Qazaqty endi basqaratyn dıplomatqa keregi «Qazaq!» degen júrek qana qaldy. Qazaq aıtatynynyń bárin de aıtyp qoıdy. Jazatynynyń bárin de jazyp qoıdy. Aldaǵy ýaqytta elde ózgeris bolyp jatsa, aıtatyny aıta beredi, jazatyny jaza beredi. Qazaqty endigi joly basqaratyn azamattyń ultyna degen shynaıy júregi ǵana bolsa jetedi. Sol júrek qazaqqa qalǵan kerekti ózi izdep tabady. Qazaqqa ne kerek ekenin ol biledi. Endigi tarıhı jol solaı bolady. Áıtpese, qazaqqa basqa jol joq. Qaı qazaqtyń qazaq ultyna júregi durys soqsa, sol azamattyń ǵana qaıratkerligi men minezi bolady. Minez ben júrek bolmaı endigi joly qazaqty basqarý múmkin emes. Qazaq tózip otyra beredi dep oılaý qatelik. Qazaq únemi sabyrly bolady degender de qatelesedi. Sebebi, tózim men sabyrdyń de setinep tynatyn kezi ótip jatyr. Kez kelgen tózimniń shegine jetpeı sol qalpynda tura berýi absýrd. Bul ǵalamnyń dınamıkalyq damý zańdylyqtarymen de astaspaıdy. Jaratylǵan birtutas dúnıe ózgeristiń nysany. Júıede aqaý bolsa, ol mindetti túrde kózge kórinip, janǵa batady. Ósip, kógeremin degen kez kelgen tirshilik ıesi de ózgeristi kútip otyra bermeıdi, ony iske asyrýǵa tyrysady. Qozǵalys – ǵalamnyń, kez kelgen júıeniń damýynyń negizi. Ózgeris bolmasa, damý joq. Tipti, mıkroálemniń ózi sekýndtardyń ishinde ózgerip, óz formasyn jańartyp turady. Ózgeris bolmaǵan álem-ólgen álem. Ólgen álemniń eshbiri ýaqyttyń talabyna jaýap bere almaıdy. Qozǵalys bolmaǵan jerde tunshyǵý men syrtqy álemge qarsy reakııa áldeqaıda qaýipti bolatyny aıdan anyq. Endigi joly qazaqty basqaratyn azamat qazaqtyń ishinen shyqsa ǵana ózgeris bolady. Qazaqty basqaratyn adam, jalpaq tilmen aıtqanda, eti men súıegi, qany men rýhy, tili men dili taza qazaqtyń óziniń ordasynan ǵana kelse, tarıhy men ótkeninen habary mol, áleýmettiń jaǵdaıyn janymen uǵynatyn, minezi men qaıratkerligi qalyptasqan, aýyldaǵy qazaqtyń turmys-tirshiligin, ýaıymy men qaıǵysyn, dini men mal - janynyń qamyn, ulttyq túsinigi men mentalıtetin uǵa alatyn «taza QAZAQ» bolsa ǵana qazaqty basqara alady. Kelesi jol osylaı bolady. Ultshyldyń naq ózi osy qazaq. Bul azamat qazaqtyń rýhy men qanynyń, qaınaǵan tirshiliginiń qaq ortasynan jaryp shyǵady. Óziniń qazaqy ordasynan shyqpaı ol qashanda qazaqqa jat bolyp qalady. Ol óziniń qazaq ekenin sezinedi, ózin tanıdy, ultynyń da qaıǵy-muńyn bólisetin bolady. Ýaqyt osyǵan jetkizip otyr. Bul azamatty qazaqtyń ózi alyp keledi, áıtpese qazaqtyń tirligi de ońalmaıdy. Oǵan kúmándanbańyz. Júıeni ózgertýge keletin endigi qazaq osy bolmyspen, shynaıy kúreskerlik minezimen kelmese, taǵy da aıtaıyn, ol qazaqty basqara almaıdy. Qazaq oǵan tizgindi ustatpaıdy da, elin basqartpaıdy da. Qazaqtyń qazirgi kúni eńbektegeninen eńkeıgenine deıin baılamdy sózin aıta bastady. Anyqtap qaraı kórińiz! Kózińiz jetedi. Bul osy júıeniń jumysyna tózbeýshilik. Munyń sebebi men astaryn basqalaı túsindirýdiń keregi de joq.
Bul basqarý júıesinde qaıratker joq. Bul júıede, aqıqatyn aıtqanda, qurbandyqtar ǵana bar. Qaıratkerler bolǵannyń ózinde olar qaıratker emes, jaı ǵana súıreýdegi júgirtpeler ǵana. Aıt degendi aıtady, jap degendi jabady. Qazirge mıssııasy sol ǵana. Olarǵa da qazaq mańdaı kózimen emes, kókirek kózimen qarap otyr. Qazaqtyń qazir jas býyny óziniń datyn ashyq aıta bastady. Qazaqtyń kúshi túgensheevtiń nemese pálensheevtiń ymyrtta turyp aıqaılaǵanynda emes, jas býynnyń saıası, áleýmettik shıelenisterdi tereńdep uǵyna bastaýynda jatyr. Qazaq muny da jaqsy túsinip otyr. Qazirgi júıedegi jandaıshaptardyń arty bylyǵyp ketkendikten aqtalýǵa, ózin buqaraǵa taza tulǵa retinde kórsetýge, jýyndylaryn tazalaýǵa mursha tappaı qalǵandyqtan, bir birine malaǵyn kúrekpen laqtyryp otyr. Demderi qysylyp, kózderi de alaqtap jatyr. Endigári, biraz ýaqytqa deıin bir birine malaqtaryn laqtyrady, sosyn kúrekteri de synady. Bul da zańdylyq. Tırandar árqashan da qurbandyq izdeıdi, biraq ózi sońynda qurbandyqqa aınalatynyn da uly tarıhtyń qalamy jazyp ketken. Tırannyń tábeti adamzat jaratylǵaly beri jabylmaǵan. Olar quldyq saıasatyn ǵana meńgerip, ózine tabyndyrýdy ǵana kókseıdi. Olar jurttan tegis qul jasap, shalqyp ómir súrgendi qalaıdy. Sebebi, túısikteri Táńirisin tanymaıdy. Táńirisin tanymaǵannyń qashanda saǵy synyp, abyroısyz óteri haq! Tarıhtyń barlyǵy da osylaı jazylǵan jáne tarıh buljytpaı, qatelespeı solaı jazyp qoıady. Adamzattyń tarıhynda quldar bılep, órkenıet jasapty degen tarıh jazylmaǵan. Qazaqty qulsyń deseń jaǵyń qaryssyn! Qazaq qul bolsa osy ýaqytqa deıin óziniń eli men jerine ıe bola almaıtyn edi. San túrli zulmattar men alasapyrandardy kórse de qazaq balasy eshqashan da eli men jerinen aıyrylǵan emes. Jaratýshy qazaqtyń basyna sonshalyqty náýbet berse de qazaq eli men jerin tastap, túgelimen aýyp ketip qalǵan joq. Qazaqtyń tili de, jeri de, ózi de bar. Qazaqtyń ózi qazaq bolǵannan soń ǵana osynshama ólkeniń tósine eldik quryp turaqtap qalǵan. Qazaq Táńiriniń erkesi! Qazaqty Táńirim o basta qazaq etip jaratqan. Onyń boıynda qýatty rýh bar, týrashyl minez bar. Sondyqtan da qazaq qashanda týralyqty talap etip otyrady. Táńirim qazaqqa taýsylmas sabyr men tózim bergen. Tabıǵatynan ańǵaldaý, bolmysy taza qazaqqa ózge jurtta joq daryn men adamdyq qasıetterdi darytqan. Qazaqty momyn deme, qazaq momyn emes. Qazaqtyń babasy Saq, Ǵun, Túrki, Qypshaqtar, Altyn Orda eli, barlyǵy da kezinde Táńiriniń tanymymen ǵana Eýrazııany quzyryna alǵan. On alty alyp ımperııanyń negizin qalaýshylar da solar bolǵan. Ǵumyrynda attan túspegen. Osy alyptardyń qany boıynda qalǵan qazaqty qulminez, jasyq, kónbis dep aıyptamańyz. Qanda bar rýh pen aıbyndylyq báribir kórinedi. Qazaqtyń elindegi tynyshtyq pen mamyrajaılyq qazaqtyń minezi men sabyrynyń arqasynda ǵana dep bilińiz. Qazaqtyń jerindegi basqa da ulystar men ulttardyń kólbeı kósilýi de qazaqtyń jaıdary mineziniń arqasynda ǵana. Bul naq solaı. Qazaqtyń jerindegi júgensizderdiń kúni qazaqtyń kókjal minezi kóringen kúni-aq bitetin bolady. Qazaqtyń ór minezdi azamaty kóshin bastaǵan kúnnen bastap, qazaq ótkeni men ketkenin oıyna alyp, qun daýlaýǵa kóshedi. Erteń qazaq qolyndaǵy ketkeni men joǵalǵanyn eseptep, qun daýlaıdy. Qazaq birinshiden, jeriniń qunyn suraıdy. Kimge qaı jerdi berdi, qashan, ne úshin? Qazaq ekinshiden, tiliniń qunyn suraıdy. Osy eki suraqqa jaýap berýshilerdiń jaýaby da aýyr bolady. Qazaq úshinshiden, tarıhynyń nelikten qate jazylǵanyn suraıdy. Qazaqqa jamanshylyq oılaǵannyń eshbiri de ońǵan emes. Qazaq boıynda kıesi men qasıeti bar ult. Qazaqtyń ótkeni men ketkeni aq paraqqa hattalyp, derlik jazylǵan kúni óziniń aǵaıyndary men túrki jurtynyń barlyǵyn aınalasyna jınap alady. Áýpirimdep otyrǵan qazaq qazirdiń ózinde de osy tirliktiń basy men qasynan tabylyp otyr. Qazaq óziniń tarıhyn qaıta jazǵan kúnnen bastap jan jaǵy men kári qurlyqtyń saıası jaǵdaıyn da ózgertip jiberedi. Kúmánińiz bolmasyn!
BEKBOLAT QARJAN
