Radıo
Radıony oılap tapqan avtor retinde áý basta Gılermo Markonı sanaldy. Kópshilik adamdar solaı oılap keldi. Tipti AQSh-tyń joǵarǵy soty 1943 jyly radıony Tesla oılap tapqanyn dáleldeıtin aıǵaqtarǵa kóz jetkizgende Markonıdiń patentine shekteý saldy. Tesla radıobaılanysty qabyldaý jáne baılanystyrý tetigi bar tolqynnyń bir bólshegi retinde tanystyrdy. Ol osy tehnologııany tanystyrý saltanatyn Ulttyq elektr qýaty assoıaııasynyń aldynda ótkizdi. Tesla 2 ónertabysynyń patentin 1897 jyly (US 645576 jáne US 649621) aldy. 1904 jyly AQSh-tyń Patent berý bıýrosy sheshimin ózgertip, radıony oılap tapqan avtor retinde patentti Markonıge berdi. Kópshilik qaýym bul sheshim Markonıdiń qarjy jónindegi seriktesteri Tomas Edıson men Endrıý Karnegıdiń esimderimen baılanysty bolýy múmkin degen boljam aıtty. Bul bedeldi adamdar patent beretin komıssııanyń sheshimine barynsha yqpalyn tıgizýi múmkin dep boljandy. Ekinshi jaǵynan AQSh úkimeti úshin patentke tólenetin tólemaqydan qashýǵa ońtaıly sheshim boldy.
Aýyspaly toq
Atalmysh ónertabys 1893 jyly Chıkagoda ótken Búkilálemdik kórmede tanystyryldy. Dál osy ónertabys Edıson men Teslanyń arasynda bitpes daý týdyrǵan tartysqa núkte qoıdy. Edısonnyń ıdeıasymen ómirge kelgen turaqty toq (General Electric kompanııasy óndirgen) ıaǵnı konverterge qoldanylatyn toqtyń qaýipti bólshegin jasady. Tesla usynǵan nusqa boıynsha kópshiliktiń qorqynyshyn seıiltý maqsatynda Edıson men ony qoldaýshylar elektr toǵynyń «qaýipti» bólshegin paıdalandy. Tipti Edıson keıde janýarlardy elekt toǵynyń kómegimen óltirip te kórsetip júrdi.
Nátıjesinde Edıson Teslanyń ónertabysyn joqqa shyǵaryp, ony ósekteý arqyly álemge arzan ári qaýipsiz elektrmen jabdyqtalǵan oryndyq tartý etti. Buǵan jaýap retinde Tesla óte tanymal ónertabysyn álemge áıgiledi. Ol tolyqqandy qaýipsiz elektr toǵyn oılap tapty. Elektr lampasyn jaǵý úshin toqty óz denesi arqyly ótkizip dáleldedi.
Ideıa urlaý, patent mahınaııasy syndy Edıson men Teslanyń arasyndaǵy on jylǵa sozylǵan qarsylasý 1893 jyly shegine jetti. Edıson men onyń ınvestorlary Teslanyń ónertabysyn joqqa shyǵarý úshin osyndaı aramdyqqa barǵan edi. Alaıda, sońynda ádildik ornap, Teslanyń ónertabysy jeńip, bizdiń úılerimizge jaryq syılaý Tesla oılap tapqan ádis boıynsha júzege asty.
Elektrli qozǵaltqysh
Tesla oılap tapqan elektrli qozǵaltqysh Teslanyń qurmetine atalǵan tanymal elektromobıl arqyly tanyldy. Teslanyń qııalynan týǵan qozǵaltqyshty aınalmaly magnıtti jerde paıdalansa adamdardy Úlken munaı bıliginen tez bosatar edi. Ókinishke qaraı, 1930 jyly bul ónertabys ekonomıkalyq krızıstiń qurbanyna aınaldy. Degenmen de ónertabys ýaqyt óte kele bolmysyn túbegeıli ózgertip, múlde basqa maqsatta paılanyla bastady. Búgingi kúni ómirdiń ajyramas bólshegine aınalǵan tirshilikke kerekti zattarǵa ıaǵnı turmystyq jeldetkish, úı eletronıkasy, sý nasosy, elektrli qural-saımandarǵa, jınaqtaýshy dıskilerge, elektrondy saǵattar men kompressorlarǵa qoldanylyp júr.
Robototehnıka
Teslanyń tańǵajaıyp ónertabysy ómirdegi barlyq tirshilik ıeleri ishki ımpýlstiń yqpalymen jumys isteıdi degen oıǵa qaldyrdy. Ol: «Men bar bolǵany ishki ımpýlsim arqyly áser etetin qozǵalysqa ıkemdi avtomat ekenimdi kún saıyn árbir oıym men is-áreketim arqyly aıta beremin», – degen edi. Osylaısha qultemirdiń konepııasy paıda boldy. Alaıda avtor adamdyq elementter saqtalatynyn, jáne adamzat robottan kóbeıý arqyly ajyratylatynyn aıtty.
Rentgen sáýleleri
Elktromagnıtti jáne ıondy sáýleler tek 1800 jyldyń aıaǵynda ǵana zerttele batady. Alaıda Tesla bul úrdistiń gammasyn tolyq zerttedi. Búgingi kúni biz medıınalyq dıagnostıkada paıdalanyp júrgen sáýleler Tesla oılap tapqan ónertabys arqyly ómirge kelgen dúnıe. Teslanyń ózge de ónertabystary sekildi rentgen sáýlesi de únemi dálelder keltire sóıleý arqyly qoldanysqa endi. Onyń pikirinshe bizdi qorshaǵan álemdi túsiný úshin biz óz aqyl-oıymyzdy meıilinshe paıdaǵa jaratyp, ásirese shynaıy ómirdi qabyldaıtyn ishki túısigimizdi kúsheıtýimiz kerek.
Jaryq
Árıne jaryqty Tesla oılap tapqan joq. Biraq ol ony saqtaý men jetkizý joldaryn oılap tapty. Tesla flýoresentti lampalardy óndiris oryndary jaryqty óndirgenge deıin 40 jyl buryn óz zerthanasynda paıdalanǵan. Búkilálemdik kórmede Tesla shynydan jasalǵan tútiksheni qolyna alyp, ony tanymal ǵalymdardyń esimi jazylǵan formada ıip kórsetti. Ol tuńǵysh ret osylaısha neondy jarnama jasaǵan bolatyn. Eń qyzyǵy, onyń ónertabystarynyń ishinde tanymal«Teslanyń sharǵysy» úlken suranysqa ıe bolyp, álemge taraldy. Sebebi, óndirýshiler Jer elektr qýatyn túrlendiretin alyp magnıt degen ıdeıany qýattady.
Qashyqtyqtan basqarý
Atalmysh ónertabys radıony oılap tabý ıdeıasynyń jalǵasy desek te bolady. 613809 nómirli patenti 1898 jyly álem boıynsha tuńǵysh ret qashyqtyqtan basqarylatyn qaıyqqa berildi. Birneshe úlken qýat kózin paıdalaný arqyly operator qaıyqtyń rýli men burandasyn basqara aldy.
Symsyz kommýnıkaııalar men sheksiz energııa
Bul eki konepııa bir-birimen astasyp jatqan egiz uǵym. Djon Pırpont Morgan Teslaǵa áıgili «Vardenklıff»munarasyn turǵyzýǵa 150 myń dollar kóleminde qarjy berdi. Munara arqyly tabıǵı jıilikti onyń ishinde sýret, dybystyq habarlama jáne tekst jiberýge bolatyn edi. Bul jańalyq dúnıejúzinde alǵash ret symsyz kommýnıkaııanyń jarqyn úlgisine aınaldy. Tesla kópshilikke erkin energııany jetkizip, álem elderine birtutas jeli arqyly energııany shekteýsiz paıdalanýǵa bolatynyn dáleldedi. Ókinishke qaraı, Teslanyń kóptegen ónertabystary joqqa shyǵarylyp, tipti kópshiligi qazirge deıin jasyryn kúıde qalyp otyr
Ǵylym jańalyqtary saıty.
