Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń kúıeý balasy Tımýr Qulybaev UQK eks-tóraǵasy Kárim Másimovtiń reıderlik jolmen tartyp alǵan eki ken ornyn satyp almaq.
Bul týraly Orda.kz málimdedi.
22 shildede ótetin aýkıonda Qazaqstan Borankól jáne Tolqyn ken oryndarynyń quqyǵyn satýdy josparlap otyr.
Bul depozıtter Qazaqstan men moldovalyq kásipker Anatolıı Statı arasynda 13 jyl boıy daý týǵyzyp keledi.
Sarapshylar ken oryndarynyń mártebesi áli de daýly ekenin jáne eger Statı barlyq sottarda jeńiske jetse, aýkıondardyń jeńimpazy yńǵaısyz jaǵdaıǵa tap bolýy múmkin ekenin atap ótti.
22 shildede Qazaqstan bıligi 23 lot boıynsha onlaın-aýkıon ótkizedi. Eń qyzyqtysy Borankól men Tolqyn ken oryndary. Birinshisiniń bastapqy baǵasy 300 mıllıon teńgeden bastalsa, al Tolqyn úshin mıllıardqa jýyq – 931 mıllıon teńge tóleýge týra keledi.
Ken oryndary 2000 jyldan beri ıgerilip, 2010 jyly rýmyn kásipkeri Anatolıı Statıge tıesili «Tolqynneftegaz» JShS men «Qazpolmunaı» JShS-nen zańsyz tartyp alynǵan.
Stokgolm arbıtrajdyq soty Statıdiń Qazaqstanǵa qarsy aryzyn qanaǵattandyryp, nysandardy jekeshelendirý úshin 560 mıllıon dollar ótemaqy tóleýge sheshim shyǵardy. Qazaqstan ótemaqy tóleýden bas tartyp, isti dúnıe júzindegi sottarda sozýǵa tyrysty.
Munyń bári, qarjy sarapshysy Rasýl Rysmambetov Orda.kz saıtyna bergen suhbatynda atap ótkendeı, resmı Nur-Sultanǵa paıda ákelmeıdi.
Másimov jáne depozıtterdiń quqyqtyq jaǵdaıy
Stokgolm arbıtrajynyń jáne Energetıkalyq hartııa shartynyń sheshimine sáıkes, UQK-niń burynǵy basshysy Kárim Másimov Statı ken oryndaryn «eksproprıaııalaýdyń» artynda turǵandardyń biri boldy. Sodan keıin «Statıge qarsy qııanatty jáne kúmándi sot proesterin uıymdastyrdy».
Qazaqstandaǵy qańtar oqıǵasynan keıin qamaýǵa alynyp, birqatar qylmystar úshin aıyptalǵan Másimov Borankól men Tolqyn ken oryndaryn tolyqtaı zańdy jekeshelendirýge kedergi bolýy múmkin.
— «Men olardyń quqyqtyq jaǵdaıyn túsingim keledi. Óıtkeni qazir qańtar oqıǵasynan keıin Kárim Másimov qamaýǵa alyndy jáne olar bul depozıtterdi reıderlik basyp alýǵa qatysty dep otyr. Eger osy qylmystyq is aıasynda Statıden depozıtterdi tárkileý zańsyz dep tanylsa, bul Qazaqstan úshin jaqsy bolmaıdy. Sebebi Statı olardy avtomatty túrde derlik alyp qoıady», — dep esepteıdi Rasýl Rysmambetov.
Onyń pikirinshe, daýly aktıvterge aýkıon ótkizý jaǵymsyz reakııa týdyryp, Qazaqstannyń ınvestıııalyq tartymdylyǵyn tómendetýi múmkin.
— «Bul jerde Qazaqstan Respýblıkasy ádilet mınıstrliginiń onymen [sotpen] ne istep jatqanyn túsiný kerek. Biz Ádilet mınıstrliginen jeńiske jetken esepterdi estımiz. Ókinishke qaraı, ótken joly biz de Statıden depozıtterdiń quqyqtaryn alyp tastaǵan kezde Ádilet mınıstrliginen de osyndaı esepterdi estidik. Osy jerde úlken suraq týyndaıdy. Bálkim, túptep kelgende, ol jerde bolǵan oqıǵanyń mánin ashyp, memleketimizdiń sotqa qansha aqsha jumsaǵanyn, isti jeńip, osy amanattardy saqtap qalýdyń bolashaǵy qandaı ekenin ashyp aıtý kerek shyǵar. Bul qazirdiń ózinde Qazaqstannyń ınvestıııalyq tartymdylyǵyna áser etýi múmkin», — dep qosty Rysmambetov.
«Syrttan kelgen adamnyń baqylaýǵa quqyǵy bolmaıdy»
Soǵan qaramastan, aýkıon 22 shildede ótedi. Biraq qatysýshylardyń tizimi áli belgisiz.
— «Áńgimelesý taqyrybyna qaıta oralsaq, eger aýkıon ótse jáne ótpese, onda, eń aldymen, osy jyldar boıy depozıtterdi basqarǵan kompanııa jeńetinin atap ótkim keledi. Óıtkeni onyń tájirıbesi jınaqtalǵan jáne bul syrttan kelgen adamnyń sotta jeńe almaıtyny jáne depozıtterdi basqarý quqyǵyn almaıtyny anyq», — dedi Rysmambetov.
Mamannyń aıtýynsha, aýkıondy osy 13 jylǵa jýyq ýaqyt boıy Borankól men Tolqyndy basqaryp kele jatqan kompanııa utyp alady. Taǵy bir derek boıynsha, bul kompanııa «QazMunaıGazdyń» enshiles kásiporny bolyp tabylatyn «Qazmunaıteńiz» (QMT) bolýy múmkin. Ony óz kezeginde osy eksproprıaııanyń taǵy bir benefııary Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń kúıeýbalsy Tımýr Qulybaev basqarady.
QMT-degi ishki derekkózderdiń aıtýynsha, ken oryndaryn 10 jyl basqarǵan kompanııa 900 mıllıon AQSh dollarynan astam tabys tabýy múmkin, sondyqtan sarapshynyń sózi ras bolýy múmkin.
Degenmen, bul kúnderi IPO-ǵa daıyndalyp jatqan «QazMunaıGaz» bas kompanııasyna ne úshin qajet bolýy múmkin ekeni belgisiz jáne Statıden eksproprıaııalanǵan aktıvter tóńiregindegi artyq shý olardyń qolyna tımeıdi.
Ulttyq qor men BJZQ úshin táýekelder
Ázirge boljanbaǵan taǵy bir táýekel – Ulttyq qor men BJZQ-nyń sheteldegi shottardaǵy qarajaty.
— «Sheteldik kompanııalar kóbine qanaǵattanbaıdy jáne bárin sotsyz, jeke sheshkendi jón kóredi. Sondyqtan bul istiń preedenti asa qaýipti emes. Biraq Statı jeńse, qaýipti bolady. Demek, Statı Ulttyq qordaǵy 500 mıllıonyn alyp tastasa, Ulttyq qor shetelde sondaı úlken kepilgerge aınalady, odan kez kelgen sot aqsha alyp, talap qoıa alady. Al bul jaqsy ispen bitpeıdi», – deıdi Rasýl Rysmambetov.
Onyń pikirinshe, Qazaqstan basshylyǵynyń shetelde zańsyz alynǵan jáne qaıtarylǵan aktıvter men qarajatty qaıtarý týraly sońǵy málimdemelerin eskere otyryp, Qazaqstan úkimeti Ulttyq qordyń qarajatyn qamtamasyz etý sharalaryn qabyldaýy qajet.
– «Eger biz offshorlyq kompanııalarǵa aqsha shyǵarǵan sheneýnikterdiń – «eski qazaqstandyqtardyń» aktıvterin qaıtara bastasaq, olarǵa aqsha kerek bolyp, bizdi sotqa bermek bolady. Olar qazaqstandyq zańnamanyń barlyq osal tustaryn biledi jáne bul jerde memleket utylýy múmkin. Sondyqtan Ulttyq qordy, BJZQ-nyń sheteldegi ınvestıııasyn muqııat qarap, bul táýekelderdiń aldyn alý qajet», – dep túıindedi ol.
“Adyrna” ulttyq portaly
