Qazaqstan ekonomıkasynyń basym bóligin munaıdan túsken qarjy quraıdy. Uzaq jyldar boıy shıkizattyq ekonomıkany ustanǵan Qazaqstan, ekonomıkany ártaraptandyrýdy iske asyrmady. Ýádeler men baǵdarlamalar qaǵaz kúıinde júzege asty, al shynaıy turǵydan sol shıkizattyq ekonomıka saqtalyp keledi. Bul Qazaqstandy geosaıası soqqylarda birinshi zardap shegetin elderdiń qataryna qosty. Álemde munaı baǵasy kóterilse Qazaqstannyń da ekonomıkasyna qan júgirip, munaı baǵasy tússe Qazaqstannyń da basy salbyraı túsetini sondyqtan.
Reseıdiń Ýkraınaǵa basyp kirýinen keıin, reseılik munaı jáne gaz salasyna embargo jarııalaý máselesi kóterilip keledi. Reseı búginde óz munaıyn arzandatylǵan baǵamen satýdyń jolyn izdep jatyr. Reseıge kúletin jaǵdaıymyz joq, sebebi sol Reseı aýmaǵy arqyly ótetin Kaspıı qubyr konsorıýmynda apat bolyp, Qazaqstannyń syrtqa munaıy shyǵarýy azaıdy. Bul bizdiń ekonomıkamyz úshin úlken shyǵyndar degen sóz. Kúnine bıýdjet birneshe mln dollardan qaǵylady degendi bildiredi.
Kaspıı qubyr konsorıýmynyń uzyndyǵy 1.5 myń shaqyrymnan asady. Búginde Kaspıı qubyr konsorıýmynyń akııalary «Transneft» — 24 %, «QazMunaıGaz» — 19 %, Chevron Caspian Pipeline Consortium Company — 15 % tıesili. Ózge de Batystyq kompanııalardyń paıyzdyq úlesteri bar. Qazaqstan atalmysh qubyr júıesi arqyly óz munaıynyń 70 paıyzdan astamyn tasymaldaıdy. Sondyqtan biz úshin munaıy salasynda bul basty qubyr degen sóz.
Naýryzdyń basynda Reseıdiń Novorossıısk mańynda daýyl bolyp, qubyrǵa zaqym kelgeni aıtyldy. Zaqymdanǵan qubyrda jóndeý jumystaryn júrgizý úshin eki aıǵa jýyq ýaqyt ketetini aıtyldy. Alaıda sarapshylar qubyrdyń daýyldan zaqymdanýy ekitalaı degen oıda. Sebebi buǵan deıin sansyz daýyldy kórgen qubyr Reseı men Ýkraına arasynda soǵys bastalǵan sátte zaqymdanýy da kúdik uıalatady. Mamandar dıversııa nusqasyn da oıdan shyǵaryp tastaý kerek degen pikirde. "Bul jerde qubyr arqyly qysym jasaý saıasaty da bolýy múmkin" degen joramaldar bar. Qazaqstan basqa joldy izdeýde. Sarapshylar 16,5 mln tonna munaıdy Atyraý-Samara qubyry arqyly tasymaldaýǵa bolady deıdi, alaıda bul KMQ arqyly tasymaldanatyn barlyq munaıdyń úshten birin ǵana quraıdy. Qazaqstannyń energetıka mınıstrligi ókilderi apta sońynda Reseıge iskerlik saparmen barmaq. Basty taqyryp eki el arasyndaǵy energetıka salasyn damytý bolsa, onyń ishinde Qazaqstan úshin Kaspıı qubyr konsorıýmy máselesin retteý de mańyzdy ekeni anyq. Sondyqtan kún tártibinen ol másele de túspes.
Financial Times bolsa qubyrdaǵy zaqymdaný Reseıdiń qolymen jasaldy degen pikirde. Sebebi atalmysh qubyr arqyly munaı satatyn Batystyq kompanııalar zaqymdaný aımaǵyna bara almaǵan, Reseı bıligi ruqsat etpepti. Demek, Reseı qubyrdy ózi qalaǵan sátte ashyp, ózi qalaǵan sátte jabady degen sóz. Bul reseılik yqpaldy azaıtqysy keletin Qazaqstan úshin oılanarlyq másele bolýy tıis.
"Adyrna" ulttyq portaly
