Hikaianyŋ bastaluy
He Siao-er qylyşyn qolynan tüsırıp alyp, es-tüssız atynyŋ jalyna jabysty. "Menıŋ basymdy şauyp tastady!" − dep oilady ol Joq, būlai dep ol at jalyna jabysqan soŋ ǧana oilady. Bır närse kırş etıp jelkesıne qadaldy da, ol at jalyna jarmasa kettı. At ta jaralanǧanǧa ūqsaidy. He Siao-er erdıŋ qasyna keude tırei qūlauy mūŋ eken, at arqyrai kısınep, aspanǧa şapşyp, töbe-töbe bop üiılgen ölıkterden sekırıp ötıp, şeksız-şetsız ermen dalasyn betke alyp bezıp jöneldı. Art jaǧynan bıreuler atyp jatqan siiaqty, bıraq He Siao-er myltyq dausyn emıs-emıs qana estıdı.
Adam boiynan asatyn ermen basyn alyp qaşqan at tūiaǧynyŋ astynda japyrylyp, artynşa qaita boi tüzep teŋseledı. Oŋ jaqtan da, sol jaqtan da ermen sabaǧy He Siao-erdıŋ būrymyn jūlqylap, denesıne sart-sūrt tiıp, moinynan aqqan qap-qara qandy kiımıne jaǧady. Bıraq basy bas emes, tas bolyp ketkendei eşteŋe paiymdamaidy. Miyna myqtap ornyǧyp alǧan bır ǧana mäsele-bauyzdalǧany boldy. "Bauyzdaldym! Bauyzdaldym!"-dep ıştei bebeulep, taqasymen attyŋ ışın tepkıleudı ǧana bıldı.
He Siao-er men onyŋ joldastary, atty äskerdıŋ sarbazdary lagermen arasyn özen bölgen şaǧyn ǧana derevniaǧa qarai barlauǧa attanǧan, jolşybai sap-sary ermen dalasynyŋ däl ortasynda japon atty äskerınıŋ şolǧynşylarymen betpe-bet kep qaldy. Jolyǧysudyŋ aiaq asty bolǧany sonşa, būlar da, qarsylastar da myltyǧyn alyp ülgermedı. Qyzyl jiektı künqaǧar qalpaq pen qyzyl örnektı äskeri kiımdı körısımen He Siao-er men serıkterı eş kıdırıssız qylyştaryn suyryp-suyryp alysty da, at basyn dūşpan jaqqa qarai būrdy. Däl sol sät mert bolarmyn-au dep oilaǧan jan joq-ty. Körgenderı − jau, kökeilerınde − jaudy qyru. Sondyqtan da at basyn būryp, itterşe tıs aqsityp, jyn ūrǧandai japon kavaleristerıne lap qoidy. Qarsylastyŋ da qany oinap, qoly qyşyp tūrǧanǧa ūqsaidy. Qas qaǧym sätte būlardyŋ oŋ jaǧynan da, sol jaǧynan da özderıne ūqsaǧan jüzı älem-tapyryq, tısı aqsiǧan adamdar antalap kettı. Qylyştar oinap, töŋırek şaqyr-şūqyr boldy da qaldy.
Al sosyn... Sosyn bärı esten şyqty, esepten kettı, dünienıŋ asty üstıne keldı. He Siao-er biık ermennıŋ jel jūlqyǧandai teŋselgenın, jez tabaqtai qyzǧyş sary künnıŋ tömendep kep teŋselgen ermen basyna ılıngenın jadynda airyqşa aiqyn tūtyp qalypty. Bıraq şaiqastyŋ qanşaǧa sozylǧany, qalai bastalyp qalai aiaqtalǧany esınde joq. Äiteuır, esınen adasqandai esırıktene aiqailap, bardy-joqty aityp alasūryp beibereket qylyş sıltei bergenın bıledı. Bır märte oǧan qylyşynyŋ jüzı qanǧa boialǧandai körınıp edı, söitse onysy jai eles eken. Qylyştyŋ saby terden sulanyp, susyp qolda tūrmauǧa ainaldy. Onyŋ üstıne tamaǧy qūrǧap, auzy kebersıp kettı. Osy kez kenet atynyŋ qarsy aldynan auzy aŋqaiyp aşylyp, közı ūiasynan şyǧardai tasyraiyp, jüzı älem-tapyryq bop būzylǧan japon soldaty solaŋ etıp şyǧa kelgenı. Qaq ortasynan qylyş aiyrǧan qyzyl jiektı künqaǧarly qalpaǧynyŋ jyrtyǧynan taqyr basy toqyraiyp körınedı. Ony körısımen He Siao-er künqaǧarly qalpaqty közdep bar pärmenımen qylyşyn sermesın. Alaida qylyş qalpaqqa da, qalpaq ışındegı qarsylastyŋ basyna da timedı. Ol qarsylastyŋ jüzı jarq ete qalǧan qylyşymen kezdestı. Izım-quyt şu ışınde şaq ete qalǧan aşy dauys anyq estılıp, mūrynǧa üikelgen temır iısı tidı. Qylyş jüzı künge şaǧylysyp jarq-jūrq etıp He Siao-erdıŋ töbesınde şyr köbelek ainaldy. Artynşa-aq äldebır mūzdai närse moinyna kırş ete qaldy.
* * *
Jarasy janyna batyp bai-bailaǧan He Siao-erdı alyp qaşqan at ermen dalasyn qaq jaryp dürsıldete şauyp bara jatty. Ermen eresen qalyŋ ösken eken, tıptı tausylmastai körındı. Adamdar dausy, attyŋ kısınegenı, qylyştardyŋ şaqyr-şūqyry tynǧan. Küzdıŋ qoŋyr-jai künı Liaodun aspanynda naq japon jerındegıdei tamyljyp tūrdy.
He Siao-er, äuelde aitqanymyzdai, at üstınde ah ūryp, janyna batqan aurudan teŋselıp keledı. Tastai qatyp qarysqan tıs arasynan syzdyqtai şyqqan dybys tek tän auruynyŋ bai-baiy emes-tın. He Siao-erdı qinaǧan tän azabynan da kürdelı sezım edı. Ol ölımnen qorqyp, öletınıne senbei airan-asyr bolyp, jany auyryp jylaǧan-dy.
Jaryq jalǧanmen qoş-qoş aitysatynyna qabyrǧasy qaiysyp, ışı qan jylady. Tırşılıkten aiyrǧan adamdarǧa, jaǧdailarǧa tıs qairap qityqty. Tırlıkten ketuge kırıptar bolǧan özıne öşıktı. Sondai-aq... Osy siiaqtanǧan san qily sezım sapyrylysyp kelıp, qyspaǧyna qysyp qinady. Älgındei sezım äbden jüikesın jep, sanasyn sansyratqan kezde "ölıp baram, ölıp baram!" dep aiqailaǧysy keldı me-au, äkesınıŋ iä şeşesınıŋ atyn atap aryzdasqysy keldı me-au, japon soldattaryn syqpyrta sybamaqşy boldy ma-au. Bıraq soryna qarai, kömeiınen qystyqqan qyryldan özge dybys şyqpady.
Äbden älı qūryp bıtkenge ūqsaidy. "Jalǧanda menen baqytsyz jan joq şyǧar! Jastaiymnan soǧysqa alynyp, it qūsap aram ölıp, kömusız qaldym. Eŋ äuelı özımdı öltırgen japondy jek körem. Sosyn menı barlauǧa jıbergen vzvod bastyǧyn jek körem. Eŋ aqyry, osy soǧysty örşıtken Japoniia men Qytaiǧa laǧynet aitam.
Joq, jek körerım tek olar ǧana emes. Menı soldat etken jaǧdaiǧa tittei de bolsyn qatysy bar jannyŋ bärı jauym emes pe. Solardyŋ kesırınen küllı arman-tılek adyra qalyp, jaryq dünieden köşpekpın. Jaǧdaidyŋ jetegıne jegılıp, adamdardyŋ yrqyna köngenım, özımdı osyndai küige ūşyratuǧa jol bergenım netken aqymaqtyq edı!"
At jalyna jabysyp, ermen dalasyn dübırletıp şapqan He Siao-erdıŋ qyr-qyr etıp qinalǧandaǧy aitpaǧy osy edı. At tūiaǧynyŋ astynan älsın-älsın üreilı bödeneler pyr-pyr ūşady, bıraq oǧan köŋıl audarǧan, odan ürıkken at joq. Auzy köbıktenıp, arqasynan sypyrylyp tüsuge şaq otyrǧan adammen de şaruasy bolmai tapyraqtai tartyp keledı.
Eger talaiyna jazǧany sol bolsa, He Siao-er ūzaqty kün baqytsyzdyǧyn aityp qūdaiǧa şaǧynyp, yŋqyldap, yŋyrsyp, kün jez tabaqtai qyzaryp baryp ūiasyna qonǧanşa er üstınde teŋseluden tynbas edı. Alaida ary-berıden soŋ jazyq tausylyp, eŋıs bastaldy, ermen dalasyn qaq jaryp aǧyp jatqan ensız, lai özen közge şalynǧan kezde qūdai būny japyraǧynan jūrdai bolǧan bır tüp mäjnün talǧa tap qyldy. He Siao-erdıŋ aty aǧaştardy kiıp-jaryp, kimelei öte bergen kezde ūiysqan qalyŋ būtaq būǧan jabysa ketıp, özen şetındegı jūmsaq balşyqqa top etkızdı.
Qūlap bara jatqanda He Siao-erdıŋ közıne tılı jalaŋdaǧan sarǧyş jalynnyŋ elestegenı. Däl sondai jalqyn sary jalyndy bala kezınde as üidegı nän şoiyn şöŋkenıŋ astynan körıp edı. "Jalynnyŋ jalaqtauyn-ai!" − dep oilady ol esınen tanyp bara jatyp.
He Siao-er attan qūlaǧan sätte taza esten tandy ma? Jarasynyŋ janyna batyp auyrǧany sap tyiylǧany ras. Alaida üstı-basy qan men balşyqqa bylǧanyp ien jaǧalauda jatqanda ol özınıŋ zeŋgır kök aspanǧa, mäjnün taldyŋ japyraǧyna telmıre qaraǧanyn tüisındı. Būl aspannyŋ bolmysy bölek edı, osy uaqytqa deiın körgen özge aspandardan tüpsızırek, kögırek siiaqty. Beine töŋkerılgen kök tostaqtyŋ ış jaǧynan qaraǧandai küi keşesıŋ. Älsın-älsın tostaq tübıne kılkıgen köbıkke ūqsaǧan aqşa būlt jūǧady da, bır şamadan soŋ jymyn bıldırmei joq bolady. Soǧan qarap mäjnün taldyŋ tynymsyz jybyrlaǧan japyraǧy sürtıp tastady ma dep oilaǧandaisyŋ.
Demek, He Siao-erdıŋ tolaiym esten tanbaǧany da? Äitkenmen onyŋ közı men kök aspannyŋ aralyǧynda aqylǧa qonbaityn äldebır närselerdıŋ köleŋke qūsap söleŋdeuı qalai! Eŋ äuelı anasynyŋ kırleu köilegınıŋ etegı elestedı. Bala kezde quanǧanynda, qaiǧyrǧanynda da osy etektı es körıp jabysa ketpeuşı me edı!
Osyny oilaǧannan-aq erıksız qolyn sozyp edı, eles ǧaiyp boldy. Bırte-bırte seldırei seiılıp, tüssızdene berdı de, ar jaǧynan şuda-şuda būlt körındı.
Sosyn özı düniege kelgen üidıŋ ırgesınen bastalyp, tüu sonau-sonau alysqa sozylyp kete baratyn künjıt dalasy kerbez kerılıp köz aldynan öttı. Qainaǧan jaz ortasyndaǧy künjıt dalasynyŋ qalpy qandai, keş tüsuın kütkendei köŋılsız mülgıgen qalyŋ gül. He Siao-er köz jügırtıp, künjıt ışınen bauyrlary men özın ızdedı. Bıraq tırı jan közge tüspedı. Künnıŋ solǧyndau säulesı ünsız mülgıp qalǧan bozalaŋ gülder men japyraqtardy şalady. Būlar da baiaulai jyljyp baryp-baryp, beine bıreu tartyp äketkendei yldym-jyldym boldy.
Sodan keiın auada ireleŋdegen äldebır tüsınıksız närse paida bola kettı. Baǧdarlai qaraǧanda baryp onyŋ jūrt on besınşı qaŋtarǧa qaraǧan tünı köşede ūstap jüretın ülken "ajdaha şamy" ekenın ajyratty. Ūzyndyǧy şamamen bes-alty ken mölşerınde. Bambuktan jasalǧan özegı qyzyldy-köktı boialǧan tüstı qaǧazben qaptalypty. Şamnyŋ syqpyty şynymen suretterdegı ajdahadan ainymaidy. Kün şaqyraiyp tūrsa da, ışındegı şamy jaǧylǧan qaǧaz ajdaha kökşıl aspanda tynymsyz ireleŋdeidı. Bır qyzyǧy, ajdaha şamǧa şynymen jan bıtkendei tılın jalaŋ-jalaŋ etkızetının qaitersız... He Siao-er bajailai qaraimyn degenşe ajdaha aqyryndap alystai berdı de, aqyry közden taidy.
Ajdahanyŋ joǧaluy mūŋ eken, aspanda äieldıŋ äp− äsem aiaǧy körıngenı. Būryndar qyzdardyŋ aiaǧyn qasyqtai qylu nietımen şandyp bailap tastaityn da, qai-qaisysynyŋ aiaǧy da bır qarystan aspaityn. Bipaz bügılgen başpailardyŋ ūşyndaǧy appaq tyrnaq bualdyrlanyp körınedı. Baǧzy bır künderı osy äsem aiaqty qyzyqtaǧan sätterı esıne tüskende He Siao-erdıŋ keudesın ūiqyda jatqanda qandalanyŋ tyz etkızıp qadalǧanyndai jeŋıl mūŋ syzdatty.
Taǧy bır märte qol ūşyn tigızse ǧoi, şırkın!.. Bıraq būl bolmas tılek qoi! Sol aiaqty jäne bır köru üşın jüzdegen şaqyrym jol şaluy kerek. Ol osylai oilap opynyp jatqanda aiaq şyny qūsap bırte-bırte būldyrlanyp, bılınbei ǧana būltpen aralasyp, bıtısıp kettı.
Körkem aiaq ǧaiyp bolǧan mezette He Siao-erdıŋ keudesın būryn-soŋdy sezınbegen bır şarasyz mūŋ meŋdedı.
Töbesınen tüpsız kögıldır aspan tönedı. Osy abajadai aspan astynda, samal jeldıŋ ötınde adamdar tyrbanyp küikı tırlık keşuge kırıptar. Oi-hoi, jalǧan dünie-ai! Būryn-soŋdy janyn mūndai mūŋ syzdatpaǧany qalai eken. He Siao-er auyr kürsındı.
Sol sät onyŋ köz aldynan qyzyl jiektı qalpaq kigen japon atty äskerınıŋ otriady opyr-topyr öte şyqty da, közdı aşyp-jūmǧanşa joq boldy. Olardyŋ da köŋılderı qūlazuly şyǧar-au. Eger qūr eles emes, tırı adamdar bolǧanda bır-bırın jūbatyp, bır jeŋıldesıp qalar edı ǧoi. Bıraq endı tym keş.
He Siao-erdıŋ älsın-älsın köŋılı bosap, közıne jas kele berdı. Jas tolǧan janarymen ötken ömırıne üŋılgende öz-özınen tüŋılgenın aityp ne kerek. Kım-kımnen bolsyn keşırım sūraǧysy kelgenın, kım-kımdı bolsyn keşırgısı kelgenın qaitersız.
"Eger menı osy jol ajaldan aman alyp qalsa bar künämdı şaiyp, bar qatemdı tüzer edım", − dep jylap jatyp jüz qaitalady ol Bıraq şeksız tūŋǧiyq, şeksız kök tüpsız aspan tük tüsınbegendei tymyraiyp bırtın-bırtın būnyŋ keudesıne töne tüstı. Osy bır köl-kösır kökşıl mūhittyŋ är-är tūsynda äldeneler jylt-jylt etedı, syŋaiy, keide kündız de körınıp qalatyn jūldyzdar bolsa kerek. Elester kök tösınde köleŋdeuın qoidy. He Siao-er taǧy bır märte kürsınıp, ernı dır-dır etıp baryp jaimen ǧana janaryn jasyrdy.
Soŋy
Qytai men Japoniianyŋ beibıt kelısımge kelgenıne bır jyl bolǧan. Erte köktemnıŋ bır künınde, Pekindegı japon elşılıgınıŋ bölmelerınıŋ bırınde, üstel basynda äskeri maior Kimura men juyrda ǧana Japoniiadan kelgen auyl şaruaşylyǧy jäne sauda ministrlıgınıŋ injenerı, ǧylym kandidaty Iаmakava otyrdy. Ekeuı şarua jaiyn ūmytyp, kofenı syzdyqtata ışıp, şylym şegıp kör-jer äŋgımege kırısken edı. Köktem kezı ekenıne qaramastan ülken kaminde ot janyp jatqan-dy, bölme ışı tym jylynyp ketkendıkten sūhbattasuşylar säl terşıŋkırep otyrdy. Üstel üstındegı qūmyraǧa otyrǧyzǧan qyzyl örıktıŋ tyrbiǧan būtaǧynan anda-sanda jaǧymdy jūpar iıs jetıp, tanaudy qytyqtaidy.
Äŋgıme bırşama uaqyt qatyn patşa Sitaihou töŋıregınde örbıdı de, soŋynan japon-qytai soǧysy haqyndaǧy estelıkterge oiysty, osy tūsta esıne äldene tüsken maior Kimura ornynan tūryp, būryşta jatqan "Şenchjou Jibao" gazetınıŋ tıgındısın äkep üstel üstıne qoidy. Sosyn gazettıŋ bırın aşyp, äldebır maqalany sausaǧymen nūqyp körsetıp, injener Iаmakavaǧa oqy degen işarat jasady. İnjener äuelı sasyŋqyrap qaldy; äitkenmen maiordyŋ ıs-qylyǧynyŋ äskeri adamǧa kop ūqsai bermeitının bırazdan berı baiqaityn. Sondyqtan da ol bırden soǧysqa qatysty sony bır oqiǧa jaiynda oqimyn ǧoi dep dämetıp, gazetke üŋılgen, söitse onda şynymen-aq tosyndau bır maqala basylǧan eken, japon tılıne nobailap audarǧandaǧy mazmūny mynadai:
"... köşesındegı şaştaraz üiınıŋ iesı, He Siao-er esımdı adam japon-qytai soǧysy kezınde san märte erlık körsetıp, özınıŋ erjürek jauynger ekenın däleldegen edı. Äitkenmen soǧystan abyroimen oralǧannan keiın qatty özgerıp, şarap pen äielge äuestengen. Bälen künı joldastarymen restoranda şarap ışıp, köŋıl köterıp otyrǧanda janjal şyǧyp, soŋy töbeleske ainalǧan, töbeles kezınde ol moinynan jaraqattanyp, ıle qaitys bolǧan. Marqūmnyŋ moinyndaǧy jaraqatqa qatysty köptegen qyzyqty mälımetter bar: ol töbeles kezınde tüspegen körınedı, japon-qytai soǧysy kezındegı eskı jaraqattyŋ orny aşylyp ketse kerek jäne bır qyzyǧy, körgenderdıŋ aitysyna qaraǧanda, marqūm töbeles kezınde üstelge soqtyǧyp, ony audaryp baryp qūlaǧanda kenetten basy denesınen bölınıp, jan-jaqqa qanyn şaşyratyp eden üstımen domalai jönelgen. Tergeu oryndary būl äŋgımenıŋ rastyǧyna kümän keltırıp, kısı öltıruşını ızdeumen şūqşiia şūǧyldanyp jatqan körınedı, äitkenmen Liao Chjaidyŋ "Tosyn äŋgımelerınde" Chju-chennen şyqqan bıreudıŋ basy jūlynyp qalǧandyǧy jaily baiandalmai ma, endeşe, He Siao-erdıŋ de sondai jaǧdaiǧa duşar bolmaǧanyna kım kepıl.." Jäne taǧysyn taǧylar.
− Sonda būl qalai bolǧany? − dep taŋyrqai dauystady injener Iаmakava maqalany oqyp bıtıp.
Maior Kimura temekı tütının syzdyqtata şyǧaryp, kekırtteu külımsıredı:
− İä, qyzyqty-aq jaǧdai! Būndai närse tek Qytaida ǧana bolmaq.
− Eş jerde būndai boluy mümkın emes, tym köŋılge qonymsyz ǧoi.
Solai dep injener Iаmakava kümändana külımsırep, şylym külın külsalǧyşqa tüsırdı.
− Bıraq bärınen de qyzyǧy... − dedı maior baiypty keiıppen asyqpai söilep, − men älgı He Siao-erdı bıluşı edım.
− Bıluşı edım deisız be? Mässaǧan! Attaşe syndy syndarly basyŋyzben gazet tılşısı qūsap qyryq ötırık qūrastyruǧa kırıspessız?
− Bolmas närsege kım bas qatyrar deisız? Bır ūrys kezınde jaralanyp, dalalyq lazaretke tüstım, älgı He Siao-er de sonda jatyr eken, qytai tılın üirensem dep jürgen kezım, tıl jattyqtyru üşın bırneşe märte onymen tıldeskenım bar. Myna maqalada onyŋ moinynda jaraqaty bar edı deidı ǧoi, demek, ekeuınıŋ bır adam ekendıgı aqiqat! Barlauǧa barǧanda ma, älde kezdeisoq pa, äiteuır, ol bızdıŋ atty äskermen kezdesıp qalyp, qaqtyǧys kezınde japon qylyşy moinyna tigen ǧoi. −
Bır türlı tosyn oqiǧa eken. Aitpaqşy, gazettıŋ jazysyna qaraǧanda, He Siao-erıŋız qydyrympaz bolǧan körınedı ǧoi. So joly ölıp qalsa da eşkımnıŋ mūrty qisaimas edı-au.
− Ol kezderı aŋqyldaǧan adal, jaqsy adam-tūǧyn, tūtqyndardyŋ ışınen ondai juas jandy kezdestıru mümkın emes-tı. Sondyqtan da ony äskeri därıgerler tym jaqsy körıp, yqylaspen emdedı. Ol özı jaily talai qyzyqty äŋgımeler aityp bergen-dı. Äsırese jaralanyp attan qalai qūlaǧanyn surettegen äŋgımesı älı künge deiın esımde. Ol özen jiegındegı saz balşyqqa qūlap, salbyraǧan mäjnün taldardyŋ ar jaǧyndaǧy aspanǧa qarap jatyp, anasynyŋ etegın, äieldıŋ aiaǧyn, künjıt dalasyn körıptı.
Maior Kimura şylymyn tastap, kofe qūiylǧan ydysty ernıne apara berıp, qūmyraǧa otyrǧyzylǧan örık būtaǧyna qarady da, özıne-özı aitqandai:
− Älgındei elesterden keiın ol ötken ömırınıŋ sonşalyqty jirenıştı bolǧanyn sezınıp, küiınıptı, − dedı.
− E, sodan soǧys bıte salysymen sairandauǧa kırıstı deŋız? Abyroisyz neme ǧoi, özı! İnjener Iаmakava basyn şalqaityŋqyrap oryndyqtyŋ arqalyǧyna süiep, aiaǧyn sozyp jıberıp, kekesındı keiıppen külımsırep, töbege şiyr-şiyr tütın jıberdı.
− "Abyroisyz neme" deimısız? Iаki, ol ötırık juas adam siiaqtanǧan ǧoi?
− Ärine.
− Joq, men olai oilamaimyn. Ötken ömırıne opynatynyna özımen söileskende közım jetken. Jäne osy joly da, iaki basy ekınşı märte jūlynǧanda da (gazet sözımen aitqanda) onyŋ sondai sezımdı bastan keşırgenıne senem. Menıŋşe, jaǧdai bylai bolǧan: töbeles kezınde ony şala mas küiı üstel-müstelımen qosa qūlatqan. Sol kezde jaraqaty aşylyp, ūzyn būrymy būlǧaŋdaǧan basy edenge domalap tüsken. Anasynyŋ etegı, äiel aiaǧy men güldegen künjıt dalasy naq bırınşı jolǧydaǧydai köz aldynan būldyrap öte şyqqan. Tıptı üi töbesıne qarap jatyp-aq, ol sonau-sonau alystaǧy zeŋgır kök aspandy körgen şyǧar. Sodan keiın taǧy da ötken ömırınıŋ qanşalyqty jiırkenıştı ekenın tüsıngen bolar. Bıraq būl joly jaǧdai oŋalmasqa ketken edı. Bırınşı joly esınen tanǧanynda ony japon sanitarlary tauyp alǧan ǧoi. Al endı būl joly älgı töbelesken adamy bas salyp sabap, qoimai tepkılep tübıne jetken. Aqyry, ol opynyp-küiıngen küiı jan täsılım etken.
İnjener Iаmakava iyǧyn quşityp külıp jıberdı:
− Sonşa qiialşyl bolarmysyz. Sızdıkı jön-aq deiık, al endı sonşama qiyndyq körgen, ötkenıne ökıngen adamnyŋ jeŋıltek jolǧa tüsuı qalai?
− Öitkenı adam äuel bastan abyroidan jūrdai ǧoi, tek sız aitqandai emes, basqa maǧynada.
Solai dep jaŋadan şylym tūtatqan maior Kimura eşteŋe bolmaǧandai külımsırep, arqyn-jarqyn dauyspen sözın jalǧastyrdy:
− Qai-qaisymyz da qūnsyz ekenımızdı bıluge tiıspız. Özınıŋ qūnsyz ekenın bılgen adamnyŋ ǧana, şyn mänınde, az da bolsa qūny bolǧany. Äitpese, künderdıŋ bır künı bızdıŋ de basymyz He Siao-erdıŋ basy qūsap domalap tüspesıne kım kepıl.. Qytai gazetterınıŋ aitpaǧyn tek osylai tüsınu kerek, basqaşa boljau beker.
Audarǧan: B.Qojabekova
