(Jäkım ata Qoŋqaiūlynyŋ ruhyna arnalady)
Jäkım ata Qoŋqaiūly ǧūmyr boiy pedagogika salasynda qyzmet etttı. Ūstazdyq ūly joldy özıne mūrat tūtqan ol ǧylym-bılım jinap qana qoimai, onysyn jas şäkırtterımen bölısudı ömırınıŋ mänı dep bılgendei. Ol kısınıŋ öz qyzmetıne berılgen tūlǧa ekenı ärbır ıs-äreketınen, söilegen sözınen, mınez-qūlqynan da op-oŋai aŋǧarylyp tūratyn. İä, rasynda da ūstaz kısı aqyl-keŋes aitumen ǧana emes, öz bolmysymen de jan-jaǧyna ülgı-önegenıŋ şuaǧyn şaşyp tūruy tiıs emes pe?!
Jäkım atanyŋ sonau Bırjan sal, Aqan serı, Ükılı Ybyrai tärızdı sal-serılerdıŋ elı, Abylai han orda tıkken qazaqtyŋ kındık mekenı Kökşetau jerınde tuyp, qasiettı topyraqtan när alǧany da qariianyŋ sapaly da sanaly azamat retınde qalyptasuyna ülken yqpaly bolǧan şyǧar dep esepteimız.
Jäkım ata negızı bızge jezde bolady. Jäkım atanyŋ qūdai qosqan qosaǧy Biǧaişa apai – arǧy atam Saǧyndyqtyŋ qyzy, Äubäkır atamnyŋ qaryndasy Küläi äjemızdıŋ ülken qyzy. Adamgerşılıgı men parasat-paiymynyŋ arqasynda bızge tura öz tuǧan atamyzdai ystyq, qūrmettı, syily bolyp ketıp edı.
Jäkım atanyŋ qara şaŋyraǧyna araǧa aiǧa juyq uaqyt salyp bolsa da baryp tūramyz ǧoi. Jäkım atanyŋ üiıne qaşan bara qalsaŋyz da, jaidary qalpynan bır taimaidy, oqu men jūmys barysy jaiynda saualdardy qarşa boratyp, ärbır sözge şynaiy yqylaspen qūlaq salatyn. Ünemı ol kısı «Ainalaiyn» dep ainalyp-tolǧanyp otyruşy edı. «Ainalaiyn» degen sözdıŋ qazaq qana emes, küllı köşpelı halyqtar üşın öte maŋyzdy, qasiettı söz ekenın ol kezde aŋǧara bermeitınbız. Bärınen de Jäkım atanyŋ bata beruı keremet edı. Tereŋ maǧynaly, qazaqtyŋ eŋ bır körkem kestelı sözıne qūrylǧan mūndai aq bata kımdı bolsa jıgerlendırıp, jaqsy energiiamen quattandyratyndai sezıledı. Jalpy Jäkım ata ärdaiym alǧys aityp, aq tılekterın jaudyrudan şarşamaityn. Bügınde osylai «Jaqsy söz – jarym yrys» degen qazaqtyŋ sözın özınıŋ ömırımen astastyrǧan kısılerdıŋ öte sirek kezdeserın aitu kerek. Atamyz eşqaşan bıreu turaly bır auyz da jaman söz aitpaityn edı. Qasaqana qysastyq bolsa da, estımegen, körmegen keiıp tanytyp tek jaqsy sözder aituǧa tyrysatyn. Kemşılıktıŋ sebebı men saldaryna üŋılıp, keŋ jürektıkpen, keşırımdılıkpen mäselenıŋ tereŋ baiybyna baryp kımdı bolsa da aqtap aluǧa şeber edı. Mūnyŋ özı da aqsaqaldyŋ adamgerşılık deŋgeiınıŋ öte joǧary satyda bolǧanyn aiǧaqtaityn jait qoi.
Jäkım ata söilegende öleŋdetıp, maqaldatyp söileitın. Är sözınen bılımı men ömırden tüigen paiymy aŋǧarylyp tūratyn. Eŋ aqyry ol kısınıŋ osal jan emes ekenın üiınıŋ qabyrǧalaryn tūtas japqan kıtap sörelerı-aq bıldırıp, aiǧaqtai tüsetın.
Jäkım ata danadai tereŋ, baladai aqjürek edı. Ainalasyna tek ızgılıktıŋ nūryn şaşyp jüruşı edı. Sol üşın de atamyz ünemı tuǧan-tuystarynyŋ, el-jūrtynyŋ şynaiy mahabbatyna bölenıp, ardaqty aqsaqal deŋgeiınen bır tüsıp körgen emes. «Äke körgen – oq joŋar, ana körgen – toŋ pışer» demekşı, Jäkeŋnıŋ ūrpaqtary ösıp-öŋıp, örkendep, ūl ūiaǧa, qyz qiiaǧa qonyp, barlyǧy da özderınıŋ būl ömırdegı qūtty oryndaryn tapqan, qazaq elınıŋ bolaşaǧyna «kırpış bolyp qalanǧan» jaiy bar. Tūŋǧyşy Asqar – tehnika salasynda (maşina jasau) ülken jetıstıkke jetse, qyzdardyŋ ülkenı Äliia orys tılı men ädebietı pänı boiynşa mūǧalım atanyp ūstazdyq jolynda adal eŋbek etıp jür. Al ortanşy qyzy Äsiia dertke şaldyqqan jūrtqaqol ūşyn sozar därıger, medisia ǧylymynyŋ kandidaty bolsa, Jäkım atamyzdyŋ naǧyz jolyn quǧan kenje qyzy Äsel filologiia, onyŋ ışınde balalar ädebietı boiynşa kandidattyq dessertasiia qorǧap, keiınnen bala tärbiesı baǧytynda Ūlybritaniianyŋ Abergen qalasynda doktorantura oqyp qaitty. Olardan nemere-şöbere ösıp, äuletı örkendep qanat jaiyp ösıp keledı. Atamyzdyŋ äruaǧy ūrpaqtaryn jelep-jebep jürgen bolar.
Jäkım ata, Sız būl düniemen qoş aitysqaly da bır jyldyŋ jüzı bolypty. O düniedegı äruaǧyŋyz razy bolsyn! Ūrpaqtaryŋyzdy ärdaiym jelep-jebep, qoldap jürgen bolarsyz. «Jaqsynyŋ jaqsylyǧyn ait» deidı. Sızdıŋ azamattaǧyŋyzdy, adaldyǧyŋyzdy, qaiyrymdylyǧyŋyzdy, parasattylyǧyŋyzdy, bılım men ǧylymǧa jany qūştar ǧalymdyǧyŋyzdy, ülgı-önege körsetken ūstazdyǧyŋyzdy aitudy, qalyŋ el-jūrtqa jetkızudı paryz dep bılemız.
«Jaqsynyŋ aty ölmeidı,
Ǧalymnyŋ haty ölmeidı» degendei, sız bızdıŋ jadymyzda, köŋılımızde, jüregımızde mäŋgılıkke ömır süresız.
Arman SERIKŪLY
