Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Ädılettı Qazaqstan: zaŋ men tärtıp, ekonomikalyq ösım, qoǧamdyq optimizm» Joldauynda agroönerkäsıp keşenın damytuǧa airyqşa köŋıl bölındı. Auyl şaruaşylyǧy salasy azyq-tülık qauıpsızdıgın, halyqty jūmyspen qamtudy jäne elımızdıŋ eksporttyq äleuetın nyǧaitudy qamtamasyz etetın ekonomikanyŋ negızgı sektorlarynyŋ bırı retınde qarastyrylady. Ükımet Memleket basşysynyŋ 2024 jylǧy Joldauynda aitylǧan tapsyrmalaryn oryndau aiasynda auyl şaruaşylyǧynda tehnologiialyq jaŋǧyrtudy, qaita öŋdeudı tereŋdetudı jäne halyqaralyq yntymaqtastyqty keŋeitu saiasatyn jüielı türde jüzege asyryp keledı.
Memleket basşysynyŋ Joldauy jäne özge de tapsyrmalarynda qoiylǧan mındetterdıŋ oryndalu barysyna Primeminister.kz şolu jasady.
Tūraqty ösımnen jaŋǧyrtuǧa: agroönerkäsıp keşenı qalai damyp keledı
Agroönerkäsıp keşenı tūraqty damu qarqynyn körsetıp otyr. Būl memlekettık qoldau şaralarynyŋ tiımdılıgın jäne Prezident tapsyrmalaryn jüzege asyruda Ükımettıŋ jüielı jūmysyn aiǧaqtaidy. 2025 jylǧy qaŋtar–şılde aralyǧynda auyl şaruaşylyǧynyŋ jalpy önım kölemı 3,7%-ǧa ösıp, 2,4 trln teŋgege jettı. Ösım mal şaruaşylyǧy men ösımdık şaruaşylyǧyndaǧy öndırıs kölemınıŋ artuy esebınen qamtamasyz etıldı.
Qaita öŋdeu salasy ozyq damu qarqynyn körsetıp otyr: azyq-tülık önımderınıŋ öndırısı 9,2%-ǧa ösıp, 2,13 trln teŋgenı qūrady, susyndar öndırısı 6,8%-ǧa (692,4 mlrd teŋge) artty. Ösımdık maiynyŋ öndırısı (+24%), sary mai (+10,4%), şūjyq önımderı (+9%), ūn öndırısı (+6,6%) östı.
Auyl şaruaşylyǧynyŋ negızgı kapitalyna salynǧan investisiialar 442,7 mlrd teŋgege (+26,5%) jettı, azyq-tülık önımderı öndırısıne salynǧan investisiialar 104,2 mlrd teŋgenı (+48%) qūrady. Būl resurstar salany jaŋǧyrtuǧa jäne zamanaui tehnologiia engızuge baǧyttaldy.
«Memleket basşysy özınıŋ halyqqa Joldauynda tıkelei subsidiialaudan qoljetımdı nesieleuge köşudıŋ jäne kommersiialyq bankterdıŋ qarajatyn tartudyŋ maŋyzyn atap öttı. Osynyŋ nätijesınde 2024 jyldan bastap jyldyq stavkasy 5%-dan aspaityn jeŋıldetılgen nesie beru baǧdarlamasy ıske qosyldy. Būl biudjet pen jeke qarajat közderınıŋ resurstaryn bırıktıru arqyly mümkın boldy», — dep atap öttı QR auyl şaruaşylyǧy ministrı Aidarbek Saparov.
Memlekettık qoldau jüielı türde saqtalyp keledı. 2025 jyly köktemgı egıs jäne egın jinau jūmystaryna jeŋıldetılgen nesie kölemı 700 mlrd teŋgege deiın ūlǧaidy (2014 jyly – 70 mlrd teŋge). Aldaǧy jyldary būl qarjylandyru kölemı 1 trln teŋgege jetkızılmek. Egıs nauqanyna qarjylandyru 2024 jyldyŋ qaraşa aiynan bastaldy, būl şarualarǧa aldyn ala daiyndaluǧa mümkındık berdı.
Jyldyq 5% mölşerlememen auyl şaruaşylyǧy tehnikasyn jeŋıldetılgen lizingke beru baǧdarlamasy ıske qosyldy. Ol jalpy qūny 250 mlrd teŋgenı qūraityn kemınde 6 myŋ dana tehnikany satyp aludy qamtamasyz etedı. Būdan bölek, qaita öŋdeuşılerge ainalym qarajatyn qarjylandyru üşın 44 mlrd teŋge kölemınde jeŋıldetılgen nesie berıldı.
Negızgı tetıktermen qatar arnaiy qoldau baǧdarlamalary da jüzege asyryluda. «Auyl amanaty» baǧdarlamasy kooperativterge, sonyŋ ışınde önımdı qaita öŋdeuge, 5 jylǧa deiıngı merzımge 2,5% jeŋıldetılgen nesie beredı. «Keŋ dala» baǧdarlamasy auyl şaruaşylyǧy önımın öndıruşıler men qaita öŋdeuşılerge 5% mölşerlememen qarjylandyru ūsynady. «Agrobiznes» baǧdarlamasy biudjet, Ūlttyq qor jäne jeke investisiialar esebınen öndırıstı jaŋǧyrtuǧa, qūrylys jürgızuge jäne ainalym qarajatyn tolyqtyruǧa jaǧdai jasaidy. Mūndai keşendı şaralar auyl şaruaşylyǧy salasyndaǧy är şaruaşylyqtyŋ erekşelıgıne qarai eŋ tiımdı şarttardy taŋdauǧa mümkındık beredı.
Mal şaruaşylyǧy: strategiialyq sala jäne damudyŋ jaŋa tetıkterı
Mal şaruaşylyǧy – eldıŋ azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etetın strategiialyq maŋyzdy sala. Ol AÖK-tıŋ jalpy önımınıŋ şamamen 40%-yn qūraidy. 2025 jyldyŋ qaŋtar–şılde ailarynda öndırıs kölemı 3,4%-ǧa ösıp, 2 trln teŋgege juyqtady. Et öndırısı 2%-ǧa artty (608,8 myŋ tonna), süt öndıru kölemı 6,5%-ǧa ūlǧaidy (2,25 mln tonna).
Mal men qūs sany da tūraqty köbeiıp keledı: ırı qara – 8,7 mln bas (+0,3%), jylqy – 4,6 mln (+6,7%), tüie – 300 myŋ (+3,9%), qūs – 48 mln (+6,6%). Osy rette qoi basy 3,7%-ǧa kemıgenı baiqalady (21,1 mln bas).
Qazaqstannyŋ eksporttyq äleuetı nyǧaiyp keledı: 2025 jyldyŋ alǧaşqy bes aiynda siyr etı eksporty 2,5 esege (12,3 myŋ tonna), qoi etı 2,6 esege (9,2 myŋ tonna) köbeidı. Alǧaş ret 797 tonna şoşqa etı syrtqa şyǧaryldy. Būl nätijeler otandyq önımnıŋ bäsekege qabılettı ekenın jäne halyqaralyq naryqta joǧary sūranysqa ie ekenın körsetedı.
Süt öndıru salasyna airyqşa köŋıl bölınıp otyr. 2023–2025 jyldary jylyna 300 myŋ tonnadan astam önım beretın 48 süt tauarly fermasy salyndy. Jaŋa fermalardaǧy ortaşa jyldyq sauym 8,2 myŋ litrge jetse, aldyŋǧy qatarly şaruaşylyqtarda būl körsetkış 11 myŋ litrge deiın barady. Būl deŋgei Europanyŋ jetekşı elderıne sai keledı. 2024 jyly 688 myŋ tonna süt öndırıldı (2022 j. +32%). 2025 jyly taǧy 32 keşen ıske qosylyp, qosymşa 152 myŋ tonna önım alu josparlanǧan.
«Ettı ırı qara mal şaruaşylyǧynda nesie taza 5%-ben berıledı. Qarjylandyru kölemı 50 mlrd teŋge. Al biyl öŋdeu käsıporyndarynyŋ ainalym qarajatyn jeŋıldetılgen nesieleu baǧytyna 44 mlrd teŋge bölındı. Sonymen qatar fermerlerdıŋ kepılge qoljetımdılıgı mäselesın şeşu üşın nesie somasynyŋ 85%-yna deiın kepıldık beru baǧdarlamasy jüzege asyryluda», – dedı Aidarbek Saparov.
2025 jylǧy 1 tamyzdan bastap bordaqylau alaŋdaryn jyldyq mölşerlemesı 5% jeŋıldetılgen nesieleu baǧdarlamasy engızıldı. Būl baǧdarlamaǧa 50 mlrd teŋge bölındı. Būl baǧdarlama öndırıstık quattardy 60%-dan astam deŋgeide paidalanuǧa jäne şyǧarylatyn önımnıŋ kemınde jartysyn ışkı naryqqa ötkızuge jaǧdai jasaidy.
Australiialyq ülgı boiynşa et klasterlerı damyp keledı. 2024 jyly 9 mlrd teŋgege tört joba qarjylandyrylsa, 2025 jylǧa jalpy qūny 21,7 mlrd teŋgenı qūraityn on basym joba aiqyndaldy. Türkıstan oblysynda tüiırşıktelgen jem öndıretın zauyt pen 15 myŋ basqa arnalǧan bordaqylau alaŋy ıske qosyldy. Būl jobalar «jemşöpten qaita öŋdeuge deiıngı» tolyq tızbektı qalyptastyrudyŋ negızın qalaidy.
Soŋǧy bes jylda qūs etı boiynşa importqa täueldılık 42%-dan 20%-ǧa deiın tömendedı. 2024 jyly Jambyl, Qyzylorda, Pavlodar, Türkıstan, Soltüstık Qazaqstan jäne Ūlytau oblystarynda jylyna 15,9 myŋ tonna et öndıruge quatty alty qūs fabrikasy ıske qosyldy. Negızgı mındet – būl baǧytta eldı tolyqtai öz önımımızben qamtamasyz etu.
Osylaişa, Qazaqstandaǧy mal şaruaşylyǧy tūraqty damu qarqynyn körsetıp otyr: ışkı öndırıs kölemı artyp, eksporttyq äleuetı nyǧaiyp keledı, jaŋa qoldau tetıkterı engızılude jäne älemdık deŋgeidegı klasterler qūryluda. Būl salany bükıl agroönerkäsıp keşenınıŋ basty ösım nüktelerınıŋ bırıne ainaldyrady.
Ösımdık şaruaşylyǧy: egıstı ärtaraptandyru jäne jaŋa önımdılık standarttary
Qazaqstandaǧy ösımdık şaruaşylyǧy öndırıstıŋ tiımdılıgı men tūraqtylyǧyn arttyruǧa baǧyttalǧan jüielı transformasiiadan ötude. Salanyŋ negızgı mındetı – egıs alqaptaryn ärtaraptandyru jäne su ünemdeu tehnologiialaryn engızu. Biyl bidai alqaby 884,6 myŋ gektarǧa qysqaryp, 12,3 mln gektardy qūrady, al maily daqyldardyŋ kölemı 1 mln gektarǧa ūlǧaiyp, 4 mln gektarǧa jettı. Sonymen qatar qant qyzylşasynyŋ egıs qūrylymyn oŋtailandyru jūmystary jürgızılude.
«Memleket basşysy jyl saiyn 150 myŋ gektarǧa deiın su ünemdeitın tehnologiialardy engızudı tapsyrǧan bolatyn. 2024 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa būl jospar artyǧymen oryndalyp, 158 myŋ gektardy qūrady. Al biyl su ünemdeitın tehnologiialarǧa qazırdıŋ özınde 109,8 myŋ gektar alqapqa engızıldı. Jalpy su ünemdeitın tehnologiialar qoldanylatyn jer kölemı 580 myŋ gektarǧa ūlǧaidy», — dedı Aidarbek Saparov.
2024 jyly fermerler 25,2 mln tonna astyq jinap, būryn-soŋdy bolmaǧan rekordqa qol jetkızdı. Onyŋ ışınde 18,6 mln tonnasy bidai. Ortaşa önımdılık gektaryna 14,2 sentner. Mūndai joǧary nätijege engızılgen tyŋaitqyş kölemınıŋ ekı esege ūlǧaiuy (2023 j. 1,3 mln tonna) airyqşa yqpal ettı. Biyl būl körsetkıştı 1,9 mln tonnaǧa jetkızu josparlanǧan.
Tūqym şaruaşylyǧyna jäne materialdyq-tehnikalyq bazany jaŋartuǧa airyqşa nazar audarylyp otyr. 2025 jyly elitalyq tūqymdardyŋ ülesın jalpy egıs kölemınıŋ 10,5%-yna deiın jetkızu, al auyl şaruaşylyǧy tehnikasyn jaŋartu deŋgeiın 6,5%-ǧa deiın arttyru josparlanuda. Tek 2023 jyldyŋ özınde ǧana şarualar 22 myŋ bırlık tehnika satyp aldy, būl aldyŋǧy jylǧy körsetkışten joǧary.
Fermerler üşın eleulı qoldau qūraly bolyp subsidiialau şaralary qala beredı. Memleket elitalyq tūqymdar qūnyn 70%-ǧa deiın, otandyq öndırıstegı mineraldy tyŋaitqyştardyŋ qūnyn 60%-ǧa deiın öteidı, sondai-aq pestisidter şyǧynyn 50%-ǧa jäne biopreparattar şyǧynyn 40%-ǧa ötemaqylaidy. 2025 jyly basym daqyldardy subsidiialauǧa 25,8 mlrd teŋge bölınıp, būl fermerlerge önımdılıktı arttyru üşın qosymşa resurs beredı.
Jüielı şaralar 2024–2028 jyldarǧa arnalǧan Jol kartasynda bekıtılgen. Onda auyl şaruaşylyǧynyŋ jalpy önım kölemın ekı eseleu közdelgen. Negızgı basymdyq bidaidyŋ monokulturasyn jäne suarmaly egınşılıktı köp qajet etetın kürış pen maqta siiaqty daqyldardy qysqartuǧa berılgen. Sonymen qatar maily, kökönıs-baqşa jäne malazyqtyq daqyldardyŋ egıs alqaptaryn ūlǧaitu qarastyrylǧan. Mūndai täsıl öndırıstıŋ tiımdılıgın arttyryp, mal şaruaşylyǧynyŋ jem-şöp qoryn nyǧaituǧa mümkındık beredı.
Seleksiia men tūqym şaruaşylyǧyn damytuǧa arnalǧan Keşendı jospar aiasynda auyl şaruaşylyǧy daqyldarynyŋ kemınde 109 jaŋa sorty men budandaryn şyǧaru közdelgen. 2024 jyly 52,3%-dy qūraǧan otandyq seleksiia tūqymdarymen egıletın alqaptardyŋ ülesın 2028 jylǧa qarai 78,2%-ǧa deiın arttyru josparlanuda. Osy maqsatta ūsynylatyn sorttardyŋ Memlekettık tızılımı qalyptastyrylyp, ūlttyq tūqymdardyŋ genetikalyq bankı qūryluda. Būl ışkı seleksiia nätijelerın bekıtıp qana qoimai, sonymen qatar otandyq ösımdık şaruaşylyǧynyŋ eksporttyq äleuetın arttyruǧa jol aşady.
Auyl şaruaşylyǧy önımderın öŋdeu – nesieden jaŋǧyrtudyŋ keşendı josparlaryna deiın
Auyl şaruaşylyǧy önımderın tereŋ qaita öŋdeu agrarlyq saiasattyŋ negızgı basymdyqtarynyŋ bırı bolyp qala beredı. Prezidenttıŋ tapsyrmasyna säikes, agroönerkäsıp keşenındegı qaita öŋdelgen önımnıŋ ülesı 70%-ǧa jetkızıluı tiıs. Osy maqsatta memlekettık qoldaudyŋ keşendı şaralary ıske asyryluda.
2024 jyly AÖK önımderın eksporttau kölemı $5,1 mlrd boldy, onyŋ 52%-y qaita öŋdelgen önımge tiesılı. Būl $2,6 mlrd qūraidy, al byltyr būl körsetkış 43% bolǧan, būl otandyq qaita öŋdeu salasynyŋ tūraqty damu qarqyny men bäsekege qabılettılıgınıŋ artyp kele jatqanyn däleldeidı.
Qazaqstanda qaita öŋdeu salasynda şamamen ekı myŋ käsıporyn jūmys ısteidı, olardyŋ ışınde süt (18,8%), et (18,5%), astyq (17,4%) jäne mai-şikızat (12,5%) salalary köş basynda. 2024 jyly 41,5 mlrd teŋge kölemınde 51 investisiialyq joba jüzege asyryldy.
2025 jyly bizneske qoldau körsetu maqsatynda qaita öŋdeu käsıporyndaryn ainalym qarajatyn tolyqtyru üşın jyldyq mölşerlemesı 5%-ben jeŋıldetılgen nesie beru jalǧastyryldy. Osy maqsattarǧa 44 mlrd teŋge bölındı. 60-tan astam ötınım maqūldanyp, 26 mlrd teŋgeden astam qarjy bölındı.
Qaita öŋdeu käsıporyndaryn salu nemese jaŋǧyrtuǧa investisiialyq subsidiialau jūmys ısteidı. Būl maqsatta şyǧynnyŋ 15–50%-yn öteu qarastyrylǧan. Qant salasynda ötemaqynyŋ kölemı 40%-ǧa deiın artty, jūmyrtqa öŋdeude subsidiia 40%-ǧa deiın engızıldı, al süt salasynda qūrǧaq süt pen sarysu jabdyqtaryna şyǧynnyŋ 25%-yna deiın ötemaqy qarastyrylǧan.
Käsıporyndardy şikızatpen qamtamasyz etuge airyqşa köŋıl bölınude. Osy maqsatta tūraqty jetkızılımdı qamtamasyz etetın süt fermalary, qoi şaruaşylyǧy käsıporyndary jäne qabyldau punktterı jelısı qūrylady. Fermerlerge qoldau qaita öŋdeuge tapsyrylǧan jūqa jäne jartylai jūqa jün kölemıne subsidiialau arqyly da körsetıledı, būl bır jaǧynan öndıruşılerdıŋ şyǧyndaryn azaityp, ekınşı jaǧynan qaita öŋdeu käsıporyndarynyŋ quatyn tolyq paidalanuyna mümkındık beredı.
Işkı naryqty qorǧau maqsatynda şikızatty eksportqa şyǧaruǧa şekteuler engızılgen: maily daqyl tūqymdaryn şyǧaruǧa baj salyǧy qoldanylyp, tırı mal eksporty kvotalanǧan, sondai-aq terı men jün şyǧaruǧa şekteuler qoiylǧan. Būl şaralar şikızat qoryn el ışınde saqtap, ony qaita öŋdeuge baǧyttap, elde qosylǧan qūn qalyptastyruǧa mümkındık beredı.
Ǧylym jäne innovasiialar: AÖK jaŋǧyrtudyŋ negızı
Prezidenttıŋ tapsyrmalaryn oryndaudaǧy maŋyzdy baǧyttardyŋ bırı – agrarlyq ǧylymdy damytu jäne innovasiialardy engızu. Osy maqsatta Ūlttyq agrarlyq ǧylymi-bılım beru ortalyǧy (ŪATO) bazasynda bılım, ǧylym jäne biznestı bırıktıretın vertikaldy integrasiialanǧan agrotehnologiialyq hab qūryluda. Qazırgı taŋda onyŋ qūramyna 33 ūiym – universitetter, ǧylymi-zertteu instituttary jäne täjıribelık şaruaşylyqtar kıredı.
Ǧylymi salaǧa qarjylyq qoldau jüielı sipatqa ie: 2025 jyly ŪATO-ny negızgı qarjylandyru kölemı 2,6 mlrd teŋgege artty, al 2024–2026 jyldary baǧdarlamalyq-maqsatty qarjylandyruǧa jyl saiyn 9,6 mlrd teŋge baǧyttalady. Būl auyl şaruaşylyǧy keşenınıŋ barlyq negızgı baǧyttaryn – mal şaruaşylyǧy men ösımdık şaruaşylyǧynan bastap qaita öŋdeu, veterinariia jäne organikalyq egınşılıkke deiın qamtityn ūzaq merzımdı ǧylymi-tehnikalyq baǧdarlamalardy jüzege asyruǧa mümkındık beredı.
Zamanaui zertteu zerthanalaryn qūruǧa jäne halyqaralyq yntymaqtastyqqa airyqşa köŋıl bölınude. 2024 jyldan bastap Qazaqstanda Qytaimen bırlesken biologiialyq qauıpsızdık zerthanasy jäne dän sapasyn anyqtaityn zerthana jūmys ıstei bastady. 2025 jylǧy mausymda organikalyq önımderdı sertifikattau ortalyǧy jäne halyqaralyq sanitarlyq jäne veterinarlyq standarttarǧa säikes tamaq qauıpsızdıgı zerthanasy aşyldy. Būl ortalyqtar pestisid qaldyqtary, mikotoksinder, auyr metaldar jäne antibiotikterdı taldauǧa mümkındık berıp qana qoimai, «jasyl» öndırıs standarttaryn engızuge jol aşady.
2024 jyly Aqtöbe oblysynda Jylqy şaruaşylyǧy jäne jemöndıru institutynyŋ qūryluy maŋyzdy oqiǧa boldy. Onyŋ qyzmetı – jylqy tūqymdaryn jetıldıru jäne otandyq jem bazasyn damytuǧa baǧyttalǧan.
Maŋyzdy ǧylymi jobalar qataryna auyl şaruaşylyǧy önımderın genetikalyq pasporttau, klimatqa beiımdelgen egınşılık jäne sensorlar, drondar men AI-monitoring jüielerın qoldanatyn «aqyldy fermalardyŋ» sifrlyq modelderı kıredı. Qytai, Niderlandy, AQŞ, Fransiia, Ūlybritaniia jäne basqa elderdıŋ ǧylymi ortalyqtarymen halyqaralyq ǧylymi yntymaqtastyq jürgızılude.
2027–2029 jyldarǧa «Agri Export» (önımderdı genetikalyq säikestendıru, organikalyq önım öndırısı, klimatqa tözımdı tehnologiialar) jäne «Agri Future» (AgriTech-inkubator, «AÖK-tıŋ 100 jas ǧalymy» baǧdarlamasy, fermerlerdı VR/AR arqyly oqytu, jaŋa buyn sifrlyq fermalar) baǧdarlamalary äzırlengen. Būl bastamalar Qazaqstannyŋ AÖK-ın ǧalamdyq ǧylymi jelılerge integrasiialauǧa negızdep, salany tehnologiialyq serpınge şyǧaruǧa jaǧdai jasaidy.
Osylaişa, agrarlyq ǧylym auyl şaruaşylyǧyn jaŋǧyrtudyŋ basty qūramdas bölıgıne ainalyp, onyŋ bäsekege qabılettılıgın, innovasiialyq sipatyn jäne ūzaq merzımdı tūraqty damuyn qamtamasyz etedı.
«Atalǧan nätijeler – agrarlyq sektordy qajettı resurstarmen qamtamasyz etu boiynşa atqarylǧan jūmystyŋ tıkelei nätijesı. Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı qoldau şaralaryn jetıldırudı, saiasattyŋ aşyqtyǧy men nätijelılıgın qamtamasyz etudı jäne eŋ bastysy, auyl tūrǧyndary men agrarlar üşın mümkındıkterdı keŋeitudı jalǧastyrady», — dep atap öttı Aidarbek Saparov.
Ükımettıŋ agroönerkäsıp keşenınde jürgızıp otyrǧan şaralary Prezidenttıŋ Joldauyn ıske asyruda jüielı täsıl qoldanylyp otyrǧanyn körsetedı. Sala negızgı baǧyttar boiynşa – mal şaruaşylyǧy men ösımdık şaruaşylyǧynan bastap tereŋ qaita öŋdeu men ǧylymi zertteulerge deiın tūraqty damyp otyr. İnvestisiialyq tartymdylyq qamtamasyz etılıp, importty almastyru men eksportty köbeituge qajettı negız jasaldy.
