"Keşe anau älgı 2 ministrge Toqaev sögıs berdı. Olarǧa sögıs bermeu kerek. Olardy quu kerek! Baqyt Sūltanov ta, Erbol Qaraşökeev ta Nazarbaevtyŋ ornatyp ketken klany! Özderı jūmys ıstemei, biudjettıŋ aqşasyn talan-tarajǧa salyp, tenderlerdı bylyqtyryp, ūrlap otyrǧan korrupsionerlerdıŋ barlyǧyn toqtatyp, oryndaryna bıletın azamattardy qoiu kerek". Būl pıkırdı belgılı saiasatker, qoǧam qairatkerı Baltaş Tūrsymbai Adyrna.kz ūlttyq portalynyŋ tılşısıne bergen sūhbatynda aitty.
«Toqaev jinalys ötkızıp, özektı mäselelerdı aitqanmenen onyŋ aitqanyn eşkım oryndamaidy. Ärine, ol kötergen sūraqtardyŋ bärı halyqqa öte qajet. Halyq bügın qinalyp jatyr. Bır jaǧynan qymbatşylyq, ekınşı jaǧynan jūmyssyzdyq, üşınşı jaǧynan mynau korrupsiia... Mıne, osy üşeuı halyqty jegıdei jep jür. Ony Toqaev naqty bılmegenmen, sezıp otyr», - deidı saiasatker.Baltaş Tūrsymbaidyŋ aituynşa, halyqtyŋ prezidentke qatysty pıkırı ekıge bölınıp, bır-bırıne qarama-qarsy pıkırler tuyndauda.
«Bırınşı tarap «İä,Toqaev myrza! Sızdıkı dūrys. Mınekei, endı tüzelemız» dese, ekınşı tarap «3 jyl boiy aitylyp kele jatyr. Eştene de oryndalǧan joq» deidı. Şynymen, Toqaevtyŋ el prezidentı bolǧanyna 3 jyl boldy. Ne ıstedı? Halyq şulai bergennen keiın ūry, bılımı joq, sauatsyz Mamindı qyzmetten ketırdı. Al sol Mamin qazır qaida? Ony eşkım tergep jatqan joq. Eşkım ony aşyq jürde jazalap jatqan joq. Nege deseŋ... Ol ūry! Endı ol ūrynyŋ ornyna onyŋ Smaiylov degen orynbasaryn qoidy. Ony taǧaiyndaǧan taǧy da Toqaev. Endı Smaiylovtan ne kütuge bolady?! Onyŋ kelgenıne bır jylǧa jaqyndap qaldy. Eşteŋe ıstegen joq!», - deidı Baltaş Tūrsymbai.Saiasatker memleket müddesın qorǧai almaǧan ministrler Baqyt Sūltanov pen Erbol Qaraşökeevke sögıs jariialau az deidı...
«Men bır-aq mysal aitaiyn. Keşe anau älgı 2 ministrge Toqaev sögıs berdı. Olarǧa sögıs bermeu kerek. Olardy quu kerek! Oryndaryna bıletın azamattardy qoiu kerek. Anau Premer-Ministr orynbasary - Sauda jäne integrasiia ministrı Baqyt Sūltanov ta, Auyl şaruaşylyǧy ministrı Erbol Qaraşökeev ta Nazarbaevtyŋ ornatyp ketken klany! Solardan Toqaev qūtyla almaidy. Sögıs beru degen ne olarǧa? Anau ūry şal erteŋ Toqaevqa: «Ei, timeseişı olarǧa» deidı. Sebebı, ekeuı de özınıŋ klany ǧoi. Toqaev bolsa: «Endı olarǧa bır sögıs berıp qoidym. Halyq osylai qinalyp jatyr. Taǧy da körermız» deidı. Sol «körermızben» taǧy da 2-3 jyl ötedı», - deidı saiasatker.Baltaş Tūrsymbai otandyq qant öndırısıne qatysty mäsele ıs jüzınde qalai şeşılu kerektıgıne toqtaldy.
«Qant qyzylşasy deidı. Prezident Toqaev būl sūraqty taǧy da köterdı. Jetı qant zauytynyŋ bügınde tek törteuı ǧana halqymyzdyŋ 5-aq paiyz qantpen qamtamasyz etıp otyr. Al endı osyndai şūraily jerlerdı alyp jatqan Qazaqstan nege qant qyzylşasymen özın-özı qamtamasyz etpeidı? Qazır batysta qant qyzylşasyn ösıru boiynşa üzdık tehnologiia damyǧan. Sol üzdık tehnologiiany kışkene ǧana zerttep, sony Qazaqstannyŋ jerıne qondyratyn bolsa, 3 jyldyŋ ışınde bız özımızdı 100 paiyz qantpenen qamtamasyz etemız. Al qazır onymen kım şūǧyldanyp jatyr? Ol anau ministrdıŋ miyna da kırıp şyqpaidy. Ondai tehnologiia, öndırıs degen... Qant zauyty degen... Onyŋ iısı mūrnyna da barmaidy», - deidı Baltaş Tūrsymbai.Saiasatkerdıŋ aituynşa, ekı ministrlık sözden naqty äreketke köşıp, batyl şeşımder qabyldauy tiıs.
«Nege ekı ministrlık osy mäselege qatysty tekserıs jürgızbeidı? Nege konsepsiia jasamaidy? Nege ol öndırıstı ornyna qoimaidy? Mysaly, bızde suy bar jer qandai? Jetısu deimız... Jetısudıŋ suy 40 mln halyqqa qant qyzylşasyn öndırıp, dükenderge şyǧara alady. Al qazır bızde 19-aq mln halyq. Sol 19 mlnnyŋ 5-aq paiyzyn ǧana qant qyzylşasymen qamtamasyz etıp otyrmyz. Olar osy sūraqqa jauap berulerı kerek. Al olar bır sögıs aldy. Boldy. Nazarbaevtyŋ klany özderınıŋ jūmysyn ärı qarai ıstei beredı. Älgı tenderlerın ūrlaidy, jeidı... Ol klannyŋ taǧy klany bar. Ana klan bar, myna klan bar. Būnyŋ barlyǧyn üzuımız kerek qoi..»,- deidı saiasatker.Baltaş Tūrsymbai Toqaevqa halyqpen jaqyn bolyp, ūlt bolaşaǧy üşın batyl qadamdar jasauǧa şaqyrdy.
«Toqaevqa qorqyp, būǧyp otyrmau kerek. Aqordanyŋ ışınde sypaiy kiımın kiıp, şäiın ışıp... Halyqty şaqyrsyn. Bıletın adamdardy şaqyrsyn. Ūsynys engızemız, aitamyz! Ol Nazarbaevtyŋ älgı ornatyp ketken jüiesın dereu būzuy kerek! Klannyŋ barlyǧyn quu kerek! Ne sonda Ükımetke Qazaqstannan 30 adam tabylmai ma? Qazaq jıgıtterı qūryp kettı me eken? Qūryǧan joq. Ol jıgıtter syrtta jür. Öndırıstı ūiymdastyratyn bılımdı jıgıtterdı şaqyrsyn. Aqyldassyn. Aqylymyzdy aitamyz. Bız halyqqa jau emespız ǧoi. Toqaev aldynda Ūlttyq qūryltai ötkızdı. 117 adamdy Ūlytauǧa alyp bardy. Ol 117 adamnyŋ sanyn baiqaŋdar. Işınde halyqqa jany aşityn 10 adamda joq. Qalǧanynyŋ bärı jaǧympazdanyp, maqtap, öleŋ aityp jürgender. Keşe Nazarbaevty maqtaǧan, bügın Toqaevty maqtap otyr. Al Toqaev «Ei, menı maqtamaŋdar! Men halyqqa qyzmet etemın! Halyqqa jūmys jasaimyn!» dep älı bırde-bır ret aitqan joq», - deidı Baltaş Tūrsymbai.Saiasatkerdıŋ saraptauynşa, Toqaev eger bilıktı öz qolyna alyp, būiryqtarymdy oryndatamyn dese, ūltqa jani aşityn adamdardy qasyna jinap, tyŋdai bıluı kerek.
«Özderı jūmys ıstemei, biudjettıŋ aqşasyn talan-tarajǧa salyp, tenderlerdı bylyqtyryp, ūrlap otyrǧan korrupsionerlerdıŋ barlyǧyn toqtatu kerek! Bızdıŋ Toqaevqa janymyz aşidy. Bıraq, ol özı eşqandai qimyl jasap otqan joq. Ol özı üşın yŋǧaily jaǧdaidy oilamasyn. Qaŋtar körsettı. Endı onyŋ betın aulaq qylsyn. Qaitadan qaitalanbasyn. Bıraq halyqtyŋ tözımı şeksız emes. Erteŋ halyq qaitadan köşege şyǧyp ketuı äbden mümkın. Sondyqtan jūmys ısteu kerek! Nazarbaevtyŋ būrynǧy ädısın qaitalamasyn, onyŋ halyqty ötırık aldap qoiyp, qasyndaǧylarǧa «Nu nichego ia vas porugal. Eto tak nu chtoby narod ne obijalsia. Bıraq sender myqtysyŋdar. Ūrlai berıŋder, ala berıŋder, ıstei berıŋder» degenın men öz qūlaǧymmen estıgem. Būl taptauryn eskı ädıs ötıp kettı. Endı Toqaev ta halyqty taǧy 30 jyl osylai aldaimyn dese, onda ol qatelesedı. Qazır halyqpen jūmys ısteu kerek! Aşyq aitu kerek! Bıletın adamdardy maŋaiyna jinau kerek. Aqyldasu kerek. Bızde halyqqa jany aşityn dūrys jas jıgıtter bar. Solardy qyzmetke taǧaiyndau kerek. Bızdıŋ halyq öte tözımdı, şydamdy. Halyq prezident tarapynan naqty jūmys bastalǧanyn sezınıp, Toqaevtyŋ äjepteuır jūmys ısteitınıne köz jetkızse jäne «Toqaev halyqpen jūmys ısteidı, ūrylardan qūtylady» degendei ūǧym halyqtyŋ miyna qonatyn bolsa, onda barlyǧyn tüzeuge älı de mümkındık bar», - dep aiaqtady sözın saiasatker.
Zarina ÄŞIRBEK,
"Adyrna" ūlttyq portaly
