Qazır toi köp. Üilenu toiy, altyn toi, kümıs toi, mereitoi, sündet toi, besık toi, tılaşar toi… Al endı osy toilar qalai ötedı? Ärbır qyzyq – quanyş öz tabiǧatyna, bolmysyna sai ötıp jür me? Qysqasy, toi ötkızu bızdıŋ deŋgeiımızdıŋ de körınısı ekenıne ainalyp bara jatqany ras.
Toi bolǧan soŋ änsız, bisız bolmaidy. Mäselen, qazaq jastarynyŋ üilenu toiy ötıp jatyr delık. Oǧan syrttan mındettı türde änşı-bişı şaqyrylady. Ol toida kavkaz, şyǧys, europa halyqtarynyŋ biı körsetıledı. Sodan keiın orys tılınde, basqa tılde änder şyrqalady. Qysqasy kımnıŋ toiy ekenın bılmeisıŋ. Şeşennıŋ be, özbektıŋ be, ūiǧyrdyŋ ba, äiteuır qazaqtyŋ toiy emes. Toidyŋ özıne köp ūlttyq sipat beremız, oǧan saiasattyŋ ne qatysy bar deseişı.
Ilgerıdegı toilar qalai ötetın edı? Qazırgıdei qaptaǧan änşı, bişı atymen bolmaityn. Ülken kısıler ülkennıŋ sözın aitatyn, än salatyn, bi bileitın, eskınıŋ änderı, sözderı jaŋǧyratyn, bärı tabiǧi ötetın. Eŋ bastysy, būryn aitylmai ketken änder aitylatyn. Kerek bolsa, ruhani tülep qaitatynsyŋ.
Taiauda bır ülken toida būrynǧynyŋ bır ǧajap änşısımen dastarhandas boldyq. Sol kısını tyŋdaǧym keldı. U-şusyz, eşteŋesız. Tek dausyn ǧana. Ökınışke orai myna dyrdudan ol kısı de şarşap otyr edı jäne de eşkım qolqa sala qoimady. Qolqa salatyn, adam tanityn adam joq edı ol jerde. Būrynǧynyŋ adamdary bolsa bır än aitqyzbai jıbermes edı. Mıne, bızdıŋ deŋgei osy. Kezınde aty jer jarǧan änşı qasymyzda otyrdy. Odan eşkım än sūramady. Özım de bata almadym. Öitkenı, ol tektı talant edı. Jastar tügılı, orta buyn ökılderınıŋ özı ol kısını jyǧa tanymady. Än salaiyn degen eşkım bolǧan joq. Sol yrdu-dyrdu, kelıp-ketıp jatqan änşısymaqtar. Tūra qaşqyŋ keledı. Tek toi iesın syilaǧannan otyrasyŋ.
Erterekte jazǧanymyz bar edı. Elde bır toi öttı. Jūrt köp söilegen de joq. Kädımgı bır qoŋyr keşke, än keşıne ainaldy. Äsırese, jastar jaǧy öte belsendı boldy. Sol toida bır ekı körkem kelınşek T.Rahymnyŋ «Boz oramal» degen änın aitty. Qalai aitty deseŋşı! Jūrt T.Rahymdy «Altaidyŋ ar jaǧynan kelgen aru» änımen bıletın. Al ǧajap än «Boz oramal» ūmyt qalǧan edı. Būryn toiǧa barsa, bır-bırın synap, mınep otyrmai ülkender jaǧy jastarǧa önerımen önege körsetetın. Qazır toida aitylǧan än, bilengen bi emes, tu talaqai tamaq talau, üstel tazalap ketu este qalady. «El ışı – öner kenışı» dep beker aitylmaidy ǧoi. Toi qazyna degen. Būrynǧy toilardyŋ erekşelıgı sol, ūmyt qalǧan änder, dästürler jaŋǧyratyn. Toi ruhani kömbenıŋ közı aşylatyn, aǧytylatyn jer edı.
R.S. Aitpaǧym, taiauda «Almaty aqşamynda» senatorlar T.Mūqaşev pen D.Nöketaeva qonaqta boldy. Sonda osy ıspettı taqyrypta erkın äŋgıme örbıdı. Äŋgıme barysynda osy bır qasietımız turaly da köbırek aityldy. Qazırgı toilardy nege änşı, bişı şaqyryp, nege konsertke ainaldyryp jıberdık. Toi halyqtyŋ öz qazynasy ǧoi. Bız nege toida än salmaimyz, bi bilemeimız. Tazalyq, ruhi tazalyq önerde ǧoi. Nege jasandy öner, jasandy dauyspen ömır süretın boldyq. Bızdıŋ halqymyz än üşın de ömır süretın halyq edı ǧoi.
Q.QAǦAN.
"Almaty aqşamy"
