Ulttyq qundylyqtarymyzdy saqtaý máselesi, onyń ishinde mádenıet, ǵylym jáne memleket qaıratkerleriniń daýysyn, beınesin saqtaý – arhıv úshin árdaıym mańyzdy másele.
«Mádenı mura» memlekettik baǵdarlamasynyń jalǵasy ispettes «Arhıv – 2025» baǵdarlamasyn iske asyrý maqsatynda Reseı Federaııasynyń Krasnogorsk qalasynda ornalasqan kınofotoarhıvine qyzmettik is-saparmen bardyq.
Qujattardy kartotekadan, elektrondy bazadan qarap, zerdeledik. Júzden asa kınoqujatty arnaıy qondyrǵyda kórip, myńdaǵan fotoqujatty aqtardyq.
Birazynyń óz qorymyzda bar ekendigi anyqtaldy. Biraq sonyń ishinde 1920-1930 jj. elimizge qyzmet etken, keıinnen repressııaǵa ushyraǵan tulǵalarymyzdyń keskin-kelbeti bizdiń qorymyzda óte sırek. Osy olqylyqtyń ornyn toltyrý úshin sol jyldardaǵy memleket qaıratkerlerine qatysty fotolardy alýǵa tyrystyq. Izdedik, taptyq.
Búkilreseılik Keńester sezine barǵan Qazaqstan delegaııasy, 1-qatar: T. Rysqulov (sol jaqtan 3-shi), M. Samatov (sol jaqtan 4-shi); 2-qatar, soldan ońǵa: G. Korostelev (4-shi), S. Meńdeshov (5-shi), Á. Jangeldın (6-shy), A. Korostelev (7-shi); 3-qatar: S. Sádýaqasov (sol jaqtan 3-shi). Máskeý, 1921 j. (RGA KFD RF, № E-117).
Jer jahandaǵy árbir halyq óziniń ótkenin keıingi urpaqqa jetkizý úshin kóziniń qarashyǵyndaı saqtaıtyny zańdylyq. Ózgeler sııakty biz de ótken tarıhymyzǵa kóz júgirte otyryp, bolashaqqa bastar baǵyt-baǵdar jasaımyz. Bul óz tarıhymyzdyń ózindik bolmysymen álemge áıgili bolýyna múmkindik beredi.
Kóp jaǵdaıda fotodaǵy tulǵalar anyqtalmaǵan, aty-jóni kórsetilmegen. Olardy ózimiz anyqtap, mazmunyn tolyqtyrdyq.
Bolshevıkterdiń Búkilkeńestik kommýnıstik partııasynyń XV konferenııasyna barǵan Qazaqstan delegaııasy, 1-qatar, soldan ońǵa: V. Molotov, J. Myńbaev, F. Goloekın, N. Nurmaqov. Máskeý, 29.10.1926j. (RGA KFD RF, № 5-10518).
Qazaq (qyrǵyz) AKSR Ortalyq Atqarý Komıteti tóralqasynyń otyrysy, soldan ońǵa qaraı: M. Áýezov (2-shi), Á. Jangeldın, S. Meńdeshov (4-shi), Á. Áıtıev (6-shy), 7-shi L. Berııa bolýy múmkin.
(RGA KFD RF, № 2-47186).
M.I. Kalının (ortada) KSRO Ortalyq Atqarý Komıtetiniń II sessııasyna qatysqan Qazaqstan delegaııasymen birge, 1-qatarda: J. Myńbaev (sol jaqta), A. Dosov (oń jaqta); 2-qatarda: M. Orymbaev (sol jaqta) jáne A. Álibekov. Máskeý, 1926 j., sáýir. (RGA KFD RF, № 3-5490).
Úkimet pen partııa basshylary: L.M. Kaganovıch, I.V. Stalın, M.I. Kalının, K.E. Voroshıloav, Ia.A. Iakovlev Úzdik kolhozshylardyń Búkilkeńestik sezine qatysqan Qazaqstan delegaııasynyń ortasynda. 1-qatar, sol jaqtan 4-shi Á. Jangeldın. Máskeý, 1936 j. (RGA KFD RF, № 2-9269).
Revolıýııaǵa deıingi jáne keıingi kezeńniń sýretterinde qazaqty kóbine ash-jalańash kúıde kóp beınelegen. Sondyqtan, qazaq tek maldyń sońynda júrmegenin, baqýatty kıingenin, Úkimet basshylarymen kezdeskenin, memlekettik deńgeıdegi ártúrli jıyndarǵa qatysqandyǵyn kórsetý maqsatynda tómendegi fotolardy aldym.
Saýynshy, Búkilreseılik Tótenshe Keńesterdiń 8-shi sezine qatysýshy kelinshektiń portreti.
Máskeý, 1936 j. (RGA KFD RF, № 0-12270).
Qazaqstannyń úzdik kolhozshy áıelderi M. Kalınınniń qabyldaýynda.
Máskeý, 1933 j. (RGA KFD RF, № V-942).
Búkilreseılik Ortalyq Atqarý Komıtetiniń 13 shaqyrylymynyń 3-shi sessııasyna qatysqan Qazaqstan delegaııasy. Oń jaqtan 3-shi A. Dosov. Máskeý, 1928 j., qarasha. (RGA KFD RF, № 3-6013).
Krasnogorsk qujattarynda 1978 jyly Amerıka senatory E. Kennadıdiń Almatyǵa kelgen sáti beınelenipti. Erekshe kózge túskeni - senatordyń dombyra ustaǵan beınesi.
Amerıka senatory E. Kennadı I. Mıchýrın sovhozynyń turǵyndary syıǵa tarqan dombyramen.
Almaty obl., 06.09.1978 j. (RGA KFD RF, № 0-350243).
I. Mıchýrın sovhozynyń basshysy, Soıalıstik Eńbek Eri Q. Ábdyǵulov Amerıka senatory
E. Kennadıge kıiz úı ishinde qymyz berip kútýde.
Almaty obl., 06.09.1978 j. (RGA KFD RF, № 0-350946).
Aqyn O. Súleımenov jazýshy S. Seıfýllınniń 70 jyldyǵyna arnalǵan merekelik jıynda sóz sóıleýde. Máskeý, 1964 j. (RGA KFD RF, № 0-300220).
Fotoqujattan bólek, Dına Núrpeıisova men Shara Jıenqulova týraly eki qysqa sıýjet alyndy: Dına halyq aldynda kúı oınaıdy, Shara «Bıpyl» ánin oryndaıdy. Al óz qorymyzda Sharanyń «Aıgólek» ánin oryndaǵan qysqa sıýjeti bar.
Áıtse de tarıhymyzdy beıneleıtin aýdıovızýaldy qujattar túgel jınaqtaldy deýge erte.
Endigi jerde ata-babalarymyzdan qalǵan mádenı muralardy qasterlep, arhıv qyzmetiniń bedelin kótere otyryp, keıingi urpaqty tarıhtan jaqsy habardar ete alsaq, bolashaq urpaqtyń eljandylyǵy arta túseri sózsiz.
Arhıv - ulttyq tarıh pen ulttyq rýhty kúsheıtýshi, ulttyq sanany qalyptastyrýshy ról atqarady.
Eńlik Tolyqbaeva,
«Ǵylymı anyqtamalyq apparat jáne
qujattardy ǵylymı paıdalaný»
bóliminiń jetekshisi.
