Konferensiiada söz alǧan baiandamaşylardyŋ oi-pıkırlerı

Qazaq halqynyŋ ūlttyq önerı – ūlttyŋ quaty. Töl önerımızdıŋ tüp tamyry ǧasyrlar qoinauynan när alyp, bügıngı künde de sabaqtastyǧyn saqtap, halyqtyŋ ruhani tüleuıne, ūlttyq kodtyŋ odan ärı aiqyndala tüsuıne jol aşyp keledı. «Alatau» dästürlı öner teatry azamattardyŋ mädeni ömırge qatysudaǧy qyzyǧuşylyqtary men qabıletterıne säikes mädeni qūndylyqtardy qoljetımdı etu, sondai-aq töl önerdı tanytu, ūlttyq bıregeilıktı därıpteudı negızge alady. Teatrdyŋ repertuarlyq qorjyny qalyptasty. Soŋǧy kezderı Teatrymyzǧa degen körermenderdıŋ ynta-yqylastary respublikalyq deŋgeide ǧana emes, alys-jaqyn şet memleketter boiynşa da ösıp keledı. «Alatau» dästürlı öner teatrynyŋ özınıŋ baǧyty boiynşa Qazaqstanda, tıptı Orta Aziiada da balamasy joq bıregei teatr ekenın basa aita ketken jön. «Alatau» dästürlı öner teatrynda 2022 jyldyŋ 31 mamyrynda «Jaŋa Qazaqstandaǧy dästürlı önerdıŋ teatr sahnasyndaǧy damu üderısı» atty ǧylymi-praktikalyq konferensiia öttı. Maqsaty: Qazaq halqynyŋ dästürlı önerınıŋ teatr sahnasyndaǧy damu üderısınıŋ körınısın aiqyndau. Baǧyttary: Dästürlı önerdıŋ negızgı aiqyndamasy; Qazaq sahnasyndaǧy dästürlı önerdıŋ ülgılerı; Dästürlı öner teatrynyŋ damu üderısı. Moderator retınde konferensiia jūmysyn aitysker aqyn, Mädeniet salasynyŋ üzdıgı, «Alatau» dästürlı öner teatrynyŋ direktory Rinat Rifhatūly Zaitov jürgızdı. Şarada M. Äuezov atyndaǧy Qazaq ūlttyq drama teatry direktory, önertanu kandidaty, professor Erkın Tıleuqūlūly Juasbek, Almaty qalasy Qoǧamdyq damu basqarmasynyŋ Ruhani jaŋǧyru jobalyq keŋsesı direktorynyŋ orynbasary, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, professor Berık Myrzalyūly Jüsıpov, önertanu doktory, teatrtanuşy, T. Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasynyŋ professory Baqyt Käkiqyzy Nūrpeiıs, änşı, önertanuşy, Şäken Aimanov atyndaǧy «Qazaqfilm» kinostudiiasynyŋ redaktory Erlan Mūqataiūly Töleutai, aqyn, Qazaqstan Jazuşylar odaǧy basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Baqyt Bedelhan, M. Äuezov atyndaǧy Ädebiet jäne öner instituty Teatr jäne kino bölımınıŋ meŋgeruşısı, önertanu kandidaty Amankeldı Orazbaiūly Mūqan, Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasynyŋ oqytuşysy, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Erkın Tūrsynǧaliūly Şükıman, M. Äuezov atyndaǧy Ädebiet jäne öner instituty, Muzykatanu bölımınıŋ meŋgeruşısı, önertanu kandidaty, qauymdastyrylǧan professor Ainūr Jasaǧanbergenqyzy Qaztuǧanova jäne Mädeniet salasynyŋ üzdıgı, «Alatau» dästürlı öner teatrynyŋ körkemdık jetekşısı Jūldyzbek Aitqaliūly Jūmanbai söz söilep, qūndy pıkırlerı men kelelı oilaryn aitty. Solarǧa qysqaşa toqtala ketsek: Erkın Juasbek «Qazaq teatrynda özımızdıŋ qasiettı ädetımız, tärbielık mänge negızdelgen körınısterımız mol bolu kerek. Tek qana ssenariilerıne emes, jalpy berer tärbielık maǧynalaryna basa nazar audarudy ūsynamyn. Sonymen qatar bızdı qūtqaryp, joǧaryǧa şyǧaratyn dramaturgter men akterlerdıŋ bılıktı maman bolularyna barynşa atsalysuymyz kerek dep oilaimyn», – deidı. Al Berık Jüsıpov dästürlı öner men ūlttyq önerdıŋ aiyrmaşylyǧy, miuzikl qoiu, özımızdıŋ töl tuyndylarymyzdy jasap şyǧaru, repraduktivtı-aǧartuşylyq mädeni jüienı qalyptastyru maqsatynda jūmys ısteu mäselelerıne jäne t.b. toqtaldy. Baqyt Nūrpeiıs bolsa, Ündı, Qytai jäne Japoniia teatrlary jaily, japondyqtardyŋ No, Kegen, Kabuki teatrlarynyŋ muzyka, söz, dästürlı japon biı, pantomimalar jiyntyǧynan tūratynyn, kostiumnıŋ maŋyzdy röl atqaratynyn jetkızdı. Onyŋ pıkırınşe teatr ūlttyq önerdıŋ barlyq türlerınıŋ basyn bırıktırıp körsetuımen daralanu kerek. Baiandama soŋynda Baqyt Nūrpeiıs «Alatau» dästürlı öner teatrynyŋ elımızge asa qajet ekenın, aldaǧy uaqytta teatr ūjymynyŋ jaŋa belesterdı baǧyndyruǧa şyǧarmaşylyq küşterınıŋ jetetınıne senım bıldırdı. Erlan Töleutai «Dästürlı jyrşy, küişıler jiyn-toilarda kıreberısten oryn alyp jürse, halyqty biletetın änşıler törge yǧysqan. Ärine būnyŋ keibıreuler üşın äbestıgı joq şyǧar. Degenmen ūlttyq töl önerımızdı, dästürımızdı damytamyz desek, sondai kışıgırım ortalardan bastaǧanymyz jön bolar... Mädeniet saiasaty degen institut qūryp, dästürlı önerımızdıŋ örkendeuıne jol aşu kerek siiaqty... Sonymen qatar bızdıŋ dästürlı önerımızdı därıpteude halyq änşılerınıŋ ornyn erekşe aityp ötu qajet. Osy halyq änşılerınıŋ basyn bırıktıretın qandai da bır odaq qūrylsa eken deimın», – degen siiaqty bırqatar mäselelerdı atady. Baqyt Bedelhan «Dästürlı öner – bızdıŋ bar tamyrymyz, janymyz, ruhymyz, jüregımız. Tamyrynan auyrǧan aǧaş būtaǧynan eşqaşan emdelmeidı. Kez-kelgen memlekettıŋ ekonomikasy, ol eldıŋ qaŋqasy ǧana, al ruhaniiaty, önerı – eldıŋ jany. Jan bolmaǧan jerde, tek qaŋqa bolady. Qaŋqa qudyrlap, ışkı jan-düniesınıŋ mazmūny joq bolady... Bızdıŋ ūlttyq teatr, dästürlı öner nege täuelsızdık alǧannan berı bosaǧada syǧalap jür? Al şou nege ūlttyq telearnalardyŋ törınde jür? Sary altyndai jinalǧan qazynalarymyzdyŋ bırde-bıreuı qazırgı taŋda qolǧa alynbaǧan. Dästürlı öner teatry basqa barlyq teatrlardan biık bolu kerek», – dep oi tüidı. Amankeldı Mūqan «Teatrdyŋ türı köp. Sanamalasaq önerdıŋ bar salasyn qamtyǧan. Dramalyq, opera jäne balet, komediialyq, quyrşaq, jastar, balalar, muzykalyq, köşe, buffonada, satira, ūlttyq teatrlar. Solardyŋ ışınde ūlttyq teatrlar ūlttyŋ saltyn, sanasyn, dästürın, sol halyq boiyndaǧy basym öner türlerınıŋ ülgılerın nasihattaidy... Teatr bolyp qūrylǧan soŋ, onyŋ baǧyt-baǧdary aiqyndalady. Ol dästürge negızdelgen teatr bolu kerek», – deidı. Erkın Şükıman «Öner maitalmandaryn daiarlau jolynda bılımge qatty män berılse eken degen ümıttemın... Qazaqtyŋ dästürlı önerı tek bızge ǧana kerek bolǧannan keiın, ony saqtap qalyp, jalǧastyru da özımızdıŋ qolymyzda. «Alatau» dästürlı teatrynyŋ baǧytyna säikes osynda ūsynylyp otyrǧan barlyq jūmystardy atqaruǧa barşamyz küş jūmyldyrumyz kerek... Sonymen qatar «Babalar sözı» seriiasynyŋ 100 tomdyǧy ışınde ūlttyq önerdı därıpteitın maǧlūmattar jeterlık. Col kıtatardy zerdelep, bırşama tamaşa tuyndylardy şyǧarady degen oidamyn. Qazırgı taŋda dästürlı önerımızdı därıpteu jolynda ǧylymi leksiia-konsertterdıŋ jetıspeuşılıgı barşamyzǧa aian», – degen oilaryn ortaǧa saldy. Ainūr Qaztuǧanova «Qazırgı zamanda jarnamanyŋ jaqsy boluy öte maŋyzdy röl atqarady. Estradalyq önerge qaraǧanda dästürlı önerde halyqty jinau qiynyraq. Dästürlı teatrdyŋ özındık auditoriiasyn jinau kerek. Ūlttyq saqtaluy da, onyŋ ary qarai jalǧasyn tabuy da halyqtyŋ qolynda», – deidı. Konferensiia körermenderı tyŋ dünielerge qanyǧyp, zor äser aldy deuge bolady. Sonymen qatar Multimediialyq dästürlı muzyka ortalyǧynyŋ «Qazaqtyŋ dästürlı muzyka önerın qalyptastyrǧan ūly tūlǧalardyŋ dombyralary» atty körmesı boldy. Şara 31 mamyr – saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu künıne orailastyrylǧan «Kez bolǧan soŋ ker zaman» atty muzykalyq qoiylym-konsertpen jalǧasty.

Quanyş Jūmabekūly PhD doktory, «Alatau» dästürlı öner teatry Ädebiet bölımınıŋ meŋgeruşısı