Otbasylyq qūndylyqtar – qoǧam ainasy

HH-HHI ǧasyrdyŋ basynda otbasy men ata-ana qūndylyqtaryn nasihattaityn media-jobalar käsıbi redaksiialardyŋ nemese beiındı kommersiialyq emes ūiymdardyŋ qoldauymen şyǧaryldy. Bıraq bügıngı künı didjitalizasiia jaǧdaiynda būl mäseleler men taqyryptar käsıbi emes, blogerler qauymdastyǧymen köterıle bastady. İnternet jelısınıŋ ärtürlı alaŋdarynda derbes pıkırler tarala bastady. Degenmen, mūndai erkın aqparat taratu otbasylyq blogtardyŋ funksionaldy baǧytyn anyqtau, otbasy jäne ata-ana taqyrybyndaǧy paidalanuşy resurstaryn tipologiialau maŋyzdy zertteu bolyp tabylatyndyǧyn tüsındırdı. Dästürlı otbasy jäne ata-ana BAQ-taǧy genderlık-röldık äleumettenudıŋ maŋyzdy arnasy bolyp tabylady, sondyqtan, zamanaui baspasözde qaitalanatyn media-mazmūn dästürlı baspasözge äser etuı mümkın. Jaŋa Qazaq elı üşın qazaq örkenietın damytu, salt-dästürın, ädet-ǧūrpyn, tılın. ūlttyq qūndylyqtar aiasynda keŋeitu – özektı mäselenıŋ bırı. Sondyqtan aldymyzda tūrǧan ülken maqsat – ūlttyq mūra qūndylyqtaryn qazırgı taŋnyŋ mädeni jetıstıkterımen üilestıru. Otbasy - barlyq rölderı bölınıp qoiylǧan qoǧamnyŋ şaǧyn modelı. Demek, otbasy – bala boiyna ūlttyq qūndylyqtardy qalyptastyrudyŋ qainar būlaǧy, bastauy. Är üide balalar sanasyna ūlttyq qūndylyqtarǧa degen közqarastar jüiesın, salt-dästürlerdı, ädet-ǧūryptardy, danalyq sözderdı, tyiym sözderdı sıŋıretın ol - otbasy. Osy tūrǧydan otbasyny ūlttyq qūndylyqtardy qalyptastyratyn, olardy ūrpaqtan-ūrpaqqa jetkızıp otyratyn ūlttyq mädeniettı tärbie arqyly tasymaldauşy orta retınde qarastyruǧa bolady. Ūlttyq qūndylyǧymyzdyŋ bastauy – tılımız. Tıl joq jerde ūlt ta joǧalady. Ǧasyrlar boiy atadan balaǧa miras bolyp kelgen asyl qazynamyz – ūlttyq tılımız, memlekettıgımızdıŋ tūlǧasy, täuelsızdıgımızdıŋ tūǧyry. Aŋyzaq jelge, syldyrlap aqqan būlaq suyna qūlaq tossaŋ, babalar ünın estisıŋ, qobyz ben dombyra küiıne qūlaq salsaŋ taǧy da babalar ünın estisıŋ. Tıl arqyly tereŋde jatqan tarihtyŋ taǧylymyn, mädeniettıŋ, ädebiettıŋ ūlaǧatyn tanisyŋ. Tıl – ar ölşemı. Tälım-tärbie tılden bastalady. Olai bolsa tılge qūrmetpen qarau – ruhy myqty, ötkenımızdı saralap, bolaşaǧymyzdy boljai bıletın ūrpaq tärbieleu. Qazırde ūlttyq arnalardyŋ köp bölıgı qazaq tılınŋ märtebesın köteruge jūmys jasauda. Qazaqşa kinolar, qazaqşa baǧdarlamalar, qazaqşa ertegıler köbeiude. Būl ärine quantarlyq jait. Otbasy tırşılıgınde ūlttyq qūndylyqtar, salt-dästürler ünemı saqtalyp otyrsa, balanyŋ ūlttyq sana-sezımı erte oianady. Är kökıregı oiau qazaq balasynyŋ ūlttyq qūndylyqtardy meŋgeruı onyŋ otbasylyq qūndylyqtardy meŋgeruınen bastalady. «El bolamyn deseŋ,besıgıŋdı tüze»degen qanatty söz de osy oidyŋ dūrystyǧyn meŋzeidı. Degenmen, būl tüsınıktı «El bolam deseŋ, efirıŋdı tüze» dep özgertkenımız de tegınnen emes. Sebebı, qazır otbasynyŋ bastauy-balanyŋ tärbielenetın ortasy internet, teledidar, älekeumettık jelıler. Sondyqtan, otbasylyq qūndylyqtardyŋ osy portaldarda därıpteluı asa maŋyzdy. Sebebı, oiynyŋ būǧanasy qatpaǧan balalar genderdık saiasatqa elıktep erte adasuda. Sol maqsatta, ärbır aqparattyq jüie basşylyqpen qadaǧalanuy tiıs dep oilaimyn. Otbasylyq tärbie arqyly qalyptasatyn ūlttyq qūndylyqtar balada ūlttyq tanym arqyly jüielı qalanyp, ūlttyq sana-sezımı qalyptasqan jaǧdaida ǧana ol ūlt müddesın oilaityn azamat bola alady. Al soŋǧy kezderı BAQ-tarda otbasylyq dästürlerı turaly öte köp aitylyp jür. Ūly Abai atamyz «Balaǧa köbıne üş aluan türlı mınez jūǧady: bırınşısı – ata-anadan, ekınşısı – ūstazdan, üşınşısı – qūrbysynan» degen eken. Al qazırde sol mınezdıŋ 90 paiyzy äleumettık jelılerden, internet közderınen daryp jatqandai. Sondyqtan, ata-ana bala tärbiesıne män berulerı tiıs. Ūrpaqtar sabaqtastyǧy tek osylaişa jalǧasyn tappaq. Tūǧyry berık eldıŋ otbasy da berık bolady, otbasy qazyǧy nyq qaǧylsa, şaŋyraǧy berık tärbielener ūrpaǧy da önegelı bolmaq degım keledı.