Körşı Reseidıŋ hälı kün saiyn naşarlap barady. Jaǧdai būlai jalǧasa berse, Resei 1998 jylǧy ǧalamat küizelıstı qaita bastan keşıruı yqtimal. Tüptep kelgende būnyŋ bärıne AQŞ ne Europa kınälı emes. Bärıne sau bastaryna saqina tılep alǧan özderı kınälı.
Ötken ǧasyrdyŋ soŋyndaǧy daǧdarys alyp KSRO-nyŋ ydyrauyna äkelıp soqtyrǧan bolsa, būl jolǧy daǧdarys Reseidı ne küige salary belgısız?!
Ekonomister biylǧy jyly Reseidıŋ JIÖ-ı 8 paiyzǧa qūlaidy degen boljam jasap otyr. Älem sarapşylary bolsa, būl körsetkış 23 paiyzǧa deiın jetedı deidı. Bylai qaraǧanda būl boljamdar şyndyqqa juyqtaidy.
Atap aitqanda, Reseidıŋ kölık salasy oŋbai opyq jegelı tūr. Öitkenı Europalyq Odaq törtınşı sanksiialar paketı aiasynda Reseige qūny 50 000 evrodan asatyn avtomobilder men basqa kölıkterdı eksporttauǧa tyiym saldy. Al Resei kölık importyna täueldı elderdıŋ bırı. Sebebı Reseilık importtyŋ 49,2%-yn kölık salasy qūraidy. Onyŋ üstıne avtoöndırıs salasyndaǧy köptegen şeteldık kompaniialar Reseiden ketıp ülgerdı.
Mäselen, BMW, Mini, Cadillac, Chevrolet, Chery, Ford, Geely, Haval, Honda, Jaguar, Land Rover, Toyota, Lexus, Mazda, Nissan, Porsche, Škoda, Volkswagen jäne Volvo syndy kompaniialar ne ısteseŋ ony ıste degendei Reseige kölık satpaitynyn mälımdedı.
Statistikaǧa süiensek, Reseige importtalatyn kölıkterdıŋ negızgı jetkızuşısı Germaniia ($2.95 mlrd) men Japoniia ($2.92 mlrd) bolyp tabylady. Üştıktı Qytai ($2.38 mlrd) qorytyndylaidy. Germaniia men Japoniianyŋ soǧysta Ukrainaǧa jaq ekenın eskersek, Resei kölık importy boiynşa Qytaiǧa iek artqaly tūr. Al özderı avtoöndırıstı qolǧa alaiyn dese, būǧan deiın olar kölıkke qajettı qosalqy bölşekterdı Europadan alyp otyrdy. Endı olar ärı ketse kölıkterdıŋ şekteulı qataryn ǧana şyǧara alady. Onyŋ özınde qauıpsızdık jastyǧy joq, gidravlikalyq küşeitkışı joq avtokölıkter qūrastyra alady. Taǧy bır eskeretın jait, Qytai öz kölıkterın älemdık naryqta dollarmen satady. Resei bolsa, dollar men eurodan maqrūm qalǧaly qai zaman. Demek aldaǧy uaqytta Reseidıŋ Qytaidan kölık importtauynyŋ özı armanǧa ainaluy bek mümkın. Sebebı Qytaiǧa kölıkterdı rublmen satu tiımsız.
Qyrsyqqannyŋ itı qyryn jügıredı degendei bastapqyda Reseide kölık satudy toqtatpaimyz degen Toyota jäne Lexus siiaqty alpauyt kompaniialardyŋ da künı qaraŋ. Bügıngı taŋda olarǧa avtobölşek jetkızudıŋ özı mäselege ainalǧan. Endı olar Reseide dürkın-dürkın kölık qūrastyruy mümkın. Soŋǧy mälımetterge sensek, Reseige jetkızıluı kerek bolǧan Lexus, Cadillac jäne Mercedes kölıkterı Belgiianyŋ Zebriugge portynda qalyp qoiǧan. Olar Euroodaqtyŋ sanksiialaryna bailanysty Reseige kıre almai qalǧan körınedı.
Jalpy aldaǧy uaqytta Resei öz degenınen qaitpasa, sanksiianyŋ salqyny Qazaqstanǧa da tiiuı yqtimal. Elımızde qazırdıŋ özınde avtokölıkter baǧasy şaryqtai tüsken. Aitalyq, bır ǧana Toyota kompaniiasynyŋ özı kölıkterınıŋ baǧasyn 11%-ǧa ösırgen.
Sondai-aq Reseidıŋ İrbit qalasyna bölşekterdı jetkızu mümkın bolmaǧandyqtan Ural motosiklderın qūrastyru toqtatylypty. Endı Ural motosiklı Petropavl qalasynda qūrastyrylmaq.
Söz soŋynda britandyq saiasatker Uinston Cherchill aitqandai: «Soǧys öreskel qatelıkterdıŋ jiyntyǧy». Al būl soǧysta Resei ülken qatelıkterge boi aldyruda.
Oralbai MERGENBAIŪLY «Adyrna» ūlttyq portaly
