Qojageldi-Ýań

4390
Adyrna.kz Telegram

Aqsýatqa barar uly joldyń eki jaǵynda Qojageldi men Ýań zıraty jatady....

Býryl tartqan kún baýyryn tartyp, ózgeshe tús alypty. Bult bitken býlyǵyp, lyqsyp jetken áldebir qýatty shymyrlyp sezdirgendeı. Tarǵybataı baýyryn meken etken keń aýyl kóńil baǵyp, tynyp qalypty. Itteri de sabylyp úrip, sandalma abalaýdan ada sekildi.
Salmaqty jurttyń oq boıy ozǵany, baq basy – Qojageldi. Osy aımaqty Qojageldi úıirli jylqysy, sansyz maly ǵana emes qoıa berýsiz qatal minezimen de ala beretin. El sózi, kóp qyzyǵynan shet júretin er minez aýyl aǵasy búgin dertti demmen tynystaıdy. Emsiz álde bir shemen sheńgeldeı qushaqtap shyńyraý tartardaı.
Kóńil kúmbezin shytynata bereri túnde estigen shetin habar.
Sýyq tús, entikpe qabaq qara jigit bar jaıdy Qojageldige kózin qadaı otyryp aıtqan.
Sóz salmaǵy el aǵasynyń ıyǵyn basyp, ish jıdyryp qaldy.
Qojageldi únsiz tyńdady, qaınap shyqqan ashý da betinen beli bermeıdi. Alasy kóp kóp kózderi shytynaı jarqyrap shaǵyl tartty. Basqa óń ózgerisi, túr buzylýy joq. Habarshy jigitke qaıta bir serpile qarady da, barýyna meziret etken. Esik tosqan shalt jas bala- qaıyry az, salqyn sóz ıesin qonaqhanaǵa alyp ketti.
Salbyrap tún túskende Qojageldi qabat oılardyń qaqpasyn ashýda bolatyn .
Aǵaıyn tilge tizgin, jelige shylbyr bermeı qylar sharany shiderlete beredi.


Ýań. Ýań. Osynyń óz aty Rahymǵalı emes pe edi. Rahym, obal-saýapsyz jattanyp ketken jaý tilek jumyrtqa. Búlinip týǵan – irgesiz iriń. Qojageldi oıy taǵy da tuńǵıyq, tamyrly tereń mor mekenge bettep ketti. Ibilis aralasqan ińir basqa boıaýdy jutyp, qarańǵylyq es qylqyndyryp, aqyl bitkendi aýlaqqa jetelegen edi...
Jeti Jolymbet Naıman ishindegi eki jas Rahymǵalı men Qojageldi qatar aýyzǵa ilikken.
Jońǵardy sheginte qýǵan jaý jeńgen qazaq, ary asyp Qytaıǵa kelip naıza tiregen.
Jońǵardaı shyǵa shappa, qaıtýy tez, ońaı synar degen alash jurty dendeı alyp sany kóp, tegeýrini az saralaıaq qytaı deliner qıǵash kózdilerdi ary Taqlamaqan shólderine qýyp tastaǵan, óshpendiligi joq kóshpeli jurttyń ary jaqtaǵy yzasy qyzara qozdaǵan. Boıy bebeý tartyp jan salǵan. Qytaı sheriginiń kóptigi eptiliginiń shenine kelmegen. Tirsegi úzilgen omalma, kórqappa jer tyrmalaǵan yrymy jaman nemelerdi naıza ushynda kerip áketken. Saǵy synǵandar saryla tospaı, saýǵa suraǵan.
Dalanyń bórileri Alash erleri Jeti shár, Qashqar tusyna toqtap oıǵyr, mánjý, sibe, solań tektes jat jurttyń býra san, saǵaq belderine boı sýytqan. Kereı Altaıǵa bettep, Arǵyn artta qalǵan. Soǵyssa tý kóterer doǵasy sımas, dýlyǵa mańdaı naımandardyń dál osy joly jyǵasy jelbiregen. Ordadan shet qonar, oljadaǵyǵa suǵyn salmas jeti jolymbet ishindi Rahymǵalı men Qojageldi erekshe alǵa umtylyp shepke kire beretin. Janynan bezgen eki jas alǵashynda úreı týdyrardaı kóringenmen keıin asmarsyz ardaqtaldy.
Sary týly naıman elge qaıtqanda kóńilderi kóleńkesiz, jandary jadyra bolatyn. Tek Rahymǵalıdyń jetigendeı aýyr qozǵalar mol mal men dárgeıindegi eldiń kóptigi Qojageldini tańdandyrǵan. Belderi buralǵan kóp sulýǵa toly kósh sarbazdardyń kózderin syndyra bergen soń, kegejý qalǵan.
Úshinshi qonǵan kúni Qytaı ishinen jetken shart býynǵan, dom túsilgen on shaqty jan qaıtqan qoldy bógegen.
Shaǵyn úıirli jan basshysy egde qytaı eken. Qasyndaǵy qalmaqpen qıdalap otyryp jetkizgeni -Rahymǵalı tobynda qyzy ketip barady. Eriksiz. Tutqyn. Jalǵyz balasy. Jarylmaǵan jumyrtqasy. Aqtarylmaǵan sandyǵy. Sońǵy sózi óter dep Qojageldiden surap otyr. Basqa daýasyz.
Kóńili qalamasa da Qojageldi daýshyl, joqshylardy ertip Rahymǵalıǵa kelgen.
Sóz júıesin birden tappady. Kóp yrǵasqan. Tili maıda Rahymǵalı joqshylardyń sózin jalaly, tútindi, báleli dep bet bermedi. Qyz qalaýy osy degen. Qojageldi qansha sózben sanyna arqan salsa da, Rahymǵalı irgesin ary salyp, kónbedi. Aıaǵynda Qojageldi qasynda joqshylary men tusaq qyzy jolyǵyp kózbe kóz ant ustasbaq bolǵan. Tek erteń oıanbaq qytaılar tún ortasynda dúrk turyp ketip qalypty.
Qojageldi jigitteri toqtatpaq bolǵanda tıylmaǵan. Jaǵasy bólek jat jurttyń qoımasyn bile almaı qalǵan. Qyby tabylǵan bolar degen. Tek keıin ýaqyt ozǵanda jip taqqan. Kesheń bolatyn bul kezde.
Qalmaq jylqysy, qalmaq qodasymen qaıtqan Rahymǵalı az ýaqytta qordalanyp, aýyr dáýletti egelegen. Basynda kóńil aýdarmaǵan Qojageldi keıin ańtaryla tań qalǵan. Dúnıe múlik úshin janyn salar qońsysy ózgeshe túr alyp, jattanyp, betin ary bere bastaǵan. Sol aýyldaǵy orys, qytaı saýdagerleri sybaı kelip sansyz malmen qaıtyp jatatyn. Buryn alash kórmegen qytaı shaıy, orys samaýryny el ishin kernep alyp ketkeni Qojageldi kóńiline kúdik týyn kótertken.
Saýda ıman aǵzam deliner dáıek-te tusaýlap turatyn. Bir samaýrynǵa bes jylqy alar saýdagerler alarman da ár túrli oıǵa túren saldyratyn.
Qojageldi týysy bir áńgime – qosaqta bir jylqyny jetkizý úshin bes jyl saryp, sonda orystyń temiri úshin qansha malymyzdy berip jatyrmyz, buǵan qosa kóńil-jaqynyń Rahymǵalı kápirdiń sózin sóılep, arzýymyzdy kerek etken emes degen-di.
- Óris jaqyndyǵy , kóńil qońsylyǵy emes -degen túıilip otyryp Qojageldi.
Irge jaqyndaǵan shaqta, sóz syraǵysynda:
- Bir samaýrynǵa bes jylqy tym kóp emes pe – degen.
- Páli orys, óris emes pe... Bizde samaýryn jasar aqyl men aıly bar ma? Ol ónerli el, ónerine ortaqtasa almasaq ta, ósimine ortaq bolaıyq. Qazirgi naımannyń kóshelimin degeni samaýrynsyz dastarhan jaıa ma. Biz qarańǵy halyqpyz, joǵymyzdy osylardan alaıyq.
Sóz aýany, salmaq basy Qojageldige salǵannan unaǵan joq. Sonda da syr bermeı qarysyp tyńdady. Qonar jerin ańǵarmaq bolǵan.
- Kóshpesi el osyndaı ónerlilerdiń baryn alǵany lázim.
Qojageldi myrs berdi.
- Múmkin myna baǵyp otyrǵan sáýleli sáıgúlikterdi dońyzǵa, alty qanat ordany shońqaıma úıshikterge aıyrbastarmyz solarǵa uqsap.
- Kim biledi. Múmkin.
Qojageldiniń qaıratty pishini tarǵyl tartyp, qatý qubylǵan.
- Ne aıtyp otyrsyń sen. Ne bylshyl mynaý! Basyńdy tart myna sózden. Erkek bolsań beri shyq. Ary ketse ıyqtaǵy bas keter...
Qalshyldap ketken Qojageldige qarsy eshteme aıta almaǵan Rahymǵalı. Aıtqysy kelmegendiginen, sóz tanymyndyǵynan emes. Apaıly – topaıly ýaqytta jınaǵan aýyr múkállámasy aýyzyn býa beretin bolǵan. Eki myńǵa tartar qarajal , kúreń úıir keýdesin kúıdire beretin. Sýyq ýaqyt belin búkkennen soń jar qyzyǵy qashaqtap, malyn óbekteı beretin. Baı adam qorqaq, boı baqqysh -el áńgimesinen alys turmaq, osynyń bári Rahymǵalı qylyǵynan qapysyz bilinetinin-di.
Qojageldi de sony tanyǵan. Ejelden ilik-shatys, kórshiles, juǵa júretin eki aýyl erteńinde toń-torys kúıde qalyp, Rahymǵalı eli kóship ketken. Halas aıtpasa da qoshtasyp, amandasqan jan joq bolyp shyqty. Jattanǵan jaqyn erin tisteleı aýlaqtalǵan.
Óristeri qonystary sybaı qıylmaǵan. Shatqaıaqtap ketken eki jan tizgin qospaǵan-dy.
(Jalǵasy bar)

Serik Elikbaı

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler