Oǧyz Doǧan. Ūly dalaǧa aşyq hat…

Täŋırım senı jıberdı 16 Jeltoqsanda!

Eŋ äuelı kışkentailardyŋ jüzderınen süiıp, ülkenderdıŋ aldynda qūrmetpen bas iemın. Qol-etektı süigızdırmessıŋ, būny bılem… Qalyŋ qalai? Anam, süiıktım, Otanym – Qazaqstanym, qalaisyŋ?.. Ärdaiym jaqsy bol, jarai ma? Menıŋ qalymdy sūrasaŋ, bılgenıŋdei, taǧy jalǧyz, taǧy sensız, taǧy basy dertte… *** Özımdı bıletın 3 jasymnan berı barsyŋ men üşın. Anamnyŋ «qaidasyŋ?»-darynda, «ainalaiyn»-darynda, «jür, balam, jat, balam»-darynda barsyŋ… Alǧaş ret ana tılımdı tanyǧanymda estıdım senı … *** Jetınşı synypta oqyp jürgen kezım. Ferhat menı bırınşı ret üiıne ertıp keldı. Qabyrǧada ülken karta asuly. Kaspii teŋızınen Qytai qorǧanyna deiın sozylǧan, ūşy-qiyry joq ölke. Netken ülken eŋ… – Mıne, bızdıŋ jūrtymyz  – osy, – dedı ūiǧyrdyŋ balasy,  Būl – Ūly Türkıstan. Alǧaş ret sol jerde kördım senı… *** «Bıraq, qamauda…» dep jalǧastyrdy qysyq qara közderınen tamşylaǧan ystyq jasty sürtıp … Alǧaş ret sol sätte jyladym sen üşın… *** Keiın adamdaryŋdy tanydym. Özıŋ aitpaqşy «aqköŋıl» adamdaryŋdy… Asyl, täkappar, namysşyl. Bıraq sonşalyqty taza, sonşalyqty qarapaiym, taǧy da sen demekşı «auzyn aşsa jüregı körıner» ūly dalanyŋ adamdary… Esıŋde me? Ärıptesım zertteuşı Mehmet Demirdji  ekeumız köşelerıŋdı kezıp, jaldamaly päter ızdegenımızde qarsy şyqqan bır jūptan mekenjaidy sūraǧan kezde bızdı dalada qaldy dep oilap jany aşyp, üilerıne aparyp kütkenderı… Esıŋde me?.. Türkiiadan kelgenımdı estıp, jalynǧanyma qaramastan, ekı kelı almanyŋ qūnyn kerı qaitarǧan satuşy apai men aqşasyn almai qoiǧan taksişı aǧai esıŋde me?.. Men ūmytpaimyn!.. *** Sūlu Qazaqstanym… Saǧan degen süiıspenşılıgımdı körıp «Nelıkten jaqsy köresıŋ? Sonşalyqty ädemı me?»dep sūraǧandarǧa ne dep jauap bererımdı bılmei abdyrap qalam. Adam qūr ädemılık, sūlulyq üşın bıreudı süise, būl «Süiiuge» jata ma? Sūlulyǧyŋ üşın süigenımdı oilamasyn dep olarǧa är kez Maǧjannyŋ sözderımen jauap qaitaram: «Saǧymy sairan qūrady, Borany ūlyp tūrady, Qys – aq kebın, jaz – sary. Ormany joq, şuy joq, Tauy da joq, suy joq, Mäŋgı ölık saharasy. Saryarqa degen jerım bar, Nege ekenın bılmeimın – Sol Arqamdy süiemın!» … *** Arqasynan qanjarlanǧan janym Türkiiam, qamaudaǧy Şyǧys Türkıstanym, közı jasauraǧan Tebrizım, qorǧansyz Tatarstanym, qarausyz qalǧan Kerkügım, jan Äzerbaijanym sekıldı süidım senı… Bıraq özgeşe süidım… Älı eşkım bılmei tūryp, eşkım sezbei tūryp süidım senı… Sen menı süimei tūryp, tanymai tūryp süidım senı… Sen erıksız edıŋ, men bala edım… Şartarabyŋ kısendeldı, tūlparlaryŋ tūsaulandy qanattarynan aiyrylyp… Alys. Tym alysta edıŋ… Men bala edım… Jetpedı qolym saǧan, «Şyda!» dep aiqailauşy em dausym jetse… Barlyǧyna aituşy em şynjyrlardan qūtylatynyŋdy,  jaryq künge jetetınıŋdı, tüsterımnıŋ jaqsylyqty joritynyn… Sary orystyŋ myqty, küştı körıngenı sonşalyq, maǧan senbedı eşkım!.. Bügınge deiın qamauda qalǧan özge bauyrlaryŋ haqynda «Erkındık – olardyŋ taǧdyry» deimın, senbeidı eşkım, sol künderde de sengen bolǧan joq… Bala edım… *** Jeltoqsannyŋ 16-da sen Samyrūq qūsyndai külıŋnen qaita tülep ūşqanyŋda köp ötpesten, tabanym jerge timesten asyqtym saǧan, qūşaǧyŋa sekırdım, moinyŋa asyldym… Ol ūşaqta aldymen senıŋ kök Kaspiiıŋe sälem berıp, keiın qan qūsqan Aralyŋ üşın jyladym… Temır qūs Han-Täŋırınıŋ etegıne qarai ūmtylǧan kezde tūla boiymdy şarpyǧan qobalju älı de seiıler emes… Qalai tabysqanymyz esıŋde me?.. Ūşaqtan tüser-tüspes qūtty topyraǧyŋa ernımdı tigızdım, qūşaǧyŋa endım… *** Jastyǧymda sende ömır sürudıŋ, sende jūmys ısteudıŋ, senıŋ balalaryŋa ılım-bılım üiretudıŋ sätı tüsken kez. Baqytty edım. Būl künderı saǧan kelgen barlyq «otandastarymnyŋ» sen jaily oilary özımdıkınen äldeqaida alys ekenın aŋǧardym… Qorqynyşty tüs sekıldı edı… Ne üşın keldı senı, senıŋ adamdaryŋdy är jolda kemsıtuge tyrysqan, özıŋe joǧarydan qaraǧan būl kısıler? Senıŋ qolyŋ kısendeulı şaǧyŋda sen üşın uaiym-qaiǧy jemegen, senıŋ bodandyqtan qūtylaryŋa senbegen būl adamdar ne üşın keldı?!. Būnyŋ jauabyn özıŋ de bılesıŋ, negızı… «Paidakünemdıktıŋ»  tabiǧaty sondai üitkenı, eŋ aldyna «Türıkşıl» dep at qoisaŋ da adamdy tura joldan taidyrady. Auyzdarynan şyqqan är sözge keudemde bulyǧan aşuym tiıstı jauaptaryn berdı är uaqyt… Däl bügıngıdei… Bälkım de, sodan bolar saǧan «eŋ alǧaş bolyp men süidım», «eŋ qatty men süidım senı» dep nazdanatynym … Būl üşın şyǧar, erkımnen tys balaşa «sen de barlyǧynan qatty menı süi» dep erkeleitınım… *** Jyldar öttı senen jyraq, «Aq teŋız ben Qara teŋız ar jaǧynda edım»… Būl jerdegı alystaǧy bauyrlaryŋ qan qūsyp jatyr, Anam… Balaŋ Mūstafaŋ qaraşanyŋ aiazdy künınde bızdı tastap ketkennen berı japanda jalǧyz qaldyq … Ol ketkennen berı basymyzǧa ne kelgenıŋ bır bılseŋ… Senıŋ tartqan azabyŋmen salystyruǧa kelmes, ärine, bıraq jau senı qolyŋ bailauda, basyŋ qamauda tūrǧan halde soqqyǧa aldy. Bız bolsaq, tūtqyn emespız, öz erkımız – özımızde… Aqyl-sanamyzǧa salynǧan «mäŋgürttıkşırenıŋ» myqtylyǧy sonşalyq älı de aryla almai keludemız … Halqymnyŋ jartysyn Batysqa, qalǧanyn Orta Şyǧysqa esalaŋ ettı myndaǧylar, senı körmesın, tanymasyn dep… Är qaisymyz är tarapqa şaşyraǧan tūsta öz üiımızde öz qolymyzben asyraǧan qara, tüktı, teksız it şyqty Oŋtüstık Şyǧysymyzdan, böltırıkterımızdı talady, älı de talap jatyr!.. Bılseŋ eger… Senıŋ börılerıŋ börı bolǧannan berı mūndai qorlyq körgen joq… *** Täuelsızdıgıŋnıŋ 23-şı Merekesın toilaǧan būl tūsta senen kün saiyn keremet, ümıt syilar habarlar alyp, endı süiıspenşılıgım saǧan degen senımmen astasty… Bügınge deiın senımen bır kezde egemendıkke qol jetkızgen özge 4 bauyryŋ, öz elınde şarasyzdyŋ küiın keşken būl Anadoly da bır Jolbasşyǧa mūqtaj-dy. Keruenımız şaşyraŋqy edı… Täŋırım senı jıberdı 16 Jeltoqsanda! Tūla-boiyŋdy ūly dalanyŋ qataŋ auasynda bolattan berık etıp jıberdı!.. Ruhyŋdy qasıretpen ilep, köz jasyŋmen suaryp jıberdı!.. Deneŋdı Jeltoqsannyŋ qaqaǧan aiazynda balqytty da jıberdı!.. Ei, Maǧjannyŋ Künşyǧystaǧy «Künnen tuǧan, Ǧūnnan tuǧan paiǧambary»! Tüs eŋ aldymyzǧa, Türıktı Ergenekonnan şyǧarǧan kökbörı bol!.. Kek kütken Qairat üşın!.. Küş kütken Tūran üşın!.. …

---