201 adam qaza tapty.
2016 jyly 15 shildeden 16 shildege qaraǵan túni Túrkııada kóterilisshiler elde tóńkeris jasaýǵa tarysty. Túrkııanyń Ulttyq barlaý uıymy daıyndalyp jatqan tóńkeris týraly 15 shilde kúni saǵat 16.00-de aqparat alǵan. Resmı málimetter boıynsha tóńkeris 16 shilde túngi 3-te bolýy tıis eken. Biraq ol erte bastalyp ketken. Kóshege shyqqan halyq sýyq qarýlanǵan kóterilisshilerdi toqtatpaq nıette tanktiń aldyna shyǵyp qolyna Túrkııanyń qyzyl jalaýymen toqtatpaqshy boldy, biraq kóterilisshiler eshkimdi aıamady. Basyp janshı jónelgen tankter eshkimdi de aıamady. Osy kóterilis saldarynan 201 adam qaza tapqan. Bul týraly 13 shilde kúni Almaty qalasynda Túrkııanyń Qazaqstandaǵy Bas Konsýly Ryza Qaǵan Iylmaz myrzamen Túrki Tildes jýrnalıstter qorynyń jýrnalıstteri kezdesip ótkizgen baspasóz máslıhatynda baıandaldy.
Álem nazary Stambul men Ankarada
Túrkııanyń áskerı-áýe kúshteri men jandarmerııa ókilderinen turatyn tóńkerisshilerdiń basty nazary Ankara men Stambulda edi. Qarýly qaqtyǵys kezinde olar túrikterdiń eń iri eki qalasyndaǵy birneshe nysandy atqylap, orasan zor shyǵyn keltirgen. Zardap shekken ǵımarattar arasynda Túrkııa prezıdenti Redjep Taııp Erdoǵannyń rezıdenııasy da bar. Al Túrkııa Ulttyq Májilisiniń ǵımaratyna tóńkerisshiler áýeden soqqy berdi. Marmarıste demalyp jatqan Erdoǵan bılikti kúshtep tartyp alýǵa jantalasqan tóńkerisshilerge qarsy turý úshin qarapaıym halyqty kómekke shaqyrdy.
Negizi tóńkerisshiler Marmarıstegi Erdoǵandy tutqyndaý úshin ol jaqqa 3 tikushaq pen 25 ásker jóneltipti. Biraq olar áreketke kóshpeı turyp, Erdoǵan Stambulǵa ketip qalǵan.
Tóńkeris jasaýǵa jantalasqan áskerıler Túrkııa úkimeti men bıligin otstavkaǵa jibergenderin, bılik tizgini ózderine kóshkenderin aıtty. Biraq Túrkııa premer-mınıstri Bınalı Iyldyrym Túrkııa úkimeti otstavkaǵa ketpegenin, jumysyn jalǵastyryp jatqanyn málimdedi.
Prezıdenttiń sózinen keıin Ankara men Stambuldaǵy eń iri kóshelerge halyq aǵyla bastady. Stambuldyń áıgili Taksım alańyna áskerı tóńkeriske narazylyǵyn bildirýge kelgen qarapaıym halyqqa tóńkerisshi áskerıler oq atty. 16 shilde kúni tańerteń áskerıler birtindep berile bastady.
Tótenshe jaǵdaı eki jylǵa sozyldy
Túrkııa bıligi tóńkerisshilerdiń maqsaty oryndalmaǵanyn, eldiń ishine ylań salǵan AQSh-tyń Pensılvanııa shtatynda turyp jatqan oppozıııalyq baǵyttaǵy Fetýllah Gúlenniń shákirtteri men jaqtastary ekenin habarlady. Búginde Túrkııada Fetýllah Gúlen lańkes, al onyń jaqtastary lańkestik uıym músheleri dep tanylady. Túrkııa prezıdenti Redjep Taııp Erdoǵan Amerıkanyń sol kezdegi prezıdenti Barak Obamaǵa Fetýllah Gúlendi qaıtarýǵa shaqyrdy. Ol memlekettik tóńkeristerdi qoldamaıtynyn, 15 shildedegi oqıǵaǵa óziniń túk qatysy joqtyǵyn aıtyp aqtaldy (Gúlen áli kúnge Amerıkada boı tasalap júr. Túrkııaǵa qaıtýdan bas tartty).
Arada 5 kún ótkende (20 shildede) Redjep Taııp Erdoǵan el ishinde 3 aıǵa tótenshe jaǵdaı engizilgenin málimdedi. Tótenshe jaǵdaı 2018 jyldyń 19 shildesine deıin sozyldy.
Túrkııa Qarýly kúshteriniń málimetterine súıensek, áskerı tóńkeris jasaýǵa 8700 áskerı qatysqan. Sonymen qatar 3 áskerı keme, 74 tank, 246 BTR, 3992 qarý, 35 ushaq, 37 tikushaq paıdalanylǵan. Ajal qushqandar sany – 201, jaralanǵandar – eki myńnan astam.
Kinásizder bosatylýda
15 shildeden keıin Túrkııada jappaı tutqyndaý bastaldy. Eń basty nazar joǵary shendi áskerılerge aýdaryldy. «Fetýllah Gúlenniń sybaılasy» degen kúdik pen aıyp taǵylǵan Áskerı teńiz kúshteri, Áskerı áýe kúshteri, jandarmerııa, teńiz jaǵalaýlary kúzeti, qurlyq áskeri t.b. joǵarǵy shendi 3725 áskerı qyzmetinen qýylǵan. Dezertırlar arasynda 9 general men admıral bar, jalpy sany – 137. Túrkııadaǵy barlyq mınıstrlikter men memlekettik mekemelerden 100 myń memlekettik qyzmetker, 27 myń bilim salasynyń ókili, 3 myńnan astam sýdıa jumystan shyǵarylǵan.
Tóńkerisshilerge qatysy bar degen aıyppen Túrkııa jýrnalısteri de qýǵynǵa ushyrady. Túrik úkimeti úsh aqparat agenttigi, on alty telearna, jıyrma úsh radıostansa, 45 gazet, 15 jýrnal, 20 aqparat saıty jabyldy, 29 baspanyń lıenzııasy qaıtaryp alyndy. Sondaı-aq, 400-den astam jýrnalıst qyzmetinen shettetildi.
Túrkııanyń Saýda jáne keden mınıstri Búlent Túfenkchı tóńkeris jasaýǵa tyrysqandardyń kesirinen Túrkııa ekonomıkasyna 300 mlrd túrik lırasy (100 mıllıard dollar) kóleminde zııan kelgenin málimdedi.
Eń bastysy, tutqynǵa alynǵandar eger ózderiniń kánisiz ekenin dáleldese, olardy bostandyqqa shyǵaryp otyrǵan. Búginde Fetýllah Gúlenniń jaqtastary retinde birneshe adamnyń ústinen qylmystyq is qozǵalǵan. Sonymen qatar Túrkııa prezıdentine qastandyq jasady dep 47 adam aıyptaldy. Olardyń úsheýine izdeý jarııalanǵan. Jalpy sany 160 myń adam aıyptalyp, Fetýllah Gúlenniń jaqtastary retinde 50 adam tutqyndalǵan.
Túrkııanyń ishine iritki salyp, eldi alataıdaı búldirýge tyrysqan tóńkerisshilerge halyq qaımyqpaı qarsy shyqty. Qarý-jaraqqa keýdelerin tosqan, Otan úshin janyn pıda etken qaharmandar arnap Ankara men Stambuldan eskertkish qoıyldy. Al jyl saıyn 15 shilde Túrkııada beıbitshilik pen demokratııanyń merekesi retinde toılanady.
