«Jaqsynyń aty ólmeıdi...»

3130
Adyrna.kz Telegram

(Jákim ata Qońqaıulynyń rýhyna arnalady)

Jákim ata Qońqaıuly ǵumyr boıy pedagogıka salasynda qyzmet ettti. Ustazdyq uly joldy ózine murat tutqan ol ǵylym-bilim jınap qana qoımaı, onysyn jas shákirtterimen bólisýdi ómiriniń máni dep bilgendeı. Ol kisiniń óz qyzmetine berilgen tulǵa ekeni árbir is-áreketinen, sóılegen sózinen, minez-qulqynan da op-ońaı ańǵarylyp turatyn. Iá, rasynda da ustaz kisi aqyl-keńes aıtýmen ǵana emes, óz bolmysymen de jan-jaǵyna úlgi-ónegeniń shýaǵyn shashyp turýy tıis emes pe?!

Jákim atanyń sonaý Birjan sal, Aqan seri, Úkili Ybyraı tárizdi sal-serilerdiń eli, Abylaı han orda tikken qazaqtyń kindik mekeni Kókshetaý jerinde týyp, qasıetti topyraqtan nár alǵany da qarııanyń sapaly da sanaly azamat retinde qalyptasýyna úlken yqpaly bolǵan shyǵar dep esepteımiz.

Jákim ata negizi bizge jezde bolady. Jákim atanyń qudaı qosqan qosaǵy Bıǵaısha apaı – arǵy atam Saǵyndyqtyń qyzy, Áýbákir atamnyń qaryndasy Kúláı ájemizdiń úlken qyzy. Adamgershiligi men parasat-paıymynyń arqasynda bizge týra óz týǵan atamyzdaı ystyq, qurmetti, syıly bolyp ketip edi.

Jákim atanyń qara shańyraǵyna araǵa aıǵa jýyq ýaqyt salyp bolsa da baryp turamyz ǵoı. Jákim atanyń úıine qashan bara qalsańyz da, jaıdary qalpynan bir taımaıdy, oqý men jumys barysy jaıynda saýaldardy qarsha boratyp, árbir sózge shynaıy yqylaspen qulaq salatyn. Únemi ol kisi «Aınalaıyn» dep aınalyp-tolǵanyp otyrýshy edi. «Aınalaıyn» degen sózdiń qazaq qana emes, kúlli kóshpeli halyqtar úshin óte mańyzdy, qasıetti sóz ekenin ol kezde ańǵara bermeıtinbiz. Bárinen de Jákim atanyń bata berýi keremet edi. Tereń maǵynaly, qazaqtyń eń bir kórkem kesteli sózine qurylǵan mundaı aq bata kimdi bolsa jigerlendirip, jaqsy energııamen qýattandyratyndaı seziledi. Jalpy Jákim ata árdaıym alǵys aıtyp, aq tilekterin jaýdyrýdan sharshamaıtyn. Búginde osylaı «Jaqsy sóz –  jarym yrys» degen qazaqtyń sózin óziniń ómirimen astastyrǵan kisilerdiń óte sırek kezdeserin aıtý kerek. Atamyz eshqashan bireý týraly bir aýyz da jaman sóz aıtpaıtyn edi. Qasaqana qysastyq bolsa da, estimegen, kórmegen keıip tanytyp tek jaqsy sózder aıtýǵa tyrysatyn. Kemshiliktiń sebebi men saldaryna úńilip, keń júrektikpen, keshirimdilikpen máseleniń tereń baıybyna baryp kimdi bolsa da aqtap alýǵa sheber edi. Munyń ózi da aqsaqaldyń adamgershilik deńgeıiniń óte joǵary satyda bolǵanyn aıǵaqtaıtyn jaıt qoı.

Jákim ata sóılegende óleńdetip, maqaldatyp sóıleıtin. Ár sózinen bilimi men ómirden túıgen paıymy ańǵarylyp turatyn. Eń aqyry ol kisiniń osal jan emes ekenin úıiniń qabyrǵalaryn tutas japqan kitap sóreleri-aq bildirip, aıǵaqtaı túsetin.

Jákim ata danadaı tereń, baladaı aqjúrek edi. Aınalasyna tek izgiliktiń nuryn shashyp júrýshi edi. Sol úshin de atamyz únemi týǵan-týystarynyń, el-jurtynyń shynaıy mahabbatyna bólenip, ardaqty aqsaqal deńgeıinen bir túsip kórgen emes. «Áke kórgen – oq jońar, ana kórgen – toń pisher» demekshi, Jákeńniń urpaqtary ósip-óńip, órkendep, ul uıaǵa, qyz qııaǵa qonyp, barlyǵy da ózderiniń bul ómirdegi qutty oryndaryn tapqan, qazaq eliniń bolashaǵyna «kirpish bolyp qalanǵan» jaıy bar. Tuńǵyshy Asqar – tehnıka salasynda (mashına jasaý) úlken jetistikke jetse, qyzdardyń úlkeni Álııa orys tili men ádebıeti páni boıynsha muǵalim atanyp ustazdyq jolynda adal eńbek etip júr. Al ortanshy qyzy Ásııa dertke shaldyqqan jurtqaqol ushyn sozar dáriger, medııa ǵylymynyń kandıdaty bolsa, Jákim atamyzdyń naǵyz jolyn qýǵan kenje qyzy Ásel fılologııa, onyń ishinde balalar ádebıeti boıynsha kandıdattyq dessertaııa qorǵap, keıinnen bala tárbıesi baǵytynda Ulybrıtanııanyń Abergen qalasynda doktorantýra oqyp qaıtty. Olardan nemere-shóbere ósip, áýleti órkendep qanat jaıyp ósip keledi. Atamyzdyń árýaǵy urpaqtaryn jelep-jebep júrgen bolar.

Jákim ata, Siz bul dúnıemen qosh aıtysqaly da bir jyldyń júzi bolypty. O dúnıedegi árýaǵyńyz razy bolsyn! Urpaqtaryńyzdy árdaıym jelep-jebep, qoldap júrgen bolarsyz. «Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt» deıdi. Sizdiń azamattaǵyńyzdy, adaldyǵyńyzdy, qaıyrymdylyǵyńyzdy, parasattylyǵyńyzdy, bilim men ǵylymǵa jany qushtar ǵalymdyǵyńyzdy, úlgi-ónege kórsetken ustazdyǵyńyzdy aıtýdy, qalyń el-jurtqa jetkizýdi paryz dep bilemiz.

«Jaqsynyń aty ólmeıdi,

Ǵalymnyń haty ólmeıdi» degendeı, siz bizdiń jadymyzda, kóńilimizde, júregimizde máńgilikke ómir súresiz.

Arman SERIKULY   

Pikirler