1961 jylǧy säuırde qūramynda 14 audannyŋ ortalyǧy Selinograd qalasy bolyp Selinograd oblysy qūryldy. Būl oraidy tiımdı paidalanbaq bolǧan N.S. Hruşev 1961 jyly Qazaqstannyŋ 5 oblysyn körşı Resei Federasiiasynyŋ qūramyna qospaqşy boldy.
Oŋtüstık Qazaqstannyŋ bır bölıgın Özbekstanǧa, Maŋǧystau oblysynyŋ bır bölıgın – Türkmenstanǧa qosudy josparlady.
Būl äreketke qataŋ türde tosqauyl qoiǧan Jūmabek Täşenov bolatyn.
Ol qaitpas tabandylyqpen KSRO basşysy Nikita Hruşevqa bylai dep mälımdedı:
«Egerde KSRO Joǧary Keŋesı jergılıktı bilıktıŋ kelısımınsız odaqtas respublikalarǧa jerımızdı bergen jaǧdaida, KSRO Konstitusiiasynyŋ äreketın toqtatu kerek.
Onda ärbır respublikanyŋ tarihi aumaǧy onyŋ būljymas menşıgı dep anyqtalǧan. Jäne bırde bır odaqtyq ūiym būl erejenı būza almaidy.
Eger Konstitusiianyŋ būl talaby öreskel būzylatyn bolsa, bız Halyqaralyq qūqyqtyq ūiymdardyŋ aralasuyn sūrauǧa haqymyz bar!», – degen.
Tura osyndai qataŋ toitarysty tyŋ ölkelık partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy T.Sokolovqa da beredı:
«Egerde sen Qazaqstanǧa baǧynǧyŋ kelmese, 24 saǧattyŋ ışınde közıme körınbei joǧal!
Tyŋ ölkesı Reseidıŋ qūramyna eşqaşan kırmeidı! Osylai dep özıŋnıŋ basşyŋa jetkız!», – deidı. Jūmabek Täşenov «özıŋnıŋ basşyŋ» dep, Mäskeulık bükılodaqtyq basşy N.S. Hruşevty meŋzep tūrǧan bolatyn.
Al Qazaqstan Kompartiiasynyŋ OK biurosynda barlyǧy estitındei qatqyl dauyspen:
«Men Aqmolada tuyp-östım. Būl jerde äke-şeşemnıŋ, ata-babalarymnyŋ ziraty jatyr. Sızder būl jerdı Reseige berıp jıbermeksızder me!?
Mūndaimen eşbır qazaq kelıspeidı?! Joldastar oilanyŋyzdar! Men osyndai mäselenı şeşu tügılı, köterudıŋ özıne qarsymyn…», – degen.
Jūmabek Täşenovtıŋ däleldı de, qataŋ türdegı sözıne N.Hruşev naqty jauap bere almady. Bıraq, renışın ışıne bügıp qaldy.
Otyrys aiaqtalǧan soŋ, batyrdyŋ iyǧynan qaqqan D.Qonaev:
«Äi, Jūmeke, naǧyz batyrsyŋ ǧoi, arystandai atyldyŋ», – dep qairan qalypty.
Mezette jauap qaitarǧan ol: «Men öz jerım men halqym üşın qandai bolsa da synaqqa daiynmyn», – deidı.
Jūmabek Täşenov özınıŋ mänsaby tömendep qalǧanda, «Men halqymnyŋ jerın eşqandai mänsapqa aiyrbastamaimyn!» degen sözın zamandastary tastamai aityp otyrady.
Däl osy künı onyŋ tūlǧalyq qasietın erekşeleitın taǧy bır jaǧdai oryn alady: N.Hruşevtyŋ bırınşı kömekşısı A.Şevchenko J.Täşenevtıŋ ūşaǧyn rūqsatsyz alyp, demalu üşın Qyrymǧa ūşyp ketedı.
Būl jaily estıgen J.Täşenov ūşqyşqa rasiiamen ūşaqty būryp, kerı qaituyn talap etken. Selinogradtyŋ äuejaiyna kelıp qonǧan A.Şevchenko keşırım sūrap, batyrdyŋ aldynda bas iiuge az-aq qalǧan. Kreml basşysyna da keregı osy bolatyn.
Būl jaǧdai mäselenıŋ tyǧyryqqa tırelgen tüiındı jerı boldy.
Öz qolastyndaǧy baǧynyşty adamnan osynşalyq toitarys kütpegen N. Hruşev bır aidan soŋ, Jūmabek Täşenovtı joǧary lauazymnan alyp, būrynnan qalyptasyp qalǧan ürdıs boiynşa, soltüstık öŋırden oŋtüstıkke «jer audaryp», Oŋtüstık Qazaqstan oblystyq atqaru komitetı töraǧasynyŋ orynbasary qyzmetıne jıberdı.
Onyŋ esımı BAQ betterıne basylmady. Būrynǧy kinotaspalardan ol turaly körınıster qiylyp, alyp tastalyndy. Ony ırı respublikalyq jäne odaqtyq şaralarǧa şaqyrmady...
Täşenovtıŋ būl äreketterı naǧyz erlıkke jatatyn. Ol joǧary qyzmetınen aiyryldy, esesıne Qazaqstannyŋ soltüstık öŋırı mäŋgılıkke Qazaq KSR qūramynda qaldy.
Osy aǧamyz alyp qalǧan Terıskei aimaqtaryna Qazaqty köptep qonystandyru kerek. Memlekettı qorǧaityn äsker emes — halyq!!!
Soltüstık aimaqtarǧa köştı qoldasaŋyz maǧan dostyq jıberıŋız. Bıgıgıp, Terıskei jerlerınıŋ bosap qalǧan auyldaryna adam, keŋ dalasyna mal toltyraiyq.
Burahan DAHANOV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
