1869- jyly Resei patşasynyŋ qazaqtardy tüpkılıktı otarlau turaly şyǧarǧan jaŋa zaŋdary qazaq arasynda ülken dürbeleŋ tuǧyzdy."Jaŋa nizam", nemese "El aua" köterlısterı qazaq dalasyna tügel jaiyldy. Äsırese,batys öŋırınde köterılıs öte qarqyndy boldy. Būl köterılısterdıŋ basy - qasynda,elge belgılı starşyndar men qatar bi,sūltandar,dın ökılderı de boldy. Solardyŋ bırı - Yqylas Dosūly (Dosmūhammedūly) islam dınınıŋ ırı ǧūlamalarynyŋ bırı.
Aqtöbe oblysynyŋ Alǧa audanynyŋ aumaǧynda Elek, Tamdy özenderınıŋ aralyǧyn jailaǧan. Y.Dosūly 1869 jylǧy "El aua" köterılısınıŋ negızgı dem beruşısı ärı ruhani kösemı bolǧan.
Sol jyldyŋ qaŋtar aiynda, Ufa şärıne baryp, sol uaqyttaǧy müfti Sälımgerei Tevkelev pen jolyqqan eken. Osy sapardan soŋ engızılgelı jatqan basqarudyŋ jaŋa zaŋyna aşyq qarsy şyǧyp,eldı baǧynbauǧa şaqyryp,köterılıske ündeidı. Dınımızden de aiyrylyp qaluymyz mümkın ekenın eskertken. Elge jazalauşy äsker şyǧyp,qym-qiǧaş soǧystyŋ saldarynan el tym-tyraqai jan-jaqqa aua bastaǧan da Yqylas işan da auyl - aimaǧymen äuelı Üstırtke, keiın Hiua handyǧynyŋ aumaǧyna qonys audarǧan. 1874-75 jyldary Qojeilı şärınde ömır sürgen.
Resei patşasynyŋ köterılıs basşylarynyŋ keibıreulerıne bergen keşırımı,Yqylas işan Dosūlyna jürmegen. Sondyqtan ol özınıŋ adamdarymen Osmanly jūmhrietıne ötıp ketken deidı. Türık sūltany qazaq mūhajırlerıne Damask maŋynan jer bölıp beredı. Keiıngı taǧdyrlary belgısız. (QAZAQ KÖTERILISTERI Ensiklopediiasynyŋ -587 betı )Endı, Hamza Esenjanovtyŋ " Jünısovter Tragediiasy" romanynyŋ (Almaty "Jazuşy"1990 jyl)229 betınde 20 ǧasyrdyŋ basynda bolǧan ataqty iurist, advokat Baqytjan sūltan Qarataev, sol kezdegı sovetdendıru nauqanyna qarsylyq bıldırıp,keŋes ökımetınıŋ qas jauyna ainalǧan ataqty " bandy" Qūnyskerei Qojaqmetov turaly aityp otyryp, onyŋ atasy Keikımannyŋ "El aua" köterılısınıŋ batyry ekenın de eske salady.
B. Qarataev; "... Qūnyskerei Qojaqmetov deitın ataqty"jarty basyŋyz " ysyq Keikıman batyrdyŋ äuletınen. Keikıman jäne Qojaqmettıŋ tuǧan äkesı 1869 jylǧy"El aua "kezınde, kädımgı Jem boiyndaǧy"Al keldı " deitın jerdegı patşa äskerımen şaiqasta qaza tapqan. Qojaqmet sol kezde 11 jasar bala. Al Keikımannyŋ ınısı sol uaqiǧadan keiın Şora batyr,tana Jalmūqambet molda, İşan Dosov deitın adamdar soŋyna ergen qyryq üimen "Tesken tau" ötıp ketken. "Tesken tauy" türık jerındegı bır tau ma qalai. Türkiia memleketınıŋ rūqsatymen sol qyryq üi qazaq sol jyljudan jyljyp otyryp,Şam şaharynyŋ tübınde oryn tebedı. Bölek el bolyp Şam halifasynyŋ qaramaǧyna kıredı. Meşıt ūstap, medrese aşyp, şaruaşylyǧyn şarualap,qazaqtyŋ eskı ǧūrpyn, saltyn saqtaumen qatar qolönerı şeberlıgıne de beiımdeledı. Altyn, kümıs būiymdar jasaityn zergerler,kılem toqityn toqymaşylar şyǧady,tıptı qazaqtyŋ özı örkendetken bau,basqūr jasau, keste tıgu, tekemet, tüskiız,şi toqudan özge de önerşıler paida bolǧan: qanjar, qylyş,naizaǧa ūŋǧy,sadaqqa jebe soǧatyn şeberler de bar eken. Özderı qyryq jyl ışınde ekı ese ösıp,bır taipa el bolǧan. Mūny men hajyǧa baryp kelgen ılude bır ǧana qazaq äielı, Maǧripa Şyǧaeva deitın kısınıŋ 1908 jyly öz auzynan estıdım. Maǧripa hanym Bökeilıktegı Şyǧai törenıŋ,kädımgı Nūraly hannyŋ äuletterınen. Sol kısınıŋ aituynşa, hajyǧa barǧan däulettı adamdardyŋ köbı Şam qalasyna jäne sol jerdegı qazaqtarǧa soǧyp ketetın körınedı. Erkındık köksegen el zūlym patşanyŋ qūryǧynan qūtyludyŋ osyndai auyr joldaryn da ızdegen. Söitıp,11 jasar Qojaqmet te öse kele erkın jürudı kökseitın,tün qatyp,tüsı qaşyp jortyp,Türkımennen jylqy aidap alatyn öz qatarynyŋ aldy, batyrlyǧy men batyldyǧy bır kısıge älı keletın küşıne sai bolyp ösıptı. Osy künı jasy men şamalas. Gurev jaqta tūrady. Sonyŋ balasy ǧoi Qūnyskerei degenıŋız..."B. Qarataev aitqan"jarty bas" Qūnyskerei atamyzǧa byltyr Oral şärındegı Chkalov köşesın alyp berdı. Sūltan Qarataev aitqan işan Dosov osy Yqylas Dosūly ekendıgın de şübä joq! Qairan erler özderınıŋ tuǧan jerlerınen būtany panalaǧan torǧai qūsap pana taba almai amalsyz syrtqa ketıp, ūrpaqtary sol elge qūmǧa sıŋgen sudai sıŋıp ketkenı ärine, janymyzǧa batady. El sūraǧan azamattardyŋ bastary qosylmasa, älı talai qiyn synaqtardyŋ bolary anyq!
Amankeldı JŪMAŞŪLY
