Osy küngı qoǧamda yntymaqtastyq ruhyn qalyptastyru jäne erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qarau maŋyzdylyǧyn eskeru kerek ıspettı. Öitkenı, azamattyq ortada basqa da qūndylyqtardyŋ alǧa ozyp bara jatqanyn köz körıp jür. Al, yntymaqtastyq ruhyn qalyptastyru jäne erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qarau jaiy köleŋkede qalyp bara jatqandai. Atalǧan ıs, bastama nesımen maŋyzdy? Endeşe toqtalyp öteiık.
Qazaqstanda bırneşe jyldan berı inkliuzivtı bılım turaly aitylyp, jazylyp, türlı būqaralyq aqparat qūraly arqyly jarnamasy jasalyp jür. Ol ol ma, memlekettık deŋgeide de talai talqy öttı. Bıraq, osy bır inkliuzivtılık halın kım qalai tüsındı? Bızdıŋşe, qoǧamda yntymaqtastyq ruhyn qalyptastyru jäne erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qaraudy därıpteu, nyǧaitu üşın inkliuzivtı mädeniettıŋ jaŋa baǧdarlamasyn daiyndap, kündelıktı ömırımızge engızu şart.
Osyndaida, «Hokingtıŋ säulelenuı» qūbylysyn aşqan Stiven Uiliam Hoking oiymyzǧa oralady. Ǧalym 1960 jyly boiyn meŋdegen auyr derttıŋ saldarynan arbaǧa tanylǧan. Sol kezdegı aǧylşyn bilıgı, ǧalymnyŋ ortasy erekşe qajettılıkterı bar adamǧa qūrmetpen qarady. Stiven Hoking osynyŋ arqasynda talai syilyq alyp, jaŋalyq aşty ärı öz zamanynyŋ eŋ ataqty fizik-teoretigı retınde tanyldy. Jalpyǧa, qauymǧa jasaǧan igılıgı şaş etekten.
Bızdıŋ elde şe? Qoǧamda yntymaqtastyq ruhyn qalyptastyru jäne erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qarau baǧytynda nendei ıster atqarylyp jatyr? Qandai bastamalar köterıp, baǧdarlamalar äzırleu kerek?
Eŋ äuelı, eldegı osy baǧytta jūmys ısteitın ükımettık emes ūiymdardyŋ ortaq bazasyn jinaqtap, şaǧyn granttar ülestıru maŋyzdy. Atalǧan grantty qoǧamda yntymaqtastyq ruhyn qalyptastyru jäne erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qaraudy nasihattaityn, oqytatyn ükımettık emes ūiymdar ǧana ala alady. Būl arqyly bız joǧaryda mysalǧa keltırgen inkliuzivtı mädeniet qalyptasady. Qaitken künnıŋ özınde qoǧamda yntymaqtastyq ruhy qalyptasa bastaidy, sondai-aq, erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa qūrmetpen qarau artady.
Osydan bırneşe jyl būryn erekşe qajettılıgı bar bır azamatpen saparlas boldym. Özın täueldı etkısı kelmei, ıs tıgıp, eŋbek etedı. Sol arqyly qoǧamdaǧy adamdardyŋ qūrmetıne bölengen eken. Oǧan ata-anasy da qolǧabys etıptı. Mıne, yntymaqtastyq ruhy degen osy şyǧar?!...
