Primeminister.kz saitynyŋ redaksiiasy Qazaqstannyŋ 2022 jylǧy damu qorytyndylary turaly jariialanymdar seriiasyn jalǧastyrady. Kez kelgen eldıŋ ekonomikasynyŋ jai-küiın baǧalauǧa bolatyn maŋyzdy körsetkışterdıŋ bırı – önerkäsıp, auyl şaruaşylyǧy, mūnai jäne gaz öndıru, logistika siiaqty jäne t.b. negızgı salalarda jaŋa investisiialyq jobalardy ıske qosu.
İnvestisiialyq tartymdylyqty arttyru Ükımettıŋ basty mındetterınıŋ bırı bolyp qalady: otandyq jäne şeteldık investorlar üşın qolaily jaǧdailar jasalady, äzırlenıp jatqan jobalarǧa mūqiiat monitoring jürgızıledı, ärtürlı baǧyttarda memlekettık qoldau şaralary ıske asyrylady, salyqtyq yntalandyrular men preferensiialar qoldanylady, şynaiy naryqtyq bäsekelestıktı küşeitu jönındegı şaralar keşenı ıske asyrylady, zaŋnamalyq jäne sot praktikasy jetıldırıledı.
Ekonomikanyŋ naqty sektoryn nyǧaitu qoǧamdyq ömırdıŋ basqa da salalaryna oŋ multiplikativtı äser beredı, nätijesınde būl jaŋa jūmys oryndarynyŋ aşyluyna jäne azamattardyŋ äl-auqatynyŋ artuyna äkeledı.
Önerkäsıp
Ekonomikanyŋ maŋyzdy salalarynyŋ bırı bolyp tabylatyn önerkäsıp salasynan bastai otyryp, jaŋa öndırısterdıŋ aşyluyna nazar audaraiyq.
Mäselen, osy jyly tamaq, jeŋıl jäne himiia önerkäsıbı, maşina jasau, farmasevtika, mūnai öŋdeu jäne t. b. sektorlarda käsıporyndar öz jūmysyn bastady.
Jalpyūlttyq pul şeŋberınde biyl qūny 2 trln teŋge bolatyn 160 joba jüzege asyryldy jäne 15,7 myŋ tūraqty jūmys orny qūryldy.
Negızgı jobalardyŋ bırı retınde Atyrau oblysynda quattylyǧy jylyna 500 myŋ tonna polipropilen öndıretın zauytty erekşe atap ötuge bolady. Ol bırden osy önımdı älemdık öndıruşılerdıŋ eŋ ozyq TOP-10 endı.
«Kazakhstan Petrochemical Industries Inc» JŞS polipropilen öndıru zauyty
Saran industrialdy aimaǧynda quattylyǧy jyl saiyn 3,5 mln şina şyǧaratyn alǧaşqy otandyq zauyt öz jūmysyn bastady. Otandyq avtomobil öndıruşılerdıŋ qajettılıkterın tolyǧymen jabuǧa onyŋ mümkındıgı jetedı dep kütılude. Jobaǧa tartylǧan investisiia kölemı 171 mlrd teŋgenı qūrady.
Qaraǧandy oblysyndaǧy şinalar şyǧaratyn zauyt
Şymkentte «Oŋtüstık» industriialyq aimaǧy bazasynda aliuminii bankalar men susyndarǧa arnalǧan qaqpaq türlerın şyǧaratyn Ortalyq Aziiadaǧy eŋ quatty zauyttardyŋ bırı (jylyna 500 mln dana, QR ışkı qajettılıgın 65%-ǧa jabady), Şyǧys Qazaqstan oblysynda – mai ekstraksiialyq zauyty (jylyna 300 myŋ tonna, 100% eksportqa jıberıledı, Maŋǧystau oblysynda – sorǧy ştangalary men muftalar şyǧaratyn zauyt (jylyna 650 myŋ dana önım şyǧarylady, ışkı qajettılıktı 78%-ǧa jabady) aşyldy, Jambyl oblysynda – mineraldy tyŋaitqyştar öndırısı keŋeitıldı (jylyna 1,5 mln tonna, Qazaqstanda osy önım şyǧarudy 2 esege arttyruǧa mümkındık beredı).
Jalpy, 2022 jylǧy barlyq jaŋa jobalar jobalyq quattylyǧyna şyqqan kezde olardyŋ jiyntyq öndırıs kölemı şamamen 1,7 trln teŋgenı qūraidy, onyŋ ışınde eksport – 1,1 trln teŋge, importty almastyru – 0,6 trln teŋge.
Jyl boiy Ükımet Qazaqstanǧa bırqatar ırı şeteldık kompaniiany köşıru boiynşa belsendı jūmys jürgızdı. 62 kompaniia boiynşa naqty nätijelerge qol jetkızdı: 21-ı relokasiialandy, 13-ı pysyqtaluda, taǧy 28-ımen belsendı kelıssözder jürgızılude.
Atap aitqanda, Honeywell (AQŞ) kompaniiasy Atyrauda gaz taldauyştardy, al Almatyda basqaru şkaftaryn şyǧara bastady. Aldaǧy uaqytta eseptegışter men elektr qūrylǧylarynyŋ öndırısın aşu mümkındıgı qarastyrylyp jatyr.
Petropavlǧa Ural Motorcycles (RF/AQŞ) auyr arbaly motosiklder öndırısı köşırıldı.
Weir Minerals (Ūlybritaniia) Almatyda sorǧy jabdyqtaryn, gidrosiklondar, bekıtu armaturasyn qūrastyru jäne qalpyna keltıru jönındegı öndırıstık ortalyǧyn aşty.
Qaraşa aiynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Almaty qalasyndaǧy avtomobil şyǧaratyn Great Wall Motors (QHR) zauytynyŋ ırgetasyn qalau räsımıne qatysty.
Sondai-aq niderlandtyq Koppert kompaniiasy biotyŋaitqyştar men ösımdıkterdı qorǧau zauytyn, al Knauff nemıs kompaniiasy gipsokarton öndıretın käsıporyn aşudy josparlap otyr.
Sonymen qatar biyl Elışılık qūndylyqty jäne eksportqa baǧdarlanǧan öndırısterdı damytudyŋ 2026 jylǧa deiıngı baǧdarlamasy qabyldandy. Onyŋ negızgı maqsaty – ışkı naryqty keiınnen eksportqa şyǧarylatyn otandyq öndırıstıŋ bäsekege qabılettı tauarlarymen qanyqtyru. Jalpy, Baǧdarlama şeŋberınde 761 tauar şyǧarudy jolǧa qoiu josparlanuda, būl bolaşaqta şikızattyq emes eksportty şamamen $15 mlrd-qa ūlǧaituǧa mümkındık beredı.
Sondai-aq 4% jeŋıldıkpen avtonesieleu baǧdarlamasy jüzege asyryluda. Bügıngı taŋda onyŋ aiasynda 97 mlrd teŋge igerılıp, 12,4 myŋ avtomobil berıldı. 2023 jylǧy qaŋtarda baǧdarlamany qaitarymdy qarajat esebınen qarjylandyrudy jalǧastyru josparlanyp otyr, būl qysqa merzımdı perspektivada qazaqstandyqtarǧa taǧy 1300-ge juyq avtokölık ūsynuǧa mümkındık beredı.
Auyl şaruaşylyǧy
2022 jyldyŋ 11 aiynyŋ qorytyndysy boiynşa auyl şaruaşylyǧy salasy eŋ joǧary ösu qarqynyn körsettı: jalpy önım kölemı 8,5%-ǧa ūlǧaiyp, 8,8 trln teŋgenı qūrady.
Biyl älemdık azyq-tülık naryǧynda qalyptasqan qūbylmaly jaǧdaiǧa bailanysty yqtimal täuekelderdı azaitu üşın köktemgı egıs jäne egın jinau jūmystaryn qarjylandyru kölemı 2 esege – 110 mlrd teŋgeden 220 mlrd teŋgege deiın ūlǧaityldy. Būdan basqa, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Jasyl damu» AQ qarajaty esebınen auyl şaruaşylyǧy tehnikasynyŋ lizingıne taǧy 40 mlrd teŋge baǧyttaldy. Būl fermerler üşın auyl şaruaşylyǧy tehnikasynyŋ qoljetımdılıgın edäuır arttyruǧa mümkındık berdı: 1068 bırlık tehnika, onyŋ ışınde 188 kombain men 880 traktor satyp alyndy.
Barlyq qabyldanǧan şaralardyŋ nätijesınde, atap aitqanda, dändı daqyldardyŋ soŋǧy 10 jylda bolmaǧan eŋ joǧary önımı alyndy. Mäselen, astyqtyŋ ortaşa önımdılıgı 14,2 s/ga bolyp, bunkerlık salmaqta 22,8 mln tonna astyq bastyryldy, būl ötken jylmen salystyrǧanda 26%-ǧa artyq. Jinalǧan astyqtyŋ 80%-dan astamynyŋ sapasy joǧary.
Sonymen qatar agroönerkäsıptık keşendı subsidiialau jüiesın jetıldıru boiynşa jūmystar jürgızılude. Bügıngı künı sybailas jemqorlyq täuekelderın barynşa azaituǧa, fermerlık qoǧamdastyqtyŋ pıkırın barynşa eskeruge jäne auyldaǧy äleumettık-ekonomikalyq tūraqtylyqty saqtauǧa mümkındık beretın subsidiialau jüiesı äzırlendı.
Memlekettık qoldaudyŋ arqasynda 2022 jyly 214 mlrd teŋgenı qūraityn 227 investisiialyq joba paidalanuǧa berıldı, al jyl soŋyna deiın olardyŋ sanyn 237-ge jetkızu josparlanuda. Memleket menşıgıne 5,2 mln ga auyl şaruaşylyǧy jerlerı qaitaryldy, 2023 jyly taǧy 5 mln ga qaitaru közdelgen. Sondai-aq kökönıs qoimalaryn salu jäne jaŋǧyrtu jönındegı keşendı jospar odan ärı ıske asyryldy, onyŋ şeŋberınde 2021-2022 jyldary quaty 201,1 myŋ tonna bolatyn qoimalar ıske qosyldy (būl – jospardyŋ 111%-y).
Aita keteiık, negızgı azyq-tülık tauarlarymen özın-özı tolyq qamtamasyz etu jönındegı indikatorlarǧa qol jetkızu üşın osy jyly eldıŋ Azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etudıŋ 2024 jylǧa deiıngı jospary jäne qant salasyn damytudyŋ bes jyldyq kezeŋge arnalǧan keşendı jospary qabyldandy. Nätijesınde respublikada azyq-tülık öndırısı 4,2%-ǧa, onyŋ ışınde ösımdık maiy 51%-ǧa, qant 46%-ǧa, jarma 18%-ǧa, balyq (jaŋa aulanǧan, salqyndatylǧan jäne mūzdatylǧan) 18%-ǧa, ūn 11%-ǧa, öŋdelgen kürış 5,5%-ǧa, şūjyq önımderı 5,4%-ǧa, makaron 4,5%-ǧa östı.
Kölık-logistika salasy
Qazaqstannyŋ negızgı ekonomikalyq artyqşylyqtarynyŋ bırı joǧary kölık-logistikalyq äleuet bolyp tabylady. Ony odan ärı damytu üşın 2030 jylǧa deiıngı tiıstı tūjyrymdama äzırlendı. Qūjat aiasynda jolauşylar men jük jetkızu jyldamdyǧyn arttyru, sifrlandyru men ziiatkerlık basqaru jüielerın engızu, ekonomikalyq jaǧynan belsendı ortalyqtar men eldı mekender arasyndaǧy kölık qatynastaryn damytu, halyqaralyq tranzittık-kölık dälızderınıŋ, logistikalyq terminaldardyŋ jäne t. b. ötkızu qabıletın arttyru jönındegı şaralar qarastyrylǧan.
Küzde ūzyndyǧy 836 km Dostyq – Moiynty temırjol uchaskesınıŋ ekınşı torabynyŋ qūrylysy bastaldy, būl – temırjol infraqūrylymy salasyndaǧy eŋ ırı joba. Būdan basqa, bırqatar jobalar äzırlenude: Darbaza – Maqtaaral (106 km, 2024-2025 jyldar), Baqty – Aiagöz (270 km, 2024-2025 jyldar), Almaty ainalmaly joly (73 km, 2023-2024 jyldar).
Dostyq – Moiynty temırjol uchaskesınıŋ ekınşı torabynyŋ qūrylys jūmystaryn bastau
Irı infraqūrylymdyq bastamalarmen qatar magistraldyq temırjol jelısın jäne kırme joldardy jaŋǧyrtu boiynşa jospar jasaldy. Aldaǧy üş jylda 2 myŋ şaqyrymnan astam temır joldy kürdelı jöndeu jürgızu josparlanuda.
Halyqaralyq kölık baǧyttaryn damytu şeŋberınde Qazaqstan Äzerbaijan, Türkiia jäne Gruziia elderımen 2022-2027 jyldarǧa arnalǧan «tar» dälızderdı sinhrondy joiu jäne Transkaspii halyqaralyq kölık baǧytyn nyǧaitu jönındegı bırlesken Jol kartasyna qol qoidy. Būl tūrǧyda memleket Aqtau jäne Qūryq porttarynyŋ ötkızu qabıletın arttyrudy, «konteinerlık hab» saludy, sondai-aq sauda flotyn 10 jaŋa parommen tolyqtyrudy josparlap otyr. Osyǧan ūqsas şaralar basqa qol qoiuşy elder tarapynan qabyldanady dep kütılude.
Sonymen qatar Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Qazaqstan Temır jolyn» Ūlttyq kölık-logistikalyq kompaniiaǧa transformasiialau prosesı bastaldy. Bügıngı taŋda QTJ janynan qūzyrettılık ortalyǧy qūryldy, onyŋ negızgı mındetı jaŋa logistikalyq önımderdı ūiymdastyru jäne tranzittık jük aǧyndaryn transqazaqstandyq marşruttarǧa qaita baǧdarlau bolyp tabylady.
Jol qūrylysynyŋ sapasyn arttyru maqsatynda Qazaqstannyŋ klimattyq jaǧdailaryna sai keletın ozyq tehnologiialar men jaŋa otandyq materialdardy engızuge baǧyttalǧan avtojol salasyn reformalau boiynşa jūmystar qolǧa alyndy. Jalpy qoldanystaǧy avtojol jelısınıŋ jalpy ūzyndyǧy 2022 jyldyŋ basynda 96 myŋ km qūrady, onyŋ ışınde 24,9 myŋ km – respublikalyq jelı jäne 71 myŋ km – oblystyq jäne audandyq maŋyzy bar joldar. Osy jyly 7 myŋ şaqyrym jolda qūrylys jūmystary jürdı. Jalpy 2025 jylǧa qarai respublikalyq joldardyŋ 100%-yn jäne jergılıktı joldarynyŋ 95%-yn normativtık jaǧdaiǧa keltıru, sondai-aq 52 avtomobil ötkızu punktın jaŋǧyrtu josparlanuda.
Mūnai-gaz salasy
2022 jyly ekonomikanyŋ eŋ damyǧan salalarynyŋ bırınde auqymdy jūmys atqaryldy. Mäselen, Qaşaǧanda quattylyǧy 1,1 mlrd tekşe metr bolatyn gaz öŋdeu zauytynyŋ qūrylysy bastaldy, Teŋız ken ornynda Saǧalyq qysymdy basqaru jobasy boiynşa qarqyndy jūmys jürgızıldı, ony 2023 jyly aiaqtau josparlanyp otyr, Qaraşyǧanaqta qosymşa 3 mlrd tekşe metr gazdy öŋdeu boiynşa joba pysyqtaluda.
Jer qoinauyn paidalanudaǧy kürdelı jobalardy ıske asyru üşın biyl bırqatar fiskaldyq jäne retteuşılık preferensiialardy közdeitın jaqsartylǧan modeldık kelısımşart engızıldı. Atap aitqanda, būl 2023 jyly Qalamqas-Hazar jäne Qaraton ken oryndary boiynşa $9 mlrd qūraityn investisiialyq jobalardy bastauǧa mümkındık beredı.
Sonymen qatar Atyrauda quattylyǧy 1,2 mln tonna polietilen öndıru jobasy äzırlenıp jatyr. 2023 jyly Atyrau oblysynda jalpy investisiia kölemı $1 mlrd bolatyn butadien jäne Batys Qazaqstan oblysynda metanol öndıretın zauyttardyŋ qūrylysyna daiyndyq jürgızıldı.
Taǧy bır maŋyzdy bastama – Kaznedra aqparattyq jüiesın engızudı közdeitın geologiialyq salany damytudyŋ 2023-2027 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasyn qabyldau. Bügıngı taŋda platforma pilottyq rejimde ıske qosyldy. Onda Qazaqstanda jer qoinauy paidalanuǧa berıletın barlyq uchaskeler turaly aqparat ūsynylady.
Energetika
2022 jyly Aqtöbe JEO-da quaty 57 MVt gaz turbinalyq qondyrǧy ıske qosyldy, 385 MVt-qa 12 JEK jobasynyŋ qūrylysy aiaqtaldy, 1200 MVt-qa manevrlık quattardy ıske qosu jäne jiyntyq quaty 440 MVt JEK jobalaryn ırıkteu boiynşa auksiondyq sauda-sattyq ötkızıldı.
Energiia öndıruşı ūiymdardyŋ qoldanystaǧy aktivterın, sondai-aq eldı mekenderdıŋ injenerlık jelılerın rekonstruksiialauǧa, jaŋǧyrtuǧa jäne keŋeituge mümkındık beretın «Tariftı investisiiaǧa aiyrbastau» baǧdarlamasy äzırlendı. Atap aitqanda, baǧdarlamany ıske asyru nätijesınde salaǧa jyl saiyn 400 mlrd teŋgege deiın investisiia tartu, 2035 jylǧa qarai öndıruşı quattardyŋ tozu deŋgeiın 15%-ǧa tömendetu, apattardy azaitu jäne azamattarǧa tūraqty qyzmet körsetu bölıgınde naryq qatysuşylarynyŋ qarsy mındettemelerın oryndaudy qamtamasyz etu josparlanuda.
Sutegı energetikasyn damytu şeŋberınde 27 qazanda QR Ükımetı men Svevind kompaniiasy arasynda quattylyǧy künıne 50 myŋ tekşe metr bolatyn su tūşytu zauytyn, 40 GVt deiıngı jaŋartylatyn energiia közderı stansiiasyn jäne öndırıstık quattylyǧy jylyna 2 mln tonna sutegı qondyrǧylaryn salu jönınde kelısımge qol qoiyldy.
8 qaraşada QR Ükımetı men Fortescue kompaniiasy arasynda jaŋartylatyn energiia közderı jobalaryn ıske asyru jäne Qazaqstanda «jasyl» sutegı öndıru turaly kelısım bekıtıldı.
Fortescue kompaniiasymen kelısımge qol qoiu
30 qaraşada Memleket basşysynyŋ Fransiiaǧa sapary aiasynda klimatty saqtau salasynda arnaiy kelısımge qol qoiyldy, onyŋ şeŋberınde quaty 1 GVt gibridtı elektr stansiiasyn jäne Jambyl oblysynda Mirnyi kentınıŋ maŋynda energiia jinaqtau jüiesın salu josparlanuda.
Bügınde Qazaqstanda investisiialar tartu jäne käsıpkerlıkke qolaily jaǧdailar jasau baǧytynda däiektı jūmys jürgızılıp jatyr. Nätijesınde önerkäsıp obektılerınıŋ sany ūlǧaiyp, infraqūrylymdy bırtındep jaŋǧyrtu ısı alǧa jyljuda, sondai-aq ekonomikanyŋ negızgı salalarynda jaŋa jūmys oryndary qūrylyp jatyr. Aldaǧy jyldary da basym sektorlarda elımızdıŋ ekonomikalyq tiımdılıgı men bäsekege qabılettılıgın arttyruǧa mümkındık beretın bırqatar «zäkırlık» jobalardy ıske asyru közdelıp otyr.
Negızgı jobalardyŋ bırı retınde Atyrau oblysynda quattylyǧy jylyna 500 myŋ tonna polipropilen öndıretın zauytty erekşe atap ötuge bolady. Ol bırden osy önımdı älemdık öndıruşılerdıŋ eŋ ozyq TOP-10 endı.
«Kazakhstan Petrochemical Industries Inc» JŞS polipropilen öndıru zauyty
Saran industrialdy aimaǧynda quattylyǧy jyl saiyn 3,5 mln şina şyǧaratyn alǧaşqy otandyq zauyt öz jūmysyn bastady. Otandyq avtomobil öndıruşılerdıŋ qajettılıkterın tolyǧymen jabuǧa onyŋ mümkındıgı jetedı dep kütılude. Jobaǧa tartylǧan investisiia kölemı 171 mlrd teŋgenı qūrady.
Qaraǧandy oblysyndaǧy şinalar şyǧaratyn zauyt
Şymkentte «Oŋtüstık» industriialyq aimaǧy bazasynda aliuminii bankalar men susyndarǧa arnalǧan qaqpaq türlerın şyǧaratyn Ortalyq Aziiadaǧy eŋ quatty zauyttardyŋ bırı (jylyna 500 mln dana, QR ışkı qajettılıgın 65%-ǧa jabady), Şyǧys Qazaqstan oblysynda – mai ekstraksiialyq zauyty (jylyna 300 myŋ tonna, 100% eksportqa jıberıledı, Maŋǧystau oblysynda – sorǧy ştangalary men muftalar şyǧaratyn zauyt (jylyna 650 myŋ dana önım şyǧarylady, ışkı qajettılıktı 78%-ǧa jabady) aşyldy, Jambyl oblysynda – mineraldy tyŋaitqyştar öndırısı keŋeitıldı (jylyna 1,5 mln tonna, Qazaqstanda osy önım şyǧarudy 2 esege arttyruǧa mümkındık beredı).
Jalpy, 2022 jylǧy barlyq jaŋa jobalar jobalyq quattylyǧyna şyqqan kezde olardyŋ jiyntyq öndırıs kölemı şamamen 1,7 trln teŋgenı qūraidy, onyŋ ışınde eksport – 1,1 trln teŋge, importty almastyru – 0,6 trln teŋge.
Jyl boiy Ükımet Qazaqstanǧa bırqatar ırı şeteldık kompaniiany köşıru boiynşa belsendı jūmys jürgızdı. 62 kompaniia boiynşa naqty nätijelerge qol jetkızdı: 21-ı relokasiialandy, 13-ı pysyqtaluda, taǧy 28-ımen belsendı kelıssözder jürgızılude.
Atap aitqanda, Honeywell (AQŞ) kompaniiasy Atyrauda gaz taldauyştardy, al Almatyda basqaru şkaftaryn şyǧara bastady. Aldaǧy uaqytta eseptegışter men elektr qūrylǧylarynyŋ öndırısın aşu mümkındıgı qarastyrylyp jatyr.
Petropavlǧa Ural Motorcycles (RF/AQŞ) auyr arbaly motosiklder öndırısı köşırıldı.
Weir Minerals (Ūlybritaniia) Almatyda sorǧy jabdyqtaryn, gidrosiklondar, bekıtu armaturasyn qūrastyru jäne qalpyna keltıru jönındegı öndırıstık ortalyǧyn aşty.
Qaraşa aiynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Almaty qalasyndaǧy avtomobil şyǧaratyn Great Wall Motors (QHR) zauytynyŋ ırgetasyn qalau räsımıne qatysty.
Sondai-aq niderlandtyq Koppert kompaniiasy biotyŋaitqyştar men ösımdıkterdı qorǧau zauytyn, al Knauff nemıs kompaniiasy gipsokarton öndıretın käsıporyn aşudy josparlap otyr.
Sonymen qatar biyl Elışılık qūndylyqty jäne eksportqa baǧdarlanǧan öndırısterdı damytudyŋ 2026 jylǧa deiıngı baǧdarlamasy qabyldandy. Onyŋ negızgı maqsaty – ışkı naryqty keiınnen eksportqa şyǧarylatyn otandyq öndırıstıŋ bäsekege qabılettı tauarlarymen qanyqtyru. Jalpy, Baǧdarlama şeŋberınde 761 tauar şyǧarudy jolǧa qoiu josparlanuda, būl bolaşaqta şikızattyq emes eksportty şamamen $15 mlrd-qa ūlǧaituǧa mümkındık beredı.
Sondai-aq 4% jeŋıldıkpen avtonesieleu baǧdarlamasy jüzege asyryluda. Bügıngı taŋda onyŋ aiasynda 97 mlrd teŋge igerılıp, 12,4 myŋ avtomobil berıldı. 2023 jylǧy qaŋtarda baǧdarlamany qaitarymdy qarajat esebınen qarjylandyrudy jalǧastyru josparlanyp otyr, būl qysqa merzımdı perspektivada qazaqstandyqtarǧa taǧy 1300-ge juyq avtokölık ūsynuǧa mümkındık beredı.
Auyl şaruaşylyǧy
2022 jyldyŋ 11 aiynyŋ qorytyndysy boiynşa auyl şaruaşylyǧy salasy eŋ joǧary ösu qarqynyn körsettı: jalpy önım kölemı 8,5%-ǧa ūlǧaiyp, 8,8 trln teŋgenı qūrady.
Biyl älemdık azyq-tülık naryǧynda qalyptasqan qūbylmaly jaǧdaiǧa bailanysty yqtimal täuekelderdı azaitu üşın köktemgı egıs jäne egın jinau jūmystaryn qarjylandyru kölemı 2 esege – 110 mlrd teŋgeden 220 mlrd teŋgege deiın ūlǧaityldy. Būdan basqa, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Jasyl damu» AQ qarajaty esebınen auyl şaruaşylyǧy tehnikasynyŋ lizingıne taǧy 40 mlrd teŋge baǧyttaldy. Būl fermerler üşın auyl şaruaşylyǧy tehnikasynyŋ qoljetımdılıgın edäuır arttyruǧa mümkındık berdı: 1068 bırlık tehnika, onyŋ ışınde 188 kombain men 880 traktor satyp alyndy.
Barlyq qabyldanǧan şaralardyŋ nätijesınde, atap aitqanda, dändı daqyldardyŋ soŋǧy 10 jylda bolmaǧan eŋ joǧary önımı alyndy. Mäselen, astyqtyŋ ortaşa önımdılıgı 14,2 s/ga bolyp, bunkerlık salmaqta 22,8 mln tonna astyq bastyryldy, būl ötken jylmen salystyrǧanda 26%-ǧa artyq. Jinalǧan astyqtyŋ 80%-dan astamynyŋ sapasy joǧary.
Sonymen qatar agroönerkäsıptık keşendı subsidiialau jüiesın jetıldıru boiynşa jūmystar jürgızılude. Bügıngı künı sybailas jemqorlyq täuekelderın barynşa azaituǧa, fermerlık qoǧamdastyqtyŋ pıkırın barynşa eskeruge jäne auyldaǧy äleumettık-ekonomikalyq tūraqtylyqty saqtauǧa mümkındık beretın subsidiialau jüiesı äzırlendı.
Memlekettık qoldaudyŋ arqasynda 2022 jyly 214 mlrd teŋgenı qūraityn 227 investisiialyq joba paidalanuǧa berıldı, al jyl soŋyna deiın olardyŋ sanyn 237-ge jetkızu josparlanuda. Memleket menşıgıne 5,2 mln ga auyl şaruaşylyǧy jerlerı qaitaryldy, 2023 jyly taǧy 5 mln ga qaitaru közdelgen. Sondai-aq kökönıs qoimalaryn salu jäne jaŋǧyrtu jönındegı keşendı jospar odan ärı ıske asyryldy, onyŋ şeŋberınde 2021-2022 jyldary quaty 201,1 myŋ tonna bolatyn qoimalar ıske qosyldy (būl – jospardyŋ 111%-y).
Aita keteiık, negızgı azyq-tülık tauarlarymen özın-özı tolyq qamtamasyz etu jönındegı indikatorlarǧa qol jetkızu üşın osy jyly eldıŋ Azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etudıŋ 2024 jylǧa deiıngı jospary jäne qant salasyn damytudyŋ bes jyldyq kezeŋge arnalǧan keşendı jospary qabyldandy. Nätijesınde respublikada azyq-tülık öndırısı 4,2%-ǧa, onyŋ ışınde ösımdık maiy 51%-ǧa, qant 46%-ǧa, jarma 18%-ǧa, balyq (jaŋa aulanǧan, salqyndatylǧan jäne mūzdatylǧan) 18%-ǧa, ūn 11%-ǧa, öŋdelgen kürış 5,5%-ǧa, şūjyq önımderı 5,4%-ǧa, makaron 4,5%-ǧa östı.
Kölık-logistika salasy
Qazaqstannyŋ negızgı ekonomikalyq artyqşylyqtarynyŋ bırı joǧary kölık-logistikalyq äleuet bolyp tabylady. Ony odan ärı damytu üşın 2030 jylǧa deiıngı tiıstı tūjyrymdama äzırlendı. Qūjat aiasynda jolauşylar men jük jetkızu jyldamdyǧyn arttyru, sifrlandyru men ziiatkerlık basqaru jüielerın engızu, ekonomikalyq jaǧynan belsendı ortalyqtar men eldı mekender arasyndaǧy kölık qatynastaryn damytu, halyqaralyq tranzittık-kölık dälızderınıŋ, logistikalyq terminaldardyŋ jäne t. b. ötkızu qabıletın arttyru jönındegı şaralar qarastyrylǧan.
Küzde ūzyndyǧy 836 km Dostyq – Moiynty temırjol uchaskesınıŋ ekınşı torabynyŋ qūrylysy bastaldy, būl – temırjol infraqūrylymy salasyndaǧy eŋ ırı joba. Būdan basqa, bırqatar jobalar äzırlenude: Darbaza – Maqtaaral (106 km, 2024-2025 jyldar), Baqty – Aiagöz (270 km, 2024-2025 jyldar), Almaty ainalmaly joly (73 km, 2023-2024 jyldar).
Dostyq – Moiynty temırjol uchaskesınıŋ ekınşı torabynyŋ qūrylys jūmystaryn bastau
Irı infraqūrylymdyq bastamalarmen qatar magistraldyq temırjol jelısın jäne kırme joldardy jaŋǧyrtu boiynşa jospar jasaldy. Aldaǧy üş jylda 2 myŋ şaqyrymnan astam temır joldy kürdelı jöndeu jürgızu josparlanuda.
Halyqaralyq kölık baǧyttaryn damytu şeŋberınde Qazaqstan Äzerbaijan, Türkiia jäne Gruziia elderımen 2022-2027 jyldarǧa arnalǧan «tar» dälızderdı sinhrondy joiu jäne Transkaspii halyqaralyq kölık baǧytyn nyǧaitu jönındegı bırlesken Jol kartasyna qol qoidy. Būl tūrǧyda memleket Aqtau jäne Qūryq porttarynyŋ ötkızu qabıletın arttyrudy, «konteinerlık hab» saludy, sondai-aq sauda flotyn 10 jaŋa parommen tolyqtyrudy josparlap otyr. Osyǧan ūqsas şaralar basqa qol qoiuşy elder tarapynan qabyldanady dep kütılude.
Sonymen qatar Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Qazaqstan Temır jolyn» Ūlttyq kölık-logistikalyq kompaniiaǧa transformasiialau prosesı bastaldy. Bügıngı taŋda QTJ janynan qūzyrettılık ortalyǧy qūryldy, onyŋ negızgı mındetı jaŋa logistikalyq önımderdı ūiymdastyru jäne tranzittık jük aǧyndaryn transqazaqstandyq marşruttarǧa qaita baǧdarlau bolyp tabylady.
Jol qūrylysynyŋ sapasyn arttyru maqsatynda Qazaqstannyŋ klimattyq jaǧdailaryna sai keletın ozyq tehnologiialar men jaŋa otandyq materialdardy engızuge baǧyttalǧan avtojol salasyn reformalau boiynşa jūmystar qolǧa alyndy. Jalpy qoldanystaǧy avtojol jelısınıŋ jalpy ūzyndyǧy 2022 jyldyŋ basynda 96 myŋ km qūrady, onyŋ ışınde 24,9 myŋ km – respublikalyq jelı jäne 71 myŋ km – oblystyq jäne audandyq maŋyzy bar joldar. Osy jyly 7 myŋ şaqyrym jolda qūrylys jūmystary jürdı. Jalpy 2025 jylǧa qarai respublikalyq joldardyŋ 100%-yn jäne jergılıktı joldarynyŋ 95%-yn normativtık jaǧdaiǧa keltıru, sondai-aq 52 avtomobil ötkızu punktın jaŋǧyrtu josparlanuda.
Mūnai-gaz salasy
2022 jyly ekonomikanyŋ eŋ damyǧan salalarynyŋ bırınde auqymdy jūmys atqaryldy. Mäselen, Qaşaǧanda quattylyǧy 1,1 mlrd tekşe metr bolatyn gaz öŋdeu zauytynyŋ qūrylysy bastaldy, Teŋız ken ornynda Saǧalyq qysymdy basqaru jobasy boiynşa qarqyndy jūmys jürgızıldı, ony 2023 jyly aiaqtau josparlanyp otyr, Qaraşyǧanaqta qosymşa 3 mlrd tekşe metr gazdy öŋdeu boiynşa joba pysyqtaluda.
Jer qoinauyn paidalanudaǧy kürdelı jobalardy ıske asyru üşın biyl bırqatar fiskaldyq jäne retteuşılık preferensiialardy közdeitın jaqsartylǧan modeldık kelısımşart engızıldı. Atap aitqanda, būl 2023 jyly Qalamqas-Hazar jäne Qaraton ken oryndary boiynşa $9 mlrd qūraityn investisiialyq jobalardy bastauǧa mümkındık beredı.
Sonymen qatar Atyrauda quattylyǧy 1,2 mln tonna polietilen öndıru jobasy äzırlenıp jatyr. 2023 jyly Atyrau oblysynda jalpy investisiia kölemı $1 mlrd bolatyn butadien jäne Batys Qazaqstan oblysynda metanol öndıretın zauyttardyŋ qūrylysyna daiyndyq jürgızıldı.
Taǧy bır maŋyzdy bastama – Kaznedra aqparattyq jüiesın engızudı közdeitın geologiialyq salany damytudyŋ 2023-2027 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasyn qabyldau. Bügıngı taŋda platforma pilottyq rejimde ıske qosyldy. Onda Qazaqstanda jer qoinauy paidalanuǧa berıletın barlyq uchaskeler turaly aqparat ūsynylady.
Energetika
2022 jyly Aqtöbe JEO-da quaty 57 MVt gaz turbinalyq qondyrǧy ıske qosyldy, 385 MVt-qa 12 JEK jobasynyŋ qūrylysy aiaqtaldy, 1200 MVt-qa manevrlık quattardy ıske qosu jäne jiyntyq quaty 440 MVt JEK jobalaryn ırıkteu boiynşa auksiondyq sauda-sattyq ötkızıldı.
Energiia öndıruşı ūiymdardyŋ qoldanystaǧy aktivterın, sondai-aq eldı mekenderdıŋ injenerlık jelılerın rekonstruksiialauǧa, jaŋǧyrtuǧa jäne keŋeituge mümkındık beretın «Tariftı investisiiaǧa aiyrbastau» baǧdarlamasy äzırlendı. Atap aitqanda, baǧdarlamany ıske asyru nätijesınde salaǧa jyl saiyn 400 mlrd teŋgege deiın investisiia tartu, 2035 jylǧa qarai öndıruşı quattardyŋ tozu deŋgeiın 15%-ǧa tömendetu, apattardy azaitu jäne azamattarǧa tūraqty qyzmet körsetu bölıgınde naryq qatysuşylarynyŋ qarsy mındettemelerın oryndaudy qamtamasyz etu josparlanuda.
Sutegı energetikasyn damytu şeŋberınde 27 qazanda QR Ükımetı men Svevind kompaniiasy arasynda quattylyǧy künıne 50 myŋ tekşe metr bolatyn su tūşytu zauytyn, 40 GVt deiıngı jaŋartylatyn energiia közderı stansiiasyn jäne öndırıstık quattylyǧy jylyna 2 mln tonna sutegı qondyrǧylaryn salu jönınde kelısımge qol qoiyldy.
8 qaraşada QR Ükımetı men Fortescue kompaniiasy arasynda jaŋartylatyn energiia közderı jobalaryn ıske asyru jäne Qazaqstanda «jasyl» sutegı öndıru turaly kelısım bekıtıldı.
Fortescue kompaniiasymen kelısımge qol qoiu
30 qaraşada Memleket basşysynyŋ Fransiiaǧa sapary aiasynda klimatty saqtau salasynda arnaiy kelısımge qol qoiyldy, onyŋ şeŋberınde quaty 1 GVt gibridtı elektr stansiiasyn jäne Jambyl oblysynda Mirnyi kentınıŋ maŋynda energiia jinaqtau jüiesın salu josparlanuda.
Bügınde Qazaqstanda investisiialar tartu jäne käsıpkerlıkke qolaily jaǧdailar jasau baǧytynda däiektı jūmys jürgızılıp jatyr. Nätijesınde önerkäsıp obektılerınıŋ sany ūlǧaiyp, infraqūrylymdy bırtındep jaŋǧyrtu ısı alǧa jyljuda, sondai-aq ekonomikanyŋ negızgı salalarynda jaŋa jūmys oryndary qūrylyp jatyr. Aldaǧy jyldary da basym sektorlarda elımızdıŋ ekonomikalyq tiımdılıgı men bäsekege qabılettılıgın arttyruǧa mümkındık beretın bırqatar «zäkırlık» jobalardy ıske asyru közdelıp otyr.
"Adyrna" ūlttyq portaly
