Ekologtar AES qūrylysy jobasyna qatysty sūraqtardy talqylady

Almatyda 21 säuır künı belgılı ekologtardyŋ, Eko-belsendılerdıŋ, Qoǧamdyq ūiymdar, Ekologiialyq qorlar, Ükımettık emes ūiymdar ökılderınıŋ jäne energetik, su resurstary salasynyŋ, atom salasy mamandarynyŋ, fizikter jäne ǧalymdardyŋ qatysuymen «Ekologiia jäne atom energetikasy» atty döŋgelek üstel öttı. Is-şarada bılıktı mamandar kün tärtıbındegı özektı taqyryp – Atom elektr stansiiasy qūrylysy jobasyn jan-jaqty talqylady. Döŋgelek üsteldıŋ aşyluynda QazŪAZU-dyŋ Strategiia, ǧylym jäne halyqaralyq qatynastar departamentınıŋ direktory, QR ŪǦA akademigı Serık Kenenbaev söz söilep:

«Bızdıŋ memleketımız üşın AES salu barysynda jäne ony paidalanuda ekologiialyq talaptardy saqtau – eŋ kürdelı mäsele. Bügıngı taŋda atom energiiasy – tiımdılıgı tūrǧysynan üzdıksız energiia öndırudıŋ jalǧyz ǧana közı. BŪŪ Europalyq ekonomikalyq komissiiasynyŋ zertteuıne säikes, ömırlık sikl deŋgeiındegı jel energiiasyn qosa alǧanda, AES – generasiianyŋ barlyq türlerı arasynda kömırtek qaldyǧyn eŋ az mölşerde qaldyratyn energiianyŋ balamasy sanalady», - dep atap öttı.

«Qazaqstandyq atom elektr stansiialary» JŞS bas direktory Timur Jantikin Qazaqstandaǧy AES qūrylysy jobasy aiasynda atqarylyp jatqan jūmystar barysynda baiandama jasap, jobamen tolyqtai tanystyryp öttı.

«Bırınşıden AES qūrylysyna qarastyrylyp otyrǧan aimaq bärıŋız bıletın oŋtüstık-şyǧys öŋır, Balqaş maŋyndaǧy Ülken auyly. Būl aimaqta su qory - Balqaş kölı bar, geologiialyq jaǧdaiy qolaily, seismologiialyq kriteriiler de qarastyrylǧan. Gidrogrofiiaǧa, köldegı tırşılık ielerıne äser etu faktorlary da qarastyryluda. Bız tek bır jaqty qarastyrmaimyz. Onyŋ ekologiiaǧa tigızer äserıne de köz jūma almaimyz. Halyqtyŋ pıkırın de nazarǧa alyp, jan-jaqty oilardy talqylap jatyrmyz», - dedı Timur Jantikin.

Şaraǧa moderatorlyq etken QazŪAZU İnjenerlık-tehnikalyq fakultetınıŋ dekany Läzzat Tūrǧynbaiqyzy AES taqyryby ülken talqylaudy qajet etetın kürdelı sūraq ekenın aitty. Al Qazaqstannyŋ İnjener-energetikter Odaǧynyŋ bas direktory Marat Dulkairov:

 «Älemdı energetikalyq tapşylyq kütıp tūr. Būl öz aldyna ülken mäsele. Ekıbastūzdaǧy biylǧy jaitty kördıŋızder. Bızdegı balamaly energetika jüielerı Keŋes kezınen berı kele jatyr. Eskırgenın bärıŋız bılıp otyrsyzdar. Ekıbastūzdaǧy analar, otbasylar jylu jetpeidı dep jylap otyrǧany da ras. Bızge sol üşın de energetika közın jandandyru qajetı. Al AES osy jaǧdaidan qūtqaratyn tiımdı nūsqa», - degen pıkırın jetkızdı.

Döŋgelek üsteldıŋ diskussiia bölımınde şaraǧa arnaiy qatysqan belgılı ekolog mamandar özderınıŋ ötkır oilaryn ortaǧa saldy. Üş saǧat uaqytqa sozylyp, qyzu talqyǧa tüsken atalmyş taqyrypqa bailanysty ekologiialyq sūraqtardy talqylady. ARGO (Assosiasii razvitiia grajdanskogo obşestva ) öŋırlık baǧdarlamalarynyŋ direktory Q.Iа. Atahanova, «Äleumettık-ekologiialyq qor» qoǧamdyq qorynyŋ ökılı K.K. Karakulova, «EKO FORUM» ÜEŪ sarapşysy G.H. Käkımjanova jäne t.b.  bılıktı ekologtar boi körsettı. Olar atom energetikasyn damytuda ekologiialyq jaittarǧa äserın bei-jai qaldyrmaudy sūrady.

«AES-tıŋ ekonomikalyq, energetikalyq jaǧdailarǧa oŋ äserın beretınıne dauymyz joq. Alaida, ekologiialyq faktorlardy közden tasa qaldyrmasaŋyzdar. AES 60 jyl boiy üzdıksız jūmys jasaityn ülken obekt. Ony salardan būryn bolaşaqqa tolyqtai zer salyp, saiasi faktorlardy da oilauymyz qajet. Tüptıŋ tübıne kelgende būl bızdıŋ balalarymyzdyŋ, nemerelerımızdıŋ bolaşaǧy. Sondyqtan būǧan Qazaqstannyŋ kez kelgen azamaty at üstı qaramauy tiıs», - dedı Qaişa Iаkubovna.

Sondai-aq «Topyraqtanu, agrohimiia jäne ekologiia» kafedrasynyŋ professory Baǧlan Mahamedova «Atom jäne jasyl ekologiia» taqyrybynda öz baiandamasyn oqydy. Öz sözınde ol el Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ energetika jüiesın jaŋǧyrtu qajet degen tapsyrmasyn basa nazarǧa alyp, būl oraida AES qūrylysy balamaly nūsqalardyŋ ışındegı ülken mümkındıkke ie ekendıgın atap öttı:

«Jasyl Qazaqstan» ūlttyq joba elımızdegı ekologiialyq jaǧdaidy jaqsartyp, halyqqa qolaily ömır süru mäselesın şeşuge arnalǧan. Būǧan memleket basşysynyŋ joldauynan bärımız habardar boldyq. Bügınde ǧylymi-tehnikalyq bazasy damyǧan elderde atom energetikasy energiianyŋ qauıpsız ärı ekologiialyq taza öndırısı retınde qarastyrylyp keledı. AES qūrylysy turaly şeşım qabyldau jan-jaqty talqylaudy qajet etedı. Qazırgı uaqytta damyǧan elderde bolyp jatqandai öndırıs sektorlaryn jäne elektr energiiasyna degen jalpy qajettılıkterdı qanaǧattandyruda iadrolyq energetika eldıŋ ekonomikasyna oŋ äser etetın energiia közı retınde esepteu üşın būl mäselenı jıtı qarauymyz qajet», - dedı ol.

Sonymen qatar şarada Balqaş-Alaköl basseindık isnpeksiiasynyŋ basşysy Rauşan İmanbet, QR Energetika ministrlıgı «Iаdrolyq fizika instituty» RMK direktorynyŋ keŋesşısı Mūrat Tölegenov, "Ecology Consulting"  basşysy, ekologiia magistrı, ekolog,  Ekobelsendı Botagoz Sadybekova, "Almighty Ecology" qoǧamdyq qorynyŋ direktory Almat Satubaldin de boi körsettı.

«Atom stansiiasyna qatysty ekologtar tarapynan aitylǧan synnyŋ bärı oryndy. Bärımız el bolaşaǧyna alaŋdaulymyz. Dei tūrǧanmen qazırgı taŋda jylu elektr stansiialarynyŋ da auany lastap, belgılı bır deŋgeide ekologiiamyzǧa zalalyn keltırıp jatqanyna köz jūma qarai almaimyz. Bärın de körıp bılıp otyrmyz. Al AES-ten bölınedı dep jürgen gaz, tütın ol sızder oilaǧan ziiandy zat emes. Ol kondensatordan şyqqan bu. Halyq osyny tüsınsın. JES-termen salystyrǧanda atom stansiiasy özınıŋ funksiiasyn oryndauda qauıpsız bolyp keledı» dedı Botagoz Sadybekova.

Is-şara soŋy qyzu diskussiiamen aiaqtaldy. Ǧalymdar öz pıkırlerın talasa ortaǧa salyp, kün tärtıbıdegı taqyrypty jan-jaqty taldady.