy saiasatynyŋ arqasynda bügınde Qazaqstan Euraziia aimaǧyndaǧy dialog pen diplomatiia mädenietınıŋ ortalyǧyna ainaldy. Toqaevtyŋ saiasi baǧyty el ışınde tūraqtylyqty saqtap, halyqaralyq deŋgeide beibıtşılık pen özara senımge negızdelgen bedeldı memleket qūruǧa mümkındık berdı. Būrynǧy kezeŋdermen salystyrǧanda, qazırgı reformalar eldı jaŋǧyrtuǧa jäne demokratiialyq qūndylyqtardy ornyqtyruǧa baǧyttalǧan.
– Respublika künın atap ötu, äsırese jastar arasynda, ūlttyq bolmystyŋ jaŋa ülgısınıŋ qalyptasuyna qalai äser etedı dep oilaisyz?
– Respublika künınıŋ ūlttyq mereke retınde qaita belgılenuı jäne keŋ kölemde atalyp ötuı – zamanaui qazaqstandyq bıregeilıktı nyǧaituda, äsırese jastardyŋ ūlttyq sanasynyŋ qalyptasuynda maŋyzdy röl atqaryp otyr. Būl mereke – ötkenıne maqtanyşpen qarap, bolaşaǧyn jauapkerşılıkpen qalyptastyratyn ūrpaqtyŋ ruhani özegın nyǧaitady. Osylaişa Respublika künı tek tarihi mereitoi ǧana emes, zamanaui qazaqstandyq bolmysty qaita aiqyndaityn qoǧamdyq qūndylyqqa ainaldy.
