Talaptanǧan adamǧa qai jerde bılım alyp, qyzmet etemın dese de jol aşyq. Äsırese, qarapaiym otbasynan şyǧyp, öz eŋbegımen şetel kompaniialaryn moiyndata bılgen jerlesterımızdıŋ qatary köp. Maqtan tūtar sondai jerlesterımızdıŋ bırı – AQŞ-tyŋ pensilvaniia ştatyndaǧy «worley» kompaniiasynda bas injener-elektrik qyzmetın atqaratyn Gülderaiym Orazǧalievamen äŋgımelesıp, mūhittyŋ arǧy betındegı qyzmetı men ömırı turaly äŋgımelestık.
– Amansyz ba? Sızdı bıletınder Gül dep ataidy eken. Azan şaqyryp qoiǧan nyspyŋyzdy bılsek bola ma? Qai jerdıŋ tumasysyz?
– Şükır, amanşylyq. Aldymen «Atyraý» gazetınıŋ ūjymyna erekşe alǧys bıldıremın. Būl jaqta küibeŋ tırlıkpen jürgen men üşın eldıŋ sälemın jetkızıp jatqandaryŋyz tosyn syi boldy. Menıŋ tolyq esımım – Gülderaiym. Ata-anam men dostarym erkeletıp Gül atap ketken. Tuǧan jerım – Atyrau oblysynyŋ Qyzylqoǧa audany, Tasşaǧyl auyly. Äkem Batyrhan Orazǧaliev, anam Talşyn Äbılǧazy qarapaiym eŋbek adamdary. Soŋymnan ergen ekı ınım bar. Qiyn da aumaly-tökpelı 1997 jyly ata-anam oblys ortalyǧyna qonys audardy. Qaladaǧy A.Chehov atyndaǧy mektepten IH synypty tämamdadym. Keiın Atyrau politehnikalyq kolledjınıŋ elektroenergetika bölımşesın bıtırıp, Atyrau mūnai jäne gaz institutyna tüstım, oqi jürıp qosymşa jūmys ıstedım.
– Alǧaşqy jūmys ornyŋyz qai ūjym? Jastai jūmys ısteuge ne türtkı boldy?
– Aldymen ata-anama kömekteskım keldı. Basynda jūmysty ūzaq ızdedım. Qai mekemege barsam da «täjıribeŋız joq» dep şyǧaryp salady. Bırde qalalyq äkımdıkte elordadan kelgen deputattyŋ qabyldauynda boldym. Deputatqa barlyq jerde jūmys täjıribesı sūralatynyn aityp, oqudy jaŋa bıtırgen jas maman retınde jūmys täjıribesın qalai aluǧa bolatynyn sūradym. Deputat menı mūqiiat tyŋdap, tüsınıstıkpen qarap, özı tanityn adamǧa jıberdı. Ol kısı sūhbattasu arqyly jūmysqa alatynyn aitty. Sūhbattasudan sättı ötıp, jergılıktı injenerlık kompaniiaǧa sapany qadaǧalau menedjerınıŋ kömekşısı bolyp jūmysqa ornalastym. Menıŋ oiymşa, bılmegenıŋdı moiyndau jäne sūrau, ızdenu, kerek kezde oiyŋdy aşyq jetkızu adamnyŋ jolyn aşyp, biıkterge jeteleidı. Eŋ alǧaşqy jalaqyma tort alyp, otbasymmen bölıskenım esımde.
– «Worley» kompaniiasyna qalai keldıŋız?
– Atyrau mūnai jäne gaz institutyn bıtırgen soŋ jergılıktı kompaniiadaǧy jūmystan şyǧyp, 2011jyly «Worley» kompaniiasynyŋ Atyraudaǧy filialyna injener-elektrik bolyp ornalastym. Atyraudaǧy filial jyl saiyn Atyrau politehnikalyq institutyn bıtırgen jastardy jūmysqa qabyldauşy edı. Tek injener-elektrik mamandyǧy emes, oqudy endı bıtırgen injener-mehanik, injener-tehnolog, qūrylysşy-injenerler de jūmysqa alynatyn. «Worley» kompaniiasynyŋ Atyrau filialynda kışı injener-elektrikten injener-elektrik bolyp qyzmetım östı. Osynda jūmys ısteu maǧan tek Qazaqstan aumaǧy emes, älemnıŋ är qiyrynan kelgen adamdarmen tanysyp, olarmen jūmys ısteuge, bır-bırımızden üirenıp, täjıribe almasuǧa, özge mädeniet pen közqarasqa tolerantty boluǧa mümkındık berdı. Kompaniiadan alǧan täjıribe men mol mümkındıkterım üşın ärqaşan rizamyn.
– Jūmystan tys uaqytta qandai hobbiıŋız bar?
– Jūmystan tys kezde meditasiia jasap, kıtap oqumen, mamandyǧym boiynşa jaŋa närselerdı üirenumen şūǧyldanǧandy jaqsy köremın. Jaiau seruendep, tauǧa şyqqandy ūnatamyn. Saiahattaudy jäne metafizikalyq qasietterı bar asyl tastan jasalǧan zergerlık būiymdardy jasaumen ainalysqandy janym süiedı.
– Sızdı Qazaqstanmen otbasyŋyzdan basqa ne bailanystyrady?
– Menıŋ tuǧan Otanymmen bailanysym tyǧyz. Öitkenı, menıŋ ata-babamnyŋ tuyp-ösken mekenı, özımnıŋ de kındık qanym tamǧan jer. Demek būl bailanys eşqaşan üzılmeitın siiaqty. Öitkenı, adam tūrǧylyqty jerın özgerte alady, bıraq ol eşqaşan tuǧan jerın özgerte almaidy. Men qazaq bolyp tuyp, Qazaqstanda öskenımdı maqtan etemın. Men Qazaqstandy onyŋ sūlulyǧy, ony mekendeitın otandastarymnyŋ erlıgı men tektılıgı üşın, tarihymyz üşın, halqymyzdyŋ janqiiarlyǧy men eŋbekqorlyǧy üşın jaqsy köremın.
– Amerikaǧa barudaǧy maqsatyŋyz qandai, Atyraudaǧy filialdan qandai aiyrmaşylyǧy bar?
– Atyraudaǧy filialda qazaqstandyq jobada jūmys ıstep jürdım. 2017 jyly AQŞ-qa ūzaq merzımdı ıssaparǧa jol tüstı. Kompaniianyŋ Hiustondaǧy komandasyna qazaqstandyq jobanyŋ elektrlık bölıgın tapsyryp, jūmys kölemın tüsındıru, joba aiaqtalǧanşa olarmen jūmys ısteu qajet eken. Eki jyldan coŋ joba da aiaqtalyp, Otanǧa oralatyn uaqyt jetkende «Worley» kompaniiasynyŋ Los[1]Andjeles qalasyndaǧy filialyna jūmysqa qaluǧa ūsynys tüstı. Qarsylyq bıldırmei, jūmysymdy jalǧastyrdym. Onda men amerikandyq ışkı jobalarmen jūmys ıstei bastadym.
– AQŞ-ta qai mamandyqta jūmys ısteisız?
– Qazır kompaniianyŋ Pensilvaniia ştatyndaǧy filialynda bas injener[1]elektrikpın. Būǧan deiın Kaliforniia ştatyndaǧy filialda jasadym. Kompaniianyŋ negızgı qyzmetı – energetika, himiia jäne resurstardy qamtityn sektorlarda tehnikalyq qyzmet körsetu. Sondai-aq, qoldau qyzmetterın körsetıp, injenerlık jobalau qyzmetterın ūsynady. Soŋǧy 11 jylda osy kompaniiadaǧy jūmys maşyǧym barysynda tau-ken önerkäsıbı, mūnai-gaz, jel jäne kün quaty jobalarynda injener-elektrik bolyp jasap, kompaniianyŋ Soltüstık Amerika äiel-injenerlerı komitetınıŋ töraǧasymyn. Jaqynda AQŞ-ta käsıbi lisenziiasy bar injener bolu üşın tapsyratyn emtihannan sättı öttım. Būl käsıbi injener lisenziiasyn alu injenerdıŋ öz käsıbınde joǧary sapa standarttary men joǧary etika ūstanatynyna kepıldık beredı. Soŋǧy ǧasyrda dünie jüzındegı industriialandyrudyŋ ösuı men dünie jüzı halqy sanynyŋ artuy elektr quatyna sūranysty arttyryp barady. Energiiany öndıru täsılı qorşaǧan ortaǧa bıraz ziianyn tigızedı. Menıŋ jūmysym klimattyq özgeru mäselelerın, taza elektr energiiasyn öndıru arqyly şeşuge arnalǧan jobalarda jūmys ısteuge mümkındık beredı.
– Bılım quyp, şetelde qyzmet etıp jürgen azamat retınde eldegı jastar men ata-analarǧa qandai aqyl-keŋes aitasyz?
– Mektepte matematika men fizika pänderın öte jaqsy oqydym. Sondyqtan da tehnikalyq mamandyq aludy qalap, elektr energetikasy salasyna oquǧa tüstım. Energetik bolyp jasaityn äkem de būl taŋdauyma qoldau bıldırdı. Mamandyǧyma qyzyǧuşylyǧym arta tüsıp, keleşegıme dūrys taŋdau jasaǧanym üşın özıme riza boldym. Osylaişa, ömırlık mamandyǧyŋdy jaqsy köru men meŋgerudıŋ qanşalyqty maŋyzdy ekenın tüsındım. Menıŋşe, kez-kelgen adamnyŋ ömır jolynda bılım mäselesı öte maŋyzdy rol atqarady. Ökınışke qarai Qazaqstanda tanys-tamyr arqyly, jeŋ ūşynan jalǧasu jolymen bılım aludy jeŋıl köredı. Keide menıŋ tanys-tuysqandarym öz balalarynyŋ ırı kompaniiada qyzmet etkenın qalap, şetelge baruyna kömek sūraidy. Ondaida «balaŋyzben kıtap dükenıne baryp, bır kıtap äperdıŋız be?» dep sūrasam müdırıp qalady. Sondyqtan, balanyŋ bılım aluyna eŋ bırınşı ata-ana köbırek köŋıl bölgenı jön. Olardy tūşymdy bılım beretın kıtaptardy oquǧa üiretuı kerek. Kımde-kım öz perzentınıŋ özın-özı tanyp, özı qyzyǧatyn salany taŋdauyna, oiyndaǧysyn jüzege asyruyna, şyǧarmaşylyq oilau qabıletın arttyruyna aralassa, bala jan-jaqty dami tüsedı dep esepteimın.
– El ışınde jyldar boiy şeşımın tappaǧan kürmeuı qiyn mäsele köp. Osyndai taptauryn bolǧan tüiınderdı qalai şeşu kerek dep oilaisyz?
– Memlekettıŋ örkendeuıne tek qana saiasatkerler nemese äkımder ǧana emes, ärbır adam üles qosuy tiıs. Eger bız bilıktı özgertkımız kelse, aldymen öz sanamyzdy özgertuımız kerek, öitkenı bilıktegıler de halyq nemese halyqtyŋ bır ökılı. San ǧasyrlyq tarihy bar Amerika elınde airyqşa atap ötetın dünieler köp. Är azamat öz memleketınde adaldyqtyŋ saltanat qūruy üşın qajyr-qairatyn jūmsauy kerek. Aitalyq, jai ǧana tärtıp būzyp, polisiiaǧa künımız tüsse, «aǧa, jıbere qoiyŋyzşy» dep aqşa ūsynatyndar bar. Sondai-aq, medisina qyzmetkerıne eŋbekke jaramsyzdyǧy turaly paraǧy üşın de aqşa qystyryp jatady. Al, joǧary oqu oryndaryna oquǧa tüsu üşın qandai äreketterge baratyny jönınde aitpasaq ta bolady. Bız basqadan adaldyqty talap ete otyryp, özımızdıŋ adaldyqtan attap jatqanymyz ras. Bärı özımızden bastaluy kerek. Menıŋ būl jaqta jürıp tüigen bır pıkırım osy. Ärqaisymyz azamattyq belsendılık tanytyp, memleket ısıne qoldan kelgenşe atsalysaiyq. Tıptı tabiǧatqa qamqorlyq körsetıp, bır tal bolsa da otyrǧyza alsaq, özımızdıŋ tuyp ösken ölkege jasaǧan janaşyrlyǧymyz bolar edı. Mümkın qysqa merzımde özgerıs äkele qoimasa da, bızdıŋ eleusız bolyp körıngen äreketımız özgerısterge jetelerı sözsız. Men üşın bılım – älem qūlpyn aşudyŋ kıltı, azat etuşı, bostandyq «tölqūjaty» ıspettı. Alaş ardaqtysy Älihan Bökeihanovtyŋ «Ūltqa qyzmet etu bılımnen emes, mınezden» degenındei, elge paidaly bolu, bılımnen būryn ruhani tärbie men tuǧan jerge degen mahabbattan bastalatyndyǧy sözsız. Bolaşaqta Atyraudaǧy bılım alǧan ortama baryp jastardy bılımge ügıttep, nasihat jürgızsem deimın. Jūmys täjıribeme süiene otyryp, injenerlık bılım beretın oqu oryndarynyŋ sabaq beru formatyna özgerıs engızıp, ülesımdı qossam degen niettemın.
Sūhbattasqan: Almas QABDOLOV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
