Árbir ulttyń óz murasy bolatyny belgili. Sol mura urpaqtan urpaqqa ilesip jetýiniń syry nede degen suraq týyndaıdy. Onyń syry – otbasyndaǵy qunylyqtardyń tárbıe negizine aınalýynda. Ulttyń ult bolyp qalýy, qoǵamnyń yrǵaqty damýy, memlekettiń órkendeýi eń aldymen otbasy tárbıesine balanysty. Bala tárbıesinde otbasylyq qundylyqtardy dáripteý memlekettik deńgeıde qadaǵalanýy tıis.
Otbasy degenimiz – bul shaǵyn memleket. Memlekettiń shańyraǵy bıik, keregeleri teń, ýyqtary nyq bolýy úshin ulttyq baǵytta tárbıe berýdiń mańyzy joǵary. Ulttyq dástúrlerden qol úzýshilik tárbıeniń qaınar kózinen úzýshilikke ákeletinin, urpaqtar baılanystyǵy men sabaqtastyǵyn buzatynyn, adamgershiliktiń quldyraýyn, eńbektiń tárbıelik mánin qunsyzdandyratynyn tarıhı tájirıbe qýattap otyr. Demek, otbasy pedagogıkasymen baılanysty máselelerdiń mańyzy erekshe. Sondyqtan, qazirgi ýaqyttyń mańyzdy problemasy oqýshylardyń tárbıesinde mektep pen otbasynyń pedagogıkalyq yntymaqtastyǵyn tolyq júzege asyrýdyń qajettiligi týyndaıdy.
Elimizdiń bolashaǵy bala tárbıesinde otbasylyq qundylyqtardy, ulttyq tálim-tárbıeni durys nasıhattaý arqyly júzege asady. Jańa Qazaqstan úshin qazaq órkenıetin damytý, salt-dástúrin, ádet-ǵurpyn, tilin ulttyq qundylyqtar aıasynda keńeıtý – ózekti máseleniń biri. Sondyqtan aldymyzda turǵan úlken maqsat – ulttyq mura qundylyqtaryn qazirgi tańnyń mádenı jetistikterimen úılestirý. Otbasy — memlekettiń irgetasy. Otbasy – adam balasynyń ósip — óner, qanat jaıyp túlep ushatyn altyn uıasy. Adamzat ómirindegi meıirimdilik pen adaldyq, adamgershilik pen tektilik sekildi asyl qasıetterdi boıyna jınaıtyn jandar, otbasyndaǵy tárbıeden bastaý alady. «Otan – otbasynan bastalady» degendeı otandy súıý – otbasynan bastalatyny ras! Sebebi, otbasy – bala tárbıesiniń eń alǵashqy baspaldaǵy. Onyń er jetip, boıjetip ósýi, boıyndaǵy alǵashqy adamgershilik qasıetteriniń belgileri otbasynda qalyptasady. Barlyǵymyzǵa belgili – álemdegi bizdiń eń shynaıy baılyǵymyz – ol, árıne bizdiń otbasymyz. Tek qana otbasy bizge kúsh pen ózimizge degen senimdilik beredi, ómir úıretetin sabaqtardan súrinbeı ótýge kómektesedi, ulttyq qundylyqqa baýlyıdy. Bir sózben aıtqanda, otbasy - barlyq rólderi bólinip qoıylǵan qoǵamnyń shaǵyn modeli bolyp tabylady. Demek, otbasy – bala boıyna ulttyq qundylyqtardy qalyptastyrýdyń qaınar bulaǵy, bastaýy. Ár úıde balalar sanasyna ulttyq qundylyqtarǵa degen kózqarastar júıesin, salt-dástúrlerdi, ádet-ǵuryptardy, danalyq sózderdi, tyıym sózderdi, tárbıelik máni joǵary úlgilerin sińiretin de otbasy. Osy turǵydan otbasyn ulttyq qundylyqtardy qalyptastyratyn, olardy urpaqtan-urpaqqa jetkizip otyratyn ulttyq mádenıetti tárbıe arqyly tasymaldaýshy orta retinde qarastyrýǵa bolady.
Jas urpaq tárbıesinde teńdik jáne úılesimdilik sekildi qundylyqtar bolýy mańyzdy. Iaǵnı ol óziniń ósý, eseıý kezinde aq sút berip asyraǵan ata-anasymen de, ustazdarymen de úılesim taba bilýi tıis. Sonda ǵana tulǵa boıynda ulttyq rýhanı qasıetter birte-birte qalyptasary sózsiz. Tulǵa boıyndaǵy rýhanı qundylyqtardy qalyptastyrýdyń kózi, otbasy, áýlet, áleýmettik orta, memleket bolsa, ultyq qundylyq, ulttyq salt-sana, ult aldyndaǵy mindet, paryz, namys, ulttyq rýh, ulttyq salt-dástúr, tulǵa boıyndaǵy ulttyq qundylyqtyń joǵary kórsetkishi. Al ulttyq qundylyqtar degenimiz ne? Qarapaıym tilmen aıtqanda, ulttyq qundylyqtar belgili bir ultqa, ult azamatyna tán, adamı qadir-qasıet, ıaǵnı ǵasyrlar boıy jınaqtaǵan ulttyq rýhanı jáne materıaldyq qundylyqtar. Olarǵa meımandostyq, kisilik, syılastyq, ımandylyq, kishipeıildilik, salaýattylyq, qaıyrymdylyq, izgilik, erkindik, ónerpazdyq, sypaıylyq, mádenıettilik, shyǵarmashylyq, rýhanı baılyq, mahabbat syndy qasıetter jatady. Kez-kelgen ulttyń sıpaty bes qaǵıdaǵa kelip tireledi: Birinshisi – tili, ekinshisi – dini, úshinshisi – dástúri, tórtinshisi – tarıhy, besinshi – atamekeni. Qundylyqtar – shynaıy ǵana bolady, ol adamǵa táýeldi emes, deı turǵanmen ol eń aldymen adam sanasynda oryn alady. Qundylyqtardy sezim arqyly qabyldap, al sana arqyly túsinýge bolady, sonyń nátıjesinde tulǵa qundylyqty ıgeredi, soǵan saı áreket etedi. Óz ultyn qadirlep, qasterlegen, ult qadirin bilgen azamattyń biri J.Aımaýytov: «Men halyqqa kindigimmen baılanyp qalǵanmyn. Ony úze almaımyn. Úzý qolymnan kelmeıdi» - deıdi. Bul degenimiz bir adamzattyń taǵdyry, tárbıesi kúlli ulttyń tárbıesine baılaýly degen sóz. Otbasy — jeke qundylyqtardy qalyptastyrýdyń qaınar kózi, tárbıeniń bastaýy, ár úıde balalar sanasyna ulttyq qundylyqtarǵa degen kózqarastardy, salt-dástúrler men ádet-ǵuryptardy, danalyq sózderdi, tárbıeniń joǵarǵy úlgilerin sińiretin de otbasy. Osy negizde otbasynan jalǵasyn tabatyn qundylyqtar negizderin umyt qaldyrmaı, jańǵyra túseıik, rýhanı bolmysymyzdy joǵaltpaıyq!
